Ertuğrul Özkök, “Pazar Mektubu” başlığı altında, yazdığı ve “newsletter” olarak paylaştığı yazısında bugün futbol topunun tarihçesine değindi, Adidas’ın Katar’daki turnuvada kullanılacak “El Rihla” isimli topunun özelliklerini yorumladı. Özkök, “Futbolun kalitesinin gelişiminde çok büyük rol oynayan top konusunda son 200 yılda büyük ihtilallere imza atan dünya, bayan tuvaleti meselesini çözemez mi…” fikrini lisana getirdi.
Özkök’ün, “El Rihla’, bayan tuvaletlerinin önündeki kuyruğu kısaltabilir mi?” başlıklı yazısı şöyle:
“El Rihla”, bayan tuvaletlerinin önündeki kuyruğu kısaltabilir mi?
“El Rihla” nedir bilmeyenlere söyleyeyim.
“El Rihla”, önümüzdeki dünya futbol şampiyonası için Adidas tarafından hazırlanan yeni futbol topunun ismi.
Turnuva Katar’da yapılacağı için topa Arapça bir isim verildi. “Yolculuk” manasına geliyor.
Futbol hâlâ erkek dünyasına ilişkin bir şey olarak görülüyor fakat önümüzdeki günlerde o denli olmadığını çok göreceğiz.
İnsan haklarından, LGBT bahislerine kadar hepimizi içine çekecek bir tartışma başlayacak.
Bunun birinci örneğini, Danimarka Ulusal Grubu alana siyah bir formayla çıktığında göreceğiz muhtemelen.
Yine muhtemelen kolunda LGBT renkleriyle alana çıkan futbolcular da şaşırtan olmayacak.
Bir futbol topu ile bayan tuvaleti ortasındaki ilişki
O nedenle başlıkta gördüğünüz El Rihla isimli futbol topu ile bayan tuvaletleri sözünün yan yana gelmesi ne bir fantezi, ne de bir tesadüf.
Sadece bir 21. yüzyıl realitesini hatırlatıyor.
Onun yanıtını da yazının sonunda vereceğim.
Ama evvel şu “El Rihla” ismi verilen topla sorunumuzu halledelim.
Futbol dünyasını altüst eden maç
Futbol 1800’lü yılların başından beri oynanan bir oyun.
Bu oyun topla oynanır ancak bir topun maçın yazgısını değiştirebileceğini birinci kez 1930 yılında çok çarpıcı bir olayla fark edildi.
O yıl Dünya Kupası için resmî bir top belirlenmemişti.
Uruguay ile Arjantin ortasında oynanacak maçtan evvel bir tartışma çıktı. İki grup da maçı kendi belirleyeceği toplarla oynamak istiyordu.
Sonunda kura çekildi ve birinci devre Arjantin’in belirlediği daha ağır topla oynandı.
İlk devre sonunda Arjantin 2-1 öndeydi.
İkinci devreye ise Uruguay’n topu ile çıkıldı.
Uruguay kendi topu ile 3 gol attı ve maçı 4-2 kazandı.
Ve böylelikle toplara isimler de verilmeye başlandı.
Arjantin’in topu “Tiento”, Uruguay’ınki ise “T Model’di…”
Müslümanları futboldan uzak tutan domuz mesanesi
Başlangıçta top, domuz mesanesinden yapılıyordu. Fakat bu hiç güvenilmez bir toptu.
Kendi başına buyruktu. Hiç öngörülemeyecek halde sekiyor ve bir mühlet sonra futbol anlaşılmaz bir oyun haline geliyordu.
Futbol topunda birinci büyük ihtilal “sibop” yahut “meme” ihtilalidir.
Yani şişirilebilen futbol topu.
Tabii ki bunu şişirmek için esnek iç kısmının ağzında bir sibopun bulunması gerekiyordu.
Çocukluğumuzda kimilerimiz buna “meme” derdik.
İlk büyük ihtilal sibop yahut memeyi kaldırmak
“Sibop devriminin” gelmesi için evvelce bir öbür ihtilalin gelmesi gerekiyordu.
Onu da Amerikalı bir kimyager, Charles Goodyear yaptı. Hani şu araba lastikçi adam.
1844 yılında “vulkanize kauçuğun” patentini aldı.
İşte topun deriden yapılan dış kısmının içine girip, şişirilmesini sağlayan bu buluş oldu..
Domuz mesanesinin laneti ile bir top ihtilali geliyor
Tarihteki birinci şişirilebilir topu 1863 yılında H.J. Lindon yaptı.
Bu top, futbolda “domuz döneminin” kapanışıydı.
Hikayesi de şöyleydi:
H.J. Lindon eski bir top imalatçısıydı. Bunun için de binlerce domuzun mesanesini çıkarmıştı.
Karısı akciğer kanserinden ölünce, nedense bunun “domuzların lanetinden” geldiğine inanıp, futbol tarihinin birinci büyük top ihtilalini yaptı.
Şişirilebilir topu buldu.
Zengine inek derisi fukaraya ise domuz
İlk periyotlarda topun dış kısmındaki deri çok değerliydi.
Top imalatı, deri ustalarının elindeydi.
Üst sınıf toplar ineğin sağrı derisinden, alt sınıf toplar ise domuz derisinden yapılıyordu.
Müslümanların uzun mühlet futbola aralıklı kalması tahminen de toptaki bu domuz derisinden geliyordu.
Memeye baş atacaksan iki defa düşün dönemi
Ancak bu toplar futbolcular açısından birçok sakıncayı barındırıyordu.
En büyük sorun ise içteki şişirilen kısmın ağzındaki sibop yahut memeyi, içerde tutabilmek için, dış kısımda kullanılan kalın deri dikişlerdi.
Yağmurlu günlerde top ıslanınca deri yeterlice ağırlaşıyor ve dikiş yerleri ile birlikte bilhassa baş vuruşlarında ağır yaralanmalara yol açabiliyordu.
İşte bu nedenle futbol topunun ikinci büyük ihtilali bağcıksız topun bulunuşudur.
Bağcıksız ve memesiz, sibopsuz top beynimizi kullanmamızı sağlıyor
Bu ihtilal de 1931’de Arjantin’den geldi.
Romano Polo, Antonio Tossolini ve Juan Valbonesi isimli üç kişi, birinci bağcıksız yani sibopsuz ve memesiz futbol topunun patentini aldı.
Ve 1932 yılından itibaren bu top Arjantin Futbol Federasyonu’nun resmî topu haline geldi.
Böylece başının kullanmaktan korkan futbolcu, onun içindeki beynini rahatlıkla kullanabilmeye başlıyor.
Bu tarihten itibaren “topun tarihi” radikal biçimde değişiyor.
İlk değişiklik panel sayısında oluyor…
Şarap üzere top da kör tadım olur mu, olur…
(*) Birinci 18 modüllü top 1954’de İsviçre’de yapılan Dünya Kupası’nda kullanılıyor.
(*) Top tarihinde, tıpkı 1974 Paris Şarap Kör Tadımı üzere bir “blind test” öyküsü var. Bu tadım Londra’da yapılıyor.
1966 yılında Soho Square’deki İngiliz Futbol Federasyonu Merkezi’nde yapılan kör tadımda (denemede) Slazenger’in ürettiği top, resmî top olarak kabul ediliyor.
Adidas ihtilali ve 32 panelli birinci top
(*) 1979 yılında ise bugüne kadar sürecek olan “Adidas devrimi” geliyor. Şirket, 32 panelli birinci top olan Telstar’ı yapıyor… Bunu ötekiler izliyor.
(*) 1985: Tamamı sentetik ve el üretimi dikişlere sahip birinci dünya kupası topu.
(*) 1998: Tricolore… Dünya Kupası finallerinde kullanılan birinci renkli top.
(*) 2006 Teamgeist…Yani “Takım ruhu). Yani son yılların moda tabiri “Zeitgest” üzere “Zamanın ruhuna” sahip birinci top. Bu kere 14 kesimli.
(*) 2010: Jabulani… 8 modüllü top.
(*) 2014: Brazuca… İsmi taraftar tarafından konulan birinci top.
(*) 2018: Telstar 18
Mbabbe’nin vurduğu topla, Favella’da yalınayak çocuğun vurduğu top tıpkı mı?
Belki detay fakat farklı bir bilgi…
Bugün dünyada kullanılan futbol toplarının yüzde 70’i, Pakistan’ın Sialkot isimli, tahminen çoğunuzun ismini birinci sefer duyduğu kentte üretiliyor.
Bunun nedeni de futbolun doğduğu yerin İngiltere olması ve burada topa talep artınca bir İngiliz girişimcinin bunları bu kentte ucuza mal etme fikri.
Anlayacağınız Messi, Ronaldo, Mbabbe ve Arda’nın vurduğu topla, Brezilya’da topa çıplak ayakla vuran bir Favella çocuğu büyük bir ihtimalle bu kentte üretilen bir topla oynuyor.
Adidas’ın yeni El Rihla’sı da orada üretiliyor.
Buraya kadarki kısımlar birkaç kitap ve Wikipedia ile öğrenilebilecek şeyler.
Şimdi geliyorum Wikipedia’da karşılığını bulamayacağınız sorulara…
|
Hangisi dava sağlam: Siyasetçi mi El Rihla mı? Diyebilirsiniz ki; “Top yuvarlaktır ve bir maç bitinceye kadar sonuçtan asla emin olamazsınız…” Yani topa güvenilmez. Doğrudur… Adidas’ın bugüne kadar en güvenilmez topu Güney Afrika’daki şampiyonada da kullanılan Jabulani’ydi… Tıpkı 1900’lü yıllarının domuz mesaneli topları üzere kendi başına buyruk toptu. Havada, kendi başına nazaran takılan, futbolcunun isteği dışında falsolar, kıvırmalar yapan, kalecilerin denetimi çok güç bir toptu. Adidas “El Rihla’yı” hangi sıfatlarla tanıttı? Firma El Rihla’yı şöyle tanıttı: ”Accurate” ve “Reliable..” Yani “Kesin”, “Doğru” ve “Güvenilir…” Gerçekten o denli mi? Matt Pyzdrowski isimli İsveçli bir eski kaleci ve yeni kadro teknik yöneticisi, El Rihla’yı bütün ekip arkadaşları ile birlikte günlerce denedi ve The Athletic mecmuası için sonuçlarını yazdı. Sonuçlar geçen hafta hem bu mecmuada hem New York Times’da yayınlandı. Sonuç: Bu top katiyetle sahibine nazaran kişner Onların anlatımına nazaran El Rihla tahminen de bugüne kadar yapılan en emniyetli futbol topu. Özetle, “top sahibine nazaran kişner” diyebileceğiniz özelliklere sahip… (*) Yetenekli bir futbolcunun ona vermek istediği buyruğa harfiyen uyan bir top. Havada kendi başına buyruk hareketlere kalkışmıyor. Serbest atış sırasında Messi’yi göremeyen kaleci sendromu (*) Şurası kesin. Kaleci için dost bir top bu. Adındaki seyahati sırasında sürpriz yok. İki ele gelişi çok uygun. Denetimi kolay. Ancak kaleciye pek dost olmadığı tarafları da var. Bir kez öteki toplardan daha hızlı. İyi vurulduğu taktirde bir F1 arabası kabiliyetiyle sürat kazanabiliyor. Bu da şutun ayaktan çıkışı ile kaleciye kadar geçen süreyi azaltıyor. Onun manası da şu. Kaleciye karar vermek için kalan vakit çok kısalıyor. Topun hızı, bilhassa kalecinin önünün kapalı olduğu hür atışlarda, Messi üzere futbolcuya avantaj, kaleciye ise dezavantaj getiriyor. Ronaldo’nun başına gelen El Rihla kime ne yapacak? Tabii topun suratı korner atışları sırasında hem hamledeki hem de defanstaki ekibin oyuncuları için de karar müddetini kısaltıyor. Ama bu mesela Ronaldo üzere, bir Masai yerlisi hüneriyle yerden 75 santim üst sıçrayıp, orada bekleme kabiliyetine sahip futbolcular için de avantaj. İsveç kadrosunun oyuncusu Filip Ornblom Katar’da alana girecek olan topla ilgili görüşünü şöyle açıklıyor: “Çok güzel ve yeterli bir top bu. Sert vurursan güya hafifliyor, lakin yumuşak vurursan ağırlaşıyor. Uygun ve hakikat bir vuruş yaparsan hakikaten “Accurate”(Kesin) ve “Reliable” (Güvenilir) bir top oluyor. Bu da futbolun cazibesini arttıran bir şey değil mi… Ve sonunda geliyorum başlıktaki soruya… |
Tuvalet kuyruğundaki bayan El Rihla’ya ne kada güvenebilir?
“Güvenilir” ve “Kesin” bir El Rihla, futbol alanlarında, bayan tuvaletlerinin önündeki kuyruğu azaltabilir mi?”
Soruyu sormamın nedeni şu.
Son yıllarda bir çok futbol tribününde, bilhassa de Fenerbahçe Stadı’nda bayan sayısının çok arttığını gözlüyoruz.
Ve buralarda giderek büyüyen bir “kadın tuvaleti sorunu” ortaya çıkıyor.
Bunu birinci sefer Real Madrid’in Barnebeau Stadı’nda farketmiştim.
Sonra Apple’ın yeni merkezindeki Steve Jobs Kültür ve Kongre Merkezi’nde gördüm.
|
Topta memeyi yok eden, erkek – bayan tuvaletini çözemez mi? Sonuç… Toplumun her alanında bayanın iştiraki çok artıyor ve stat mimarisinde tuvalet rasyolarının muhakkak değişmesi lazım. Ayrıca bütün dünyada en süratli gelişen sporun bayan futbolu olduğunu da unutmayalım O nedenle soruyorum. Futbolun kalitesinin gelişiminde çok büyük rol oynayan top konusunda son 200 yılda büyük ihtilallere imza atan dünya, bayan tuvaleti meselesini çözemez mi…
Bunu başarmak için o denli çok yaratıcı fikirlere, büyük buluşlara gereksinim yok., Basit bir müşahede, son derece kolay istatistiki çalışma, bir irade ve mimari rasyoda kolay bir paradigma değişikliği… Futbol artık domuz mesanesinden yapılmış topla oynanmıyor. “Domuz laneti” bunu değiştirdi. Acaba öteki için de ortamızdan kimilerinin ”kadın lanetine mi” uğraması lazım… Weinstein’e yönelen “kadın laneti” MeToo’yu getirmişti. Emin olun alanlara da getirebilir. |
