Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazılarında bugün, Brezilya seçimlerine değindi. Özkök, “Milli irade dedikleri, sandık sonucunun, onlara yalnızca 4-5 yıl ülkeyi, anayasa ve kanunların belirlediği sonlar içinde yönetme hakkı verdiğini unuttular, ülkelerini babalarının çiftliği üzere yönettiler. Ellerindeki büyük güç onlara sonsuz bir kudret üzere göründü.” değerlendirmesini yaptı.
Özkök’ün “O gün Fenerbahçeli Alex’in çatısına inen helikopterden dün kim çıktı?” başlıklı yazısı şöyle:
O gün Fenerbahçeli Alex’in çatısına inen helikopterden dün kim çıktı?
Tam tarihi ile 7 Nisan 2018 günü…
O gün, bir helikopter Brezilya’nın Curitiba şehrindeki bir binanın terasına indi.
Helikopterden 73 yaşında bir adam indirildi…
Burası Curitiba Federal Polis Teşkilatı’nın genel merkezi binasının çatısıydı.
Yani Fenerbahçeli Alex de Souza’nın yaşadığı kentin bir manada güvenlik çatısı…
Beyaz sakallı adam, ağır bir hatalı üzere, güvenlik vazifelilerinin ortasında, doğruca kentin hapishanesine götürüldü ve bir hücreye kondu.
12 yıl 1 aylık cezasını işte bu hücrede çekecekti.
Popülist önder onu mahkûm eden hâkimi Adalet Bakanı yaptı
Bu adamın ismi Luiz Inacio Lula da Silva idi.
Ancak Brezilya ve bütün dünya onu “Lula” ismiyle tanıyordu.
Brezilya’nın 2003’den 2011’e kadarki Cumhurbaşkanı’ydı.
Bu yıllar Brezilya iktisadının yükseldiği yıllardı.
Solcu bir eski sendika yöneticisi olarak bu parlak yıllarda Brezilya’yı o yönetmişti.
Altı ay sonra seçimler vardı ve hakkındaki bir yolsuzluk argümanıyla yargılanıp 12 yıl mahpusa mahkûm edilmişti.
O yıl ekim ayında seçimler yapılmış ve Brezilya tarihinin en popülist lideri Jair Bolsonaro lider seçilmişti.
Seçilir seçilmez yaptığı birinci iş de, onu mahkûm eden hâkim Sergio Moro’yu da Adalet Bakanı yapmak olmuştu.
Her popülist başkanın otoriterleşmesinde birinci adım, adaleti kendi intikam hisleri ve rakiplerini yok etmek için kullanmak oluyor.
Brezilya’da da kural değişmedi.
580 gün kaldığı hücreden dün Cumhurbaşkanı olarak çıktı
Lula, o hücrede 580 gün geçirdi.
Ancak bu mühlet sonunda Anayasa Mahkemesi, yolsuzluk savlarının iftira olduğunu kabul ederek, hakkındaki kararı geçersiz kıldı.
Bundan 4 yıl evvel Alex’in kentinde bir cezaevi avlusuna ismi bir hatalı üzere helikopterle nakledilen Lula, dün Brezilya’nın yeni Cumhurbaşkanı seçildi.
Seçilmiş diktatörlüğe gidişin birinci adımları
Bolsonaro son yılların moda deyişi ile “seçilmiş bir diktatördü…”
İktidara geldiği günden itibaren muhalif medyayı yok etmek, demokratik kurumları etkisiz hale getirmek ve idarede akraba kayırıcılığı ve keyfi davranışları geçerli hale getirmek için elinden geleni yaptı.
2000’li yılların birinci 10 yılında büyük bir ekonomik gelişme gösteren Brezilya, onun periyodunda ekonomik krize girdi.
Enflasyon aldı başını gitti.
Covid’i küçümsedi ve Brezilya’da 700 bin insan onun ihmalkarlığı ve vurdumduymazlığının kurbanı oldu. Ama en değerlisi Brezilya’yı ortasından bölünmüş; bir tarafı ötekinden nefret eden bir ülke haline getirdi
Son 34 yılda ikinci kez seçilemeyen tek aday
Sonuçta dün seçimi kaybetti…
Bütün popülist önderlerin kulağına küpe olması gereken bir detay da şu:
Brezilya’da son 34 yılda birinci kere bir seçilmiş cumhurbaşkanı girdiği ikinci seçimi kaybetti.
Şimdi, seçim kaybeden her popülist başkanın yaptığını yapıyor:
Mızıkçılık…
Üstelik askeri de arkasına almış.
Generallerden de “Darbe yaparız” sesleri yükseliyor.
Ama seçim sonucu bu…
Popülist başkanların altın çağı kapanıyor mu?
Şimdi tartışılan şu:
2000’li yıllar, dünyanın bir çok ülkesinde popülist otoriter başkanların yükseliş periyodu oldu.
Acaba, dünyanın en büyük nüfuslu demokrasilerinden biri olan Brezilya’daki sonuç, “Popülizmin yükselişinin sonu” olabilir mi?
Söylemek için çok erken.
Ancak şimdiden söyleyebileceğim bir şey var.
Lula seçimi çok az bir farkla kazandı.
Onun aldığI oy yüzde 50.9…
Popülist rakibininki ise yüzde 49.1
Yani ortada yalnızca yüzde 1.8 fark var.
Bu da Brezilya halkının tam ortadan ikiye bölündüğünü gösteriyor.
Yüzde 1.8 fark saraydaki melekleri kovmaya kâfi mi?
Şimdi bu kadar küçük farklı iktidara gelen solcu bir lider, çok büyük yetkilerle ülkeye yönetecek.
Seçimi kaybeden Bolsonaro’nun eşi koyu bir dindar.
Veya o denli geçiniyor.
Seçim kampanyası sırasında Lula’ya ve eşine bir çok iftira atıldı.
“İktidara gelirse kiliseleri kapatacak” bile dedi…
Lula’nın eşini “Wodoo ayini” yani “Büyücülük” yapmakla suçladı.
Ayrıca o Cumhurbaşkanı iken Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı “şeytanların”, “iblisin” ele geçirdiğini, onlar gelince sarayı şeytanın hâkimiyetinden kurtarıp, meleklerin buyruğuna verdiklerini anlattı.
Tutmadı…
Yani kiliseleri ahıra, sarayı iblisin yuvasına çevirdiler iftirası tutmadı.
Bir “virada” zaferinin hudutları tam nedir?
Ancak, sorun bitmedi.
Brezilya futbol lisanında şöyle bir kavram var:
“Virada…”
Hani Türkiye’de daha çok ulusal maçlardan sonra söylediğimiz “Yenilsek de gururumuzla yenildik ancak ezilmedik” üzere bir kelam.
Hatta popülist bir önder, o şahane demagojisi ile “Galip sayılırız biz bu yolda” bile diyebilir.
Unutmayalım, Hitler’den beri çok âlâ biliyoruz ki, popülist yalancılığın ve saptırmanın hududu yoktur.
Yani Lula kazandı lakin, başında bir “virada” sorunu var.
Ayrıca parlamentoda çoğunluğa sahip değil.
Bir gün her yenilmiş popülist lider kendi yarattığı çarpık ‘milli iradeyi’ tadacak
Ama Lula’nın da elinde avantaj var.
Popülist liderler son 10 yılda bütün dünyada çok berbat.
Siyasi ve toplumsal içtihatlar yarattı.
Yüzde 1-2’lik farklarla ele geçirdikleri koltuklarda güya yüzde 100’le gelmiş üzere olağandışı ve keyfi yetkileri kullandılar.
Birçoğunda demokratik kurumları, medyayı, muhalefeti yok ettiler.
Yani bu türlü çok makûs “siyasi içtihatlar” yarattılar.
Ve bunu daima “milli irade” dedikleri, oy çoğunluğuna bağladılar.
Milli irade dedikleri, sandık sonucunun, onlara yalnızca 4-5 yıl ülkeyi, anayasa ve kanunların belirlediği sonlar içinde yönetme hakkı verdiğini unuttular, ülkelerini babalarının çiftliği üzere yönettiler.
Ellerindeki büyük güç onlara sonsuz bir kudret üzere göründü.
O kudretle, hâkim ve savcıları kendilerine bağlayıp, eski Cumhurbaşkanı’nı hapse attırdılar.
Popülist yerine gelenler rövanşizmle sınavda
Ama artık tıpkı güç Lula’nın eline geçti.
Bolsonaro hakkında Covid ihmalkarlığı ve vurdumduymazlığı dahil o denli ağır ithamlar var ki 1 Ocak’ta misyonu devrettiği an, üzerindeki dokunulmazlık zırhı da kalkıyor.
700 bin insanın hayatı hiç de o denli kolay bir suçlama değil…
Peki Lula ne yapacak?
Şu psikolojiyi en güzel, 580 gün mahpusta yatan Lula biliyor olmalı.
Rövanşist hisler, rövanşizmi; kan davası kan davasını getiriyor.
Bence Türkiye açısından da ilgiyle izlenecek bir süreç başlıyor Brezilya’da.
“Post, otoriter popülizm periyodu yönetimi…”
Onun bir numaralı kuralı da, bu periyodu adaletten sapmadan yönetmek.
Yani evvel sahiden bağımsız bir yargı…
“Post -otoriter” başkanlık periyodu idare kuralları
Ama o süreci beklemeden daha şimdiden söylenebilecek şeyler var.
Brezilya örneği hepimize şunu gösterdi.
(*) Otoriter ve denetimsiz popülist başkanlık sistemi hiçbir ülkeye memnunluk getirmiyor.
(*) İktisatta büyük sıkıntılar yaratıyor.
(*) Adaleti, medyayı, demokratik kurumları yerle bir ediyor.
(*) İnsan haklarını geriletiyor.
(*) Keyfi idare, yolsuzluk sıradanlaşıyor.
(*) Halkı kutuplaştırıyor, nefreti siyasetin günlük gereci haline getiriyor.
Ve sonunda, en uygun niyetle başlayan önderleri bile sonunda seçilmiş diktatörler haline getiriyor.
Sonuç: Altılı masa hakikat yoldadır
Bu örnek bir kez daha gösterdi ki…
Demokratik gelenek ve kurumları tam yerleşmemiş ülkelerde demokrasiyi en düzgün parlamenter sistem koruyor ve sürdürüyor.
Yani Altılı Masa’nın varoluş nedeni doğrudur ve sağlamdır.
Türkiye’yi de düze çıkaracak yol budur.
Yani; Güçlendirilmiş başkanlık sisteminden, güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçirmek.