ANKARA- Türkiye’de kritik seçimlere az vakit kala ittifakların yapısı ve attıkları adımlar da merak konusu. Mevcut iktidar AK Parti, MHP ve Büyük Birlik Partisi’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı’ndaki gelişmeler kamuoyu araştırmacıları tarafından yakından izleniyor.
AK Partili Yetenekli Ünal’ın “cumhuriyete” ait sarf ettiği kelamları, MHP önderi Devlet Bahçeli’nin buna karşı çıkışı ve Ünal’ın “affını” istemesi gözlerin güzelce bu ittifaka çevrilmesine neden oldu.
Cumhur İttifakı’nın gitgide MHP’lileştiğini, AK Parti’nin MHP’nin çizdiği çemberde siyaset yapabildiğini söyleyen Toplumsal Demokrasi Vakfı (SODEV) Lideri ve Aksoy Araştırma Kurucusu Ertan Aksoy’a nazaran MHP’lileşmiş AK Parti en başta klâsik AK Parti seçmenine hitap etmiyor.
‘AKP ARTIK MHP’NİN MÜSAADE VERDİĞİ HUDUTLAR İÇERİSİNDE SİYASET YAPABİLİYOR’
SODEV Lideri Ertan Aksoy’un, Cumhur İttifakı’nın mevcut yapısından siyaset yapış şekline, ittifakın seçimlerde elde edeceği sonuçtan seçim kampanya sürecine kadar farklı başlıklardaki sorularımıza cevapları şu formda oldu:
Seçimlere az bir müddet kala Cumhur İttifakı’nın yapısı ve tesiri merak konusu. Kamuoyu araştırmacısı gözüyle baktığınızda bu ittifakın yapısını, durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Cumhur İttifakı, isminin konmasıyla birlikte giderek çok sağ ittifaka evrilen bir iktidar durumunda. MHP ile birleşiyor olmasının AKP’ye çizdiği çok büyük bir hudut oluştu. AKP aslında farklı eğilimleri kendi içinde birleştirebilen bir partiydi. Hatta bana nazaran bu kadar iktidarda kalabilmesinin en değerli özelliklerinden biri buydu. Ancak MHP ile birleşmesiyle birlikte bu yeteneğini kaybetti. AKP artık lakin MHP’nin müsaade verdiği sonlar içerisinde siyaset yapabiliyor. Hasebiyle Cumhur İttifakı’nda bir MHP’lileşme hali de ortaya çıktı.
‘MHP’LİLEŞMİŞ AKP EN BAŞTA KLASİK AKP SEÇMENİNE HİTAP ETMİYOR’
Bu durum şunu yaratıyor; bütün ölçümüne nazaran yaklaşık yüzde 70 seçmen en az bir kez AKP’ye oy vermiş. Yüzde 70’lik seçmeni bir seçmen kozmosu olarak düşündüğünüzde bu seçmen kitlesi şayet MHP’ye oy vermek isteseydi, MHP’ye oy vermişti. Lakin bu yüzde 70’lik kitle geçmişte AKP’ye oy verdi. Münasebetiyle MHP’lileşmiş bir AKP’nin en başta klâsik AKP seçmenine hitap edememe hali kelam konusu.
. ‘MHP’Lİ SEÇMENİN YÜZDE 40’A YAKINI ÜST İDAREDEN FARKLI DÜŞÜNÜYOR’
Öte yandan MHP seçmeni tarafına baktığımızda şunu görüyoruz; birçok ölçüm bize gösteriyor ki yaklaşık yüzde 40’a yakın bir MHP’li seçmen kümesi, MHP üst idaresinin birçok telaffuzundan ve siyasetinden farklı düşünüyor. MHP üst idaresi AKP ile neredeyse yüzde 100 ahenk içerisinde olsa da AKP ile MHP tabanında tıpkı eğilimi göremiyoruz. Devlet Bahçeli’yi eleştiren başka siyasalların konuşmalarını MHP seçmenine izlettiğinizde, yüzde 30-40’lık bir kısmı bu tenkitlere hak veriyor. İki partinin bir ortaya gelmesi, iki partinin tabanının büsbütün bir ortaya gelmesi sonucunu yaratmadı.
‘MHP, AKP’NİN EN ÇEKİRDEK İDEOLOJİSİ OLAN SİYASAL İSLAM’LA AYRIŞMA ALANLARINI DAHA GÖRÜNÜR KILDI’
MHP ile AK Parti seçmen kümesinin ne kadarının bir ortaya geldiğini ya da gelmediğini söyleyebiliyor muyuz?
Burada durum tarihi ne kadar geri aldığımıza bağlı. Çok uzun olmayan bir geçmişte AKP yüzde 35-36 oylara sahipti. Bugün artık yüzde 29-30 seviyesinde oylarla karşılaşıyoruz. Keza MHP için de yüzde 9’a kadar oylarının çıktığı periyotlar vardı. Lakin şu an yüzde 7’ler seviyesinde. Bir ortaya gelişleri toplamda, en yakın geçmişteki potansiyelini bile onlara vermedi. Açıkçası bu paydaşlıktan seçmen bazında kazanan olmadı. Bu iştirak MHP’ye şunu verdi; MHP konforlu bir siyaset alanına geçti. İktidar ortağı oldu lakin sorumlulukları olmadı. Bu nedenle de ittifak içerisinde kalmaya devam etti. Son devir MHP tarafında şöyle bir muhtaçlık başladı; MHP, AKP’nin en çekirdek ideolojisi olan siyasal İslam’la ayrışma alanlarını daha görünür kılmaya ve hatırlatmaya dair bir muhtaçlık duymaya başladı.
Toplumsal Demokrasi Vakfı (SODEV) Lideri ve Aksoy Araştırma Kurucusu Ertan Aksoy ‘MHP’NİN SİYASAL İSLAM’LA AYRIŞMA ALANLARINI İŞARET ETME GEREKSİNİMİ HİSSETTİĞİ BİR PERİYODA GİRDİK’
Neden bu gereksinim açığa çıktı?
MHP’nin görüşüne katılırsınız ya da katılmazsınız bir siyasal sınırı var. Bu siyasal sınır, klasik siyasal İslam’la örtüşmüyor. Her ikisi de sağda olmasına karşın ayrışan iki farklı ideoloji… Son devir bilhassa siyasal İslam’ın hudut uçlarından biri olan cemevlerinin ibadethane sayılması konusunda MHP çok açık, çok net hatta bahadır diyebileceğimiz telaffuzla cemevlerine ibadethane statüsü verilmesi gerektiğini söz etti. Bu herhalde siyasal İslam’la en büyük ayrışma alanını işaret etmektir. Öte yandan tekrar birkaç gün evvel Yetenekli (Ünal) Bey’in açıklamalarına karşı çok süratli, çok açık, çok net itirazlarını lisana getirdi. Birlikte tanıklık ettiğimiz haliyle, partinin kuruluşundan beri yükseliş çizgisi gösteren Yetenekli Ünal partisinin içerisinde bir anda vazifesinden alındı. Münasebetiyle böylelikle MHP’nin siyasal İslam’la bir ayrışma alanlarını işaret etme gereksinimi hissettiği bir periyoda de girmiş oluyoruz.
‘ARTIK MHP’NİN ÇİZDİĞİ ÇEMBERDE SİYASET YAPABİLEN BİR AKP VAR’
Cumhur İttifakı gün geçtikçe MHP tesirinin arttığı bir ittifak mı? AK Partililer süreç içerisinde siyaset üretmek isterken ‘MHP barajıyla’ mı karşılaşıyorlar? Artık karşımızda AK Partililerin siyaset yapma biçimini ve üslubunu da belirleyen bir MHP mi var?
Artık MHP’nin çizdiği çemberde siyaset yapabilen bir AKP var. Bunun dışına çıkan, klâsik siyasal İslam kodlarıyla hareket eden politikler, ittifakın dışına çıkma sonucuyla karşılaşıyor. Zira Cumhur İttifakı giderek MHP’lileşiyor. Bugün AKP 20 yılı aşkın müddettir devam eden iktidarını ayakta tutmak için uğraş harcıyor. Kamuoyu yoklamaları çok büyük oranda Millet İttifakı’nın kazanacağını işaret ediyor. AKP bir ihtimalin peşinden gitmeyi tercih ediyor. Bu kendi içinde anlaşılabilir ama MHP şu anda dayanağını çektiği andan itibaren o ihtimal de ortada kalmıyor. İhtimalsiz durumda hem AKP’nin hem de Erdoğan’ın kaybetme hali ortaya çıkıyor. Artık MHP, AKP’nin iktidar hayalinin emniyet sibobu. Bu da onu sahip olduğu oy oranından, sahip olduğu seçmen dayanağından çok daha güçlü bir konumda tutuyor.
‘SEÇMENLERİN YÜZDE 70’İ ALTILI MASA’NIN DEVAM EDECEĞİNE İNANIYOR’
Altılı Masa’nın dağılacağına, dağılma ihtimaline dair bir telaffuz iktidar tarafından yaygınlaştırılıyor. Bu ihtimal Cumhur İttifakı açısından size nazaran ne durumda? Siz hangi tarafı daha “sorunlu” ya da “uzlaşamaz” görüyorsunuz?
Bu etapta şöyle bir ayrıma gidersek daha âlâ yorum yapabiliriz. Altılı Masa ve Cumhur İttifakı’na ait bir kamuoyu yapıcılarının sahip olduğu değerlendirmeler var bir de kamuoyunun kendisinin sahip olduğu değerlendirmeler var. Kamuoyu yapıcıları tarafına baktığımızda Altılı Masa’da sıkıntılı bir hale daima olarak işaret etme durumu kelam konusu. Ama kamuoyu yoklamalarına baktığımızda durum farklı. Seçmenlerin yaklaşık yüzde 70’i anlaşarak yahut anlaşamayarak seçime kadar Altılı Masa’nın devam edeceğine inandığını söz ediyor. Yüzde 70’in üzerinde seçmen kümesinin buna inanması, yalnızca o masayı oluşturan partilerin değil, demek ki Cumhur İttifakı’nı oluşturan seçmenin bir kümesinin da buna ihtimal verdiğini gösteriyor.
. ‘MUHALEFETİN ALTILI MASA ÜZERİNDEN ELDE ETTİĞİ YARAR ALTERNATİF YARATABİLME HALİ’
Altılı Masa nitekim söz edildiği üzere birbirine benzemez siyasal yapıların bir ortaya gelmesiyle oluşuyor. Bu siyasi yapılar bir ortaya geldiğinde temel beklenti, ‘Hadi daima bir arada her hususta anlaşın’a dönüşüyor. Bana nazaran bu altı partinin daima birlikte her bahiste mutabakatı radikal bir oy kaybına neden olur. Tam da aslında bu partiler birbirine benzemedikleri için bugün yüzde 40’a karşı yüzde 60’lık bir blok oluşturabilmiş durumdalar. Altılı Masa üzerinden muhalefetin bana nazaran en çok elde ettiği çıkar bir alternatif yaratabilme hali. Oy oranına bugün artıya katmasa da bir tarafıyla iktidara karşı bir alternatif geliştirmiş oluyor.
‘BAZI İSİMLERİN ZATEN İSTİFA EDİP ÖTEKİ PARTİLERE GEÇME POTANSİYELİ VAR’
Siyaset yapma biçiminin gün geçtikçe AK Parti aleyhine olumsuzlaştığına değindiniz. Seçim yaklaştıkça Cumhur İttifakı’nda karşılıklı dengeyi tutturmak için misyondan almalar ya da af dilemeleri daha fazla mı göreceğiz?
Eğer kamuoyu yoklamaları bugünkü üzere çıkmaya devam ederse evvel bir ittifaktan ayrılmaya çalışanlar olacak. Bir parti siyasetlerine karşıt davranıştan ya da direkt geçenlerde olduğu gibi… Birtakım isimlerin direkt resen istifa edip öteki partilere geçme potansiyeli var. Bilhassa seçime giderken Cumhur İttifakı tarafından hem olumlu hem de olumsuz bir alan oluşacak. Seçime giderken, seçim iktisadına geçilecek. Bugün topluma vermedikleri birçok şeyi vermeye başlayacaklar. Taban fiyat artışı yahut başka toplumsal transferlerin arttırılması üzere durumlarla yahut diğer şeylerle karşılaşacağız. Bunlar aslında ittifakın bileşenleri için olumlu. Ancak olumsuz yanı şu; bütün bu yapılanlar toplumun içerisinde bulunduğu fakirleşme halini ortadan kaldırmayacak. Bu nedenle de alan çalışması yapan ittifakın bileşenleri daha zorlanacak. Mümkündür ki açık ya da örtük eleştirel tabirler o devir daha fazla karşılarına çıkmaya başlayacak. Haliyle alanda toplumla yüz yüze geldiklerindeki ittifakı bir ortada tutmak için zorlanma hali bugünden daha fazla olacak.
‘MHP’NİN ALANA ÇIKMASI HALİNDE SEÇMEN İKNA EDEBİLECEK ALT AYRINTILARA SAHİP SİYASETLERİ YOK’
MHP bundan evvelki seçim süreçlerinde alanda çok olmadığı gerekçesiyle bir kesim tarafından eleştiriliyordu. Bu devirde ise MHP başkanı Devlet Bahçeli farklı kentlerde mitingler düzenliyor. Bu mitinglerin tesirini siz nasıl görüyorsunuz?
Oy oranına rastgele bir tesiri yok. Mitinglerin bağlantı açısından eskisi kadar bir ehemmiyeti kalmadı. Ancak mitingler, partilerin örgütlerini ayakta meblağ. MHP’nin kıymetli oranda siyaseti kimliğe, etnik aidiyete dair olduğu için sokakta yürüteceği bir propaganda seçeneği de çok fazla elinde yok. Yani bugün bırakın seçmenin MHP’ye bakışını, rastgele bir MHP’li yöneticiyi çevirseniz ‘Ekonomi siyasetiniz nedir?’, ‘Türkiye’deki fakirleşme halinin nasıl durduracaksınız?’ diye sorsanız karşılık verebileceğine emin değilim. MHP’nin alana çıkması halinde de seçmeni ikna edebilecek alt ayrıntılara sahip siyasetleri yok. Bu nedenle MHP’nin daha fazla miting yapıyor olması Cumhur İttifakı’na pek bir katkı vereceğini zannetmiyorum. Hatta tahminen de bilhassa seçime giderken MHP’nin bu seviyede görünür olmama ihtimalini de düşünüyorum. Zira AKP’nin gerilemesindeki kıymetli nedenlerden bir tanesi de Kürt seçmen dayanağını kaybediyor olması. Bu durumun ana sürükleyicisi MHP ile bir paydaşlığı tercih etmiş olması. Her tercihin bir getirdiği bir de götürdüğü vardır. Elbette ki MHP ile ittifak kurduğunuzda milliyetçi seçmenin yaklaşık yarısını ittifakınıza bir anda dahil etmiş üzere bir manzara ortaya çıkıyor. Geçmişte büsbütün ittifakın siyasetlerini desteklemese de AKP’ye oy veren Kürt seçmen, artık ise oy vermemeyi tercih eden bir durumda. Bu nedenle MHP’den seçim periyodunda bu seviyede görünür olamaması da beklenebilir.
. ‘MHP, AKP’NİN SİYASAL ELASTİĞİNİ ORTADAN KALDIRDI’
Çözüm süreci üzere bir devirden MHP iştirakine evrilen süreç mi AK Parti’yi bu duruma getirdi?
Birçok neden içerisinde en büyük olanlardan birini bu oluşturuyor. MHP, AKP’nin siyasal elastiğini ortadan kaldırdı ve bir MHP’lileşme süreci yarattı. AKP’ye oy veren seçmenin ana tercihi MHP’ye oy vermek olsaydı masraf ona oy verirdi.
Bugün AK Parti küskünü seçmen kümesinden bahsediyoruz tıpkı şeyi MHP için de söyleyebilir miyiz?
MHP, AKP seçmeninin de CHP seçmeninin de ikinci partisiydi. Geçmişte bu türlü bir geçişkenlik özelliği vardı. Ama artık durum çok farklı. İttifaklarla birlikte MHP, net ayrışmadan kaynaklı olarak CHP seçmeninin ikinci partisi olmaktan büsbütün çıktı. Öte yandan DÜZGÜN Parti’nin kurulmasıyla birlikte klâsik milliyetçi seçmenin yaklaşık yarısı YETERLİ Parti’ye gitti ve bir daha geri dönmedi. Milliyetçilerden MHP’ye ağırlaşma ihtimali de ortadan kalktı.
‘PSİKOLOJİK YÜK DE TOPLUMUN SIRTINDA’
Siz bu periyotta Cumhur İttifakı’nın hangi iletileri açıktan okuyamadığını ya da okumak istemediğini tespit ediyorsunuz?
İktidar iktisatta sıkıştıkça toplumsal tansiyonu arttırmayı tercih etti. İktisadın getirdiği yük seçmende yalnızca bir yük değil. Tıpkı vakitte bir ruhsal yük de toplumun sırtında. Bu yükün maddi manevi yüksek olduğu bir periyotta Cumhur İttifakı, toplumu daha fazla germenin toplumu daha fazla destekçiye dönüştürmeyeceğini anlayamadı. İktisadın içerisinde bulunduğu durumla uzun mühlet yüzleşmemeyi tercih etti. Bir müddet sonra yüzleşmek zorunda kaldı. Birinci evrelerde muhalefete yıkmaya çalıştı, o da olmadı. Artık ise yeni yeni ’toparlayacağız’ demeye başladı. Ancak en başından Cumhur İttifakı, iktisat berbata gittiğinde bununla yüzleşip, iktisat biliminin gerekliliklerini yaparak, güzelleşme haritasını toplumun önüne koysaydı bugün bu durumda olmayabilirdi. Lakin bunları yapmak yerine salt muhalefeti hatalı göstermek ve toplumsal tansiyonu arttırmayı ve bu sayede de seçmen konsültasyonunu sağlamayı hedeflediler.
Cumhur İttifakı’nda Büyük Birlik Partisi (BBP) de var. Onun durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Büyük Birlik Partisi’nin daha fazla görünür olma ihtimalini çok güçlü görmüyorum.
‘SEÇMENİN DEĞERLİ BİR KISMI ERDOĞAN’A ÖFKELİ LAKİN ERDOĞAN’DAN VAZGEÇMİŞ DEĞİL’
Cumhur İttifakı’na yeni iştiraklerin olup olmayacağını kamuoyu konuşmuyor. Bu ittifakın genişlemek ya da büyümek üzere bir sıkıntısı yok mu?
Cumhur İttifakı’nın daha fazla büyümek üzere bir arayışa gireceğine çok ihtimal vermiyorum. Cumhur İttifakı geride kalan küçük partileri toplayarak durumu çözemeyeceğinin farkında. Fakat bir büyük partinin oraya gelmesi lazım. Bu da şu an için çok mümkün görünmüyor. Bu nedenle Cumhur İttifakı’nın toparlanmaya dair ana uğraşı Erdoğan’ın kitleler karşısındaki karşılığı olmuş olacak. Bana nazaran de kendisi açısından doğrusunu bu halde yapar. Hâlâ daha seçmenin değerli bir kısmı Erdoğan’a öfkeli lakin Erdoğan’dan vazgeçmiş değil. Geçmişte oy veren lakin bugün oy vermeyen seçmenin ana duygusu öfkeli olma hali. Yanlışsız siyasetler tercih edilseydi bu his tedavi edilebilirdi. Kalan müddette Cumhur İttifakı daha çok Erdoğan’ın kitleler karşısındaki karşılığını arttırmayı tercih edecek.
‘İKİSİNİ BİRDEN BAŞARMA İHTİMALİ YOK’
Yani Cumhur İttifakı açısından Erdoğan etrafında partiler üstü bir telaffuz ve kampanya süreci mi göreceğiz? Bir yandan Meclis seçimleri de hayli kıymetli. Cumhurbaşkanlığının kazanıldığı senaryoda Meclis kaybedilirse “kadük” bir durumun ortaya çıkacağı değerlendirmeleri yapılıyor.
İdeal olan ittifak açısından ikisini birden sürüklemek fakat gerçek tam olarak oraya denk gelmiyor. Zira ikisini birden başarma ihtimali artık yok denecek kadar düşük. Bu nedenle içlerinden en optimum olanı yani cumhurbaşkanlığının Erdoğan’da kalması. Bunun için gayret harcanacağını düşünüyorum. Dünyanın her yerinde ekonomik krizler toplumsal onuru zedeler. Bu durum şu an Türkiye’de de geçerli. Tam da toplumsal onurun zedelenmesi nedeniyle eskiye nazaran hiç olmadığı kadar ulusallık vurgusu arttırılmış vaziyette. Her şeyin sonu ulusallığa bağlanıyor. Yakın vakitte lansmanı yapılan araba de dahil bütün bunların hepsi Cumhur İttifakı’ndan öte bir Erdoğan kampanyasının sonucu.
‘RADİKAL DEĞİŞİM BEKLEMİYORUM’
Cumhur İttifakı’nın oy oranı sizce seçimlerde ne olacak?
Partilerde bugünden daha farklı bir radikal değişim beklemiyorum. Elbette araştırmaların yüzde 2-3 yanlışları olur. O civarda bir değişiklik, partilerin bugünkü bulunan oy oranlarında olursa olur. Lakin asıl sürprizlere açık bahis cumhurbaşkanlığı adaylarının alacağı oy. Bunun için o kadar bilinmeyen değişken var ki. Lakin bu bilinmeyen değişkenler ortadan kalktığında bir kestirim paylaşmak daha sağlıklı olur.