“Truvalı Hoş Helen…
Sparta’dan Troya’ya kaçan Helen, artık Troya Müzesi’nden de mi kaçtı?
Soru absürt üzere duruyor anlatacağım…
Ama evvel Troya ve kültür yolu şenlikleriyle ilgili hoş bir atlatma
Haber vereyim.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy 6 Eylül, yani önümüzdeki Salı günü, değerli bir projenin lansmanını yapıyor.
Türkiye’deki “Kültür Yolu Festivallerinin” sayısı 6’ya çıkarılıyor.
İstanbul ve Ankara ile başlayan şenlikler, Çanakkale, Konya Diyarbakır ve İzmir Kültür Yolları ile devam edecek.
Bu çerçevede Çanakkale’de başlayan Troya Kültür Yolu Şenliği de 16 Eylül günü başlıyor.
FESTİVALLER DİZİSİ
Bu şenlikler dizisi. Önümüzdeki Nisan ayında Monopol Fabrikası projesinin tamamlanmasından sonra başlayacak İzmir Kültür Yolu Şenliği ile sona erecek.
Troya Kültür Yolu, yaklaşık 120 kilometrelik bu yürüyüş ve bisiklet tutkunları tarafından bilinen bir rotaydı.
Şimdi orası daha sistematik bir kültür yolu haline getiriliyor ve şenlikle zenginleştirilecek.
TROYA DENİNCE AKLA GELEN ÜÇ İSİM
Troya Kültür Rotası isimli bir internet sitesi var.
Orada bu rotanın başlangıç noktası şöyle tanım ediliyor:
“Homeros’un İlyada Destanıyla ölümsüzleşen, Paris’in Helen’i kaçırdığı, Troya Savaşlarının yaşandığı UNESCO Dünya Kültür Mirası listesindeki Troya…”
Gördüğünüz üzere UNESCO mirası olarak tanım edilen bu yer konusunda en önemli 3 isim veriliyor:
“Homeros, Paris ve Helen…”
Bunu bir kenara yazıp artık asıl pozisyona döneyim…
Adı geçen o Helen nerede?
GÜZEL HELEN’İ KİM NEREDE ÖLDÜRDÜ
Efsaneye nazaran, Sparta’dan Troya’ya kaçırılmıştı, Troya savaşının kaybedilmesi ve Paris’in öldürülmesi üzerine oradan tekrar eski kocasının yanına, Sparta’ya dönmüştü.
Kocası ölünce, bir manada Rodos’a sürgüne gönderilmiş orada da Rodos hükümdarının karısı tarafından öldürtülmüştü.
Ama Helen bugün insanlığın hafızasında hala Troya’da yaşıyor.
Yani Çanakkale’de…
HANGİSİ DAHA BÜYÜK MARKA
Önceki Pazar günü Assos’dan dönerken Troya Müzesi’ne uğradım.
“Uğradım” diyorum, zira bu müzeye yalnızca orayı ziyaret etmek için gitmeyi planlıyordum.
Anlayacağınız bu süreksiz ve hızlandırılmış bir ziyaret oldu.
Çünkü bu müzeye çok ehemmiyet veriyorum.
Bana nazaran Türkiye’nin global alanda en tanınmış markalarından biri Troya…
Hatta en tanınmışı…
Çünkü arkasında “Troya” gibi muazzam bir kıssa var.
Dünyada insanların, Kutsal Kitap’taki yaradılış öyküsünden sonra tahminen de en yeterli bildikleri öykü bu tıpkı vakitte.
Ben Egeliyim ve çocukluğumdan beri Ephesus ismiyle büyüdüm.
Evet Ephesus bugün dünyanın en değerli arkeolojik bölgelerinden biridir.
Ama bana nazaran Troya dünyada Ephesus’dan çok daha büyük bir markadır.
Çünkü gerisinde çok güçlü bir insan kıssası var.
Ephesus’da ise bu türlü kuvvetli bir öykü yok.
İLK SEFER GİTTİĞİM TROYA MÜZE’SİNDE 2 DÜŞ KIRIKLIĞI
Ancak 15 Eylül’de açılacak olan Troya Kültür yolunu evvelden yaparken düş kırıklığına uğradım.
İlk düş kırıklığımı Çanakkale Köprüsüne giden duble yolda yaşadım.
Troya Müzesi’ne giden yolu gösteren işaret, neredeyse Behramkale’yi gösteren işaretten bile küçüktü.
Yamulmuş sıradan bir plakanın üzerinde “Troya 5 km” yazıyordu.
TROYA MÜZESİNDE BİR YAVRU PANDA OLSAYDI
Nedense aklıma Washington’da gittiğim Smithsonian Hayvanat Bahçesi geldi.
O parkta bir Panda ayısı vardı ve yerin en değerli markası o kabul ediliyordu.
İşte bu yüzden devasa parkın kapısından girdiğiniz anda bir Panda bombardımanı ile karşılaşıyordunuz. Her yerde Panda ile ilgili dev billboardlar ve yol işaretleri vardı.
Panda kapalı yerinden kendine ayrılan açık kısma çıktığında bütün billboardlarda ışıklar yanıp sönmeye başlıyor ve “Panda out” yani “Panda dışarda” yazısını okuyordunuz.
BERLİN HAYVANAT BAHÇESİ KNUT SAYESİNDE HALKA AÇILDI
Bir vakitler annesi tarafından beslenmesi kesilip tek başına bırakılan beyaz ayı yavrusu Knut, Berlin Hayvanat Bahçesi’nin en büyük markası haline gelmiş, Hayvanat Bahçesi o yavru ayı sayesinde halka açılmış ve çok para kazanmıştı.
Troya ve Hoş Helen hiç elbet Panda ve Knut’tan çok çok çok daha büyük bir marka…
Ama nedense Karayollarımız, öteki kurumlarımız bu ismi itinayla saklamış üzere.
Anayoldan ayrıldıktan sonra Troya istikamet levhaları otel işaretlerinin ortasında kayboluyor.
Tevfikiye Arkeoloji köyünü, övgüye kıymet bir fikir ve maddi katkıyla restore ettiren Opet firmasının ismi Troya isminden bile daha önde neredeyse.
Oysa insan bu müzenin kıymetini size daha Çanakkale köprüsünün köprüsünün girişinden itibaren hatırlatmasını, anlatmasını bekliyorsunuz…
MÜZEYLE İLGİLİ SEKİZ OLUMLU GÖZLEMİM
Müzeye geleyim.
Hürriyet’te yıllarca birlikte çalıştığım Yalçın Balcı’nın da beni daima bilgilendirmesi sayesinde Troya Müzesi’ni daha temeli atılmadan çok yakından izlemeye başladım.
İlk izlenimimi yazayım.
Gerçekten hoş bir müze…
(*) Bir defa sergilenen bütün eserler özgün. Yani replika eser yok.
(*) Gezme parkuru çok güzel planlanmış.
(*) Müzenin varoluşuna neden olan kıssa çok hoş anlatılıyor.
(*) Duvarlardaki ve sergilenen kalıntılar üzerindeki bilgilendirmeler çok uygun.
(*) Birinci kazıların başlamasından itibaren arkeolojik çalışma kronolojisi çok düzgün anlatılmış.
(*) Müzenin mimarisine gelince… Yalnızca yatay değil, dikey ve üç boyutlu seyredebileceğiniz biçimde bir mimarisi var.
(*) Çocuklar için eğlenceli ve adeta oyun üzere dijital bilgi sistemleri oluşturulmuş.
(*) Troya öyküsü ve mitolojisinin bütün kahramanları heykelleri ve tasvirleri ile anlatılmış.
PEKİ MÜZENİN ÜSTÜN KAHRAMANI NEREDE
Buraya kadar çok düzgün.
Ancak müzeyi gezen bir insan için çok büyük bir eksiklik var.
Müzenin kuruluş öyküsünün en kıymetli kahramanı ortada hiç görünmüyor.
Yani Hoş Helen yahut Troyalı Helen güya hiç yaşamamış.
Müzeyi baştan sona iki defa gezdim. Hiçbir yerde bir Helen tasviri görmedim. Halbuki mesela Athena üzere öteki bayan kahramanların tasvirleri var.
Helen’e ilişkin yalnızca iki küçük iz var.
Biri duvardaki açıklayıcı panoların birinde üç cümlelik bir şey.
Bir de yeniden o duvarlarda üzerinde “Helen” yazan küçük bir ekran var, fakat o da çalışmıyor.
Oysa o müzeyle gelen insanların tahminen de yüzde 80’inin başında iki isim var:
Helen ve onu Sparta’dan kaçıran Paris…Yani Müzenin “Super Hero’su…”
Anlayacağınız Troya Müzesi Panda’sını ve Knut’unu kaybetmiş.
KAZI LİDERİ BU MEVZUDA NE DİYOR
Bunu Troya Hafriyat Kazı Lideri ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Rüstem Aslan’a sordum.
“Aslında var” dedi.
Müzede sergilenen kırık bir vazonun üzerinde Helen tasviri varmış. O da dijital ekranı söyledi. Lakin ben oradayken bu ekran çalışmıyordu.
Bence bu sayılanlar, var manasına gelmiyor.
Eminim bugünkü pazarlama anlayışına sahip bir müze küratörü oraya girse, başköşeye koyacağı kahraman Helen olacaktır.
Rüstem Hoca, İstanbul Arkeoloji Müzesi içinde açılan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açılan Troya kısmını görmemi tavsiye etti.
Çok çağdaş ve çağdaş bir kısım olmuş. En kısa vakitte gidip göreceğim.
ÖNÜMDEN ART GERİYE ÇIKAN 6 OTOMOBİLİN PLAKASI
Önceki Pazar Troya Müzesi’nden ayrılırken önümdeki arda arda sıralanmış 6 otomobilin plakalarına baktım.
Hepsi de İtalya başşehri Roma’ya kayıtlı plakaydı.
Belli ki Türkiye rotalarının en kıymetli noktalarından biri bu müzeydi.
O nedenle diyorum ki, Marvel çağı çocukları için bir “Süper Kahraman” sayılabilecek Helen derhal bulunup müzenin başköşesine yerleştirilmeli.
Yine o nedenle ölünceye kadar bıkmadan yazacağım.
O köprünün ismi Çanakkale-Troya olmalıdır.
BİR HELEN BÜSTÜ GÖRMEK İSTERSENİZ
Son bir nokta…
Eğer Troya hafriyat bölgesinde bir Troyalı Helen büstü görmek isterseniz, Opet tarafından restore ettirilen Tevfikiye köyünün meydanında görebilirsiniz.
Köy meydanında Troya efsanesinin bütün kahramanlarının replika büstleri var.
Ertuğrul Özkök
Odatv.com