Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazılarında bugün, ömrünü yitiren Türkiye’nin diplomasi tarihine geçen büyükelçilerden olan ve 12 Eylül darbesinin akabinde 21 Eylül 1980-31 Aralık 1983 tarihleri ortasında Dışişleri Bakanlığı yapan İlter Türkmen’e değindi. Özkök, Türkmen için “Diplomasi sahiden bir sanat mıdır? Şayet öyleyse, İlter Türkmen gerçek bir virtüözdü.” değerlendirmesini yaptı. Hürriyet gazetesinden genel yayın direktörlüğü yaptığı periyotta Türkmen’in köşe müellifliğini bıraktığını hatırlatan Özkök, “O gün Aydın Bey’in telefonda bana sorduğu cümle, adeta onun köşeden ayrılma dilekçesiydi. Bugün onun gerisinden geriye bakıyorum ve gördüğüm şu. Ne kadar yorgun olursa olsun o dilekçeyi kabul etmemeliymişim. Çünkü Türkiye’nin bu makul akla, vatanseverliğe her vakit daha fazla muhtaçlığı olduğu günler yaşıyoruz…” düşüncesini lisana getirdi.
Özkök’ün “Genel yayın direktörünün kara kaplı defterinden bir sayfa” başlıklı yazısı şöyle:
Genel yayın direktörünün kara kaplı defterinden bir sayfa
30 Ekim 2007 günü Ankara’da uçaktan indim.
Aydın Doğan’ın asistanı Arçu Karakadıoğlu aradı ve “Patronu bağlıyorum” dedi.
Aydın Beyefendi, o gün İlter Türkmen’in yazısını okumuş.
İlter Beyefendi, ‘artık yaşlandığını, yakında çok sevdiği gazete müellifliğini da bırakacağını’ yazmış.
Nedense o cümle gözümden kaçmış.
Aydın Beyefendi bana işte o cümleyi soruyordu.
Sorduğu an içim cız etti. İlter Bey’in yazmayacağı o köşeyi gözümün önüne bile getirmek istemedim.
Bana en büyük çelişkiyi yaşatan insanlardan biri
Hayatımın en çarpıcı çelişkilerinden birini İlter Beyefendi konusunda yaşadım.
Bu da 12 Eylül askeri idare periyodunda oldu.
Bülent Ecevit’in “Arayış” mecmuasını çıkaran grup içinde çalışıyordum.
Bir yandan, askeri darbe sayesinde ‘hayatım kurtuldu’ diye seviniyordum, bir yandan da askeri idaresi eleştiren bir mecmuada çalışıyordum.
İlter Beyefendi işte o günlerde aklıma takılmaya başladı.
Yurt dışında kimi solcular bizi attırmaya çalışırken
Yurt dışında birtakım solcular Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nden atılması için her kapıyı çalıyordu.
İlter Beyefendi ise askeri idarenin Dışişleri Bakanı olarak fevkalâde bir maharetle Türk diplomasisini yönetiyor, Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nden çıkartılmasını önlemeye çalışıyordu.
Bir tek bu hizmeti bile İlter Bey’i Türkiye’nin en büyük devlet insanlarından biri yapmaya yeterdi.
Diplomasi sahiden bir sanat mıdır? Şayet öyleyse, İlter Türkmen gerçek bir virtüözdü.
İlter Türkmen’in 80. yaşı için özel olarak hazırlanan tabloid dergi
Siyasi tarih dersinde aldığım 10 notun öğrettiği
Basın Yayın Yüksek Okulu’ndan okurken merhum hocam Prof. Dr. Fahir Armaoğlu bana “Siyasi Tarih” dersini çok sevdirmişti.
Mülkiye tarihinde ondan 10 tam not alan öğrenci sayısının çok az olduğu söylenirdi.
Kafama koymuştum ve 700 sayfalık kitabı tekraren okuyarak 10 almıştım.
Fahir Armaoğlu hocamdan aldığım o 10 notunu hâlâ bir gurur madalyası olarak taşıyorum.
Onun kitabında, 19’uncu yüzyılda siyasetçilerin, diplomatların dünyayı nasıl etkilediklerini örnekleriyle okumuştum.
İlter Beyefendi de o büyük diplomatlardan biriydi.
Statükoyu korumak da bazen erdemli bir iştir
Bugün düşünüyorum.
İlter Türkmen kimdir?
Emekli bir eski diplomat…
Sadece bunu söylerseniz hem ona, hem de bıraktığı izlere çok haksızlık edersiniz.
Benim gözümde İlter Türkmen, siyaseti, diplomasiyi ve memleketler arası münasebetleri şahsında toplamış büyük bir düşünürdü.
Paradigmayı kırmak, statükoyu bozmak bazen insanlığın ve devletlerin hayatında çok olumlu rol oynar.
Bazen de bu olumlu misyonu statükoyu korumak yerine getirebilir.
İlter Beyefendi benim gözümde işte bu insandı.
Fırtınalı, kasırgalı günlerde ülkemizi salim limanlarda tutan, büyük kaptanlardan biriydi.
Orta Doğu şeytan üçgeninde Türkiye’yi korumak görevi
Bugün Türkiye geride bıraktığı askeri idarelere karşın, Orta Doğu’nun şeytan üçgenlerine karşın Avrupa Birliği ile bağlantılarını hâlâ sürdürebiliyorsa şayet, İlter Türkmen üzere insanların bunda çok fakat çok büyük rolü olmuştur.
Kara kaplı defterden sağ ve sol omuz notları
Her genel yayın direktörünün kara kaplı bir defteri vardır.
Hepsi itiraf edemez lakin hepsinin bu defterlerinde utanç sayfaları da vardır.
Mutlaka vardır.
Ama gurur duyacağı sayfaları da vardır.
Sol ve sağ omuzlara yazılan günah ve sevaplar üzeredir bu sayfalar.
Onun başarısı gurur duyacağı sayfaların sayısı ile ölçülür.
Benim kara kaplı defterimin gurur sayfalarından biri de İlter Türkmen ismi yazılıdır.
Sedat Ergin’in önerisi ve girişi ile onun Hürriyet’te yazı yazmaya başlamasıdır o sayfa…
Hürriyet’te kaç yılda kaç yazı yazdı?
İlter Türkmen’i Perşembe günü kaybettik.
İlter Beyefendi Hürriyet’te 10 yıl boyunca 783 yazısı yayınlandı.
O yazılar tıpkı vakitte bir diplomasi tarihi antolojisidir.
Bugün olsa o dilekçeye ne karşılık verirdim?
O gün Aydın Bey’in telefonda bana sorduğu cümle, adeta onun köşeden ayrılma dilekçesiydi.
Bugün onun gerisinden geriye bakıyorum ve gördüğüm şu.
Ne kadar yorgun olursa olsun o dilekçeyi kabul etmemeliymişim.
Çünkü Türkiye’nin bu makul akla, vatanseverliğe her vakit daha fazla muhtaçlığı olduğu günler yaşıyoruz…
Hele hele şu günler…
Çünkü bu gereksinimin ne olduğunu bugün çok daha da net görüyorum…
Ama ne yazık ki artık söyleyebileceğim tek şey var.
Nur içinde yatsın.
Bu ülke onun üzere insanlara çok şey borçlu…
NOT: Bu yazının bir kısmı, 2007 yılında Milliyet Gazetesinde onun için hazırlanan bir ekte yer almıştı.
TIKLAYIN | Eski Dışişleri Bakanı İlter Türkmen son seyahatine uğurlandı
Eski Dışişleri Bakanı İlter Türkmen hayatını kaybetti
TIKLAYIN | Eski Dışişleri Bakanı İlter Türkmen için Teşvikiye Camii’nde merasim düzenlendi