T24 muharriri Faruk Bildirici “Medya Ombudsmanı” isimli köşesinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın uçağına davet edilen gazetecilerin listesi yayınlandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uçağında davet edilen gazetecilerin davet edilme sayılarını da veren Faruk Bildirici “gözde gazetecileri” ve “gözden düşenleri” kaleme aldı.
İşte o yazı…
Erdoğan’ın “medya vitrini”nin son halini görebilmek maksadıyla bu yıl düzenlenen 10 yurtdışı seyahatin fotoğraflarını taradım. Birinci tespitim, seyahatlerdeki gazeteci profilinin 2017’den bu yana büyük ölçüde değişmiş olduğu…
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın yurtdışı seyahatlerin dönüşünde uçakta düzenlediği basın toplantılarının fotoğrafları, tıpkı vakitte siyasi iktidarın medya vitrini. Erdoğan’ın beğenilen gazetecileri ve gözden düşenleri o fotoğraflarla cümle aleme ilan ediliyor.
Erdoğan’ın “medya vitrini”nin son halini görebilmek maksadıyla bu yıl düzenlenen 10 yurtdışı seyahatin fotoğraflarını taradım. Yeniçağ internet sitesi, geçen yıl “Bu uçaktaki gazetecileri tanıyan var mı?” diye sormakta kısmen haklıymış. Bir okurun gönderdiği eksik listeden hareketle çalışmaya başladığımda fotoğraflardakilerin birçoklarını tanıyamadım. Kimi isimleri, o seyahate katılanlar bile tanımıyordu. Günler süren bir gayretle ve yardımlarla listeyi tamamlayabildim. Özbekistan seyahatinde uçaktan değil de basın toplantısında çekilmiş fotoğraflar olduğu için listemde eksikler olabilir.
Türkiye gazetesinden Fatih Selek de 2014-2017 yılları ortasında yayımlanan 26 fotoğrafı inceleyerek A330-200’ün davetlilerinin listesini oluşturmuştu. Selek’in yayımladığı tahlilden yararlanarak geçmişle kıyaslamak, “Bu yılın beğenilen gazetecileri ve gözden düşenleri” ile “revaçtaki medya kuruluşları”nı saptayabilmek mümkün oldu. Oluşturduğum tabloları ve isim listesini detaylı olarak inceledim ve tahlilini çıkardım.
İlk tespitim, seyahatlerdeki gazeteci profilinin 2017’den bu yana büyük ölçüde değişmiş olduğu…
ÜÇ DAİMİ YOLCU: SOBACI, KARAGÖZ VE DURAN
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu yıl içerisinde sırasıyla Arnavutluk, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri, Afrika (Kongo-Senegal), Belçika, Özbekistan, Suudi Arabistan, Azerbaycan, İspanya ve son olarak da İran’a resmi ziyarette bulundu. Bir de mayıs ayında BAE’ye taziye ziyaretinde bulundu ancak oraya gazetecileri götürmedi; münasebetiyle uçak fotoğrafı yoktu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, S. Arabistan gezisi dönüşü uçakta gazetecilerin soruların yanıtladı.
2022’deki seyahatlerde çekilen 10 fotoğrafa nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seyahatlerinin üç daimi yolcusu var; TRT Genel Müdürü Zahid Sobacı, Anadolu Ajansı Genel Müdürü Serdar Karagöz ile SETA Genel Koordinatörü ve Sabah müellifi Burhanettin Duran. Sobacı, 10 seyahatin 10’unda, Karagöz 9’unda, Duran ise 8’inde davetliydi.
Aslında gazeteciden çok “iktidar bürokratı” denebilecek bu üç isim üzere Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Lideri Fahrettin Altun da yurtdışı seyahatlere katılıyor. Lakin Altun, gazetecilerle çekilen toplu fotoğraflarda yer almamayı tercih ediyor.
Bu üçlü ortasında yer alan Karagöz, AA Genel Müdürü olmadan evvel de uçağın gözdelerindendi. Daily Sabah’ın Genel Yayın Direktörü olarak en çok davet edilen ikinci isimdi; 2014-2017 yılları ortasındaki 26 seyahatten 14’üne katılmıştı.
Ayrıca birer seyahate davet edilen Hilal Kaplan, Oğuzhan Alım, Meryem İlayda Atlas ve Veysel Kurt’un tıpkı vakitte TRT İdare Konseyi üyesi olmaları dikkat alımlı. Yakında TRT İdare Konseyi üyelerinden seyahatlere çağrılıp “onurlandırılmayan” isim kalmayacak gibi…
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Azerbaycan gezisi dönüşü uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı.
YENİ GÖZDELER
Cumhurbaşkanı’nın bu yılki dış seyahatlerinin “en beğenilen gazetecileri Yeni Akit Ankara Temsilcisi Hacı Güzel, NTV Genel Yayın Direktörü Nermin Yurteri ile Kanal D Ankara Temsilcisi ve Milliyet müellifi Zafer Şahin. Üçü de Erdoğan’ın bu yılki 10 yurtdışı gezisinden beşine davet edilmişler.
“Gözde gazeteciler” listesinde Şebnem Bursalı (ATV), Belkıs Kılıçkaya (24 TV), Ünal Kaya (Bengütürk TV), Merve Başkurt (TV Net), Hilal Kaplan (Sabah/TRT İdare Şurası üyesi) ve Taha Dağlı (Sabah) ise dörder seyahatle yer alıyor. Onları Mustafa Yıldız (Ülke TV/ Milat), Hakan Çelik (Posta), Osman Gökçek (Beyaz TV), Mustafa Kartoğlu (Akşam) ve Sami Dadağlıoğlu (Akit TV) üçer seyahatle izliyor.
İki seyahate katılan 22 isim ortasında Hürriyet’ten Hande Fırat ve Abdülkadir Selvi ile Sabah’tan Okan Müderrisoğlu, Habertürk’ten Mehmet Akif Ersoy da yer alıyor. Ahmet Hakan, Emin Pazarcı, Fatih Selek, Ayşe Böhürler, Hüseyin Likoğlu, Hasan Basri Yalçın da birer seyahate katılan 58 gazeteci ortasında.
AKTİF PARTİLİ DAVETLİLER
Bilindiği üzere, harcamaları kamu bütçesinden karşılanan ve devletin uçağıyla yapılan bu seyahatlere eleştirel gazeteciler çağrılmıyor; davette birinci kriter iktidara yakınlık. Ancak onunla da kalmıyor, “aktif siyasi” kimliği olan isimler de gazeteci üzere davet ediliyor.
Yeni Şafak müellifi Ayşe Böhürler, AKP’nin kurucularından. Anadolu Yayıncılar Derneği Genel Lideri ve AKP’den Ankara’da Belediye Meclis Üyesi olan Sinan Burhan, bu yılki seyahatlerden ikisine çağrılmış. Daha evvelki yıllarda da görülüyordu bu fotoğraflarda.
“Aktif siyasi” isimlerden biri de Star internet sitesi müellifi ve AKP İstanbul Vilayet Lider Yardımcısı Halime Kökçe. S. Arabistan ve İran seyahatlerine katılan Kökçe de Sinan Burhan üzere basın toplantılarında tıpkı vakitte “Genel başkanları” pozisyonunda olan Erdoğan’a soru sormamış.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, İran gezisi dönüşü uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı.
GÖZDEN DÜŞENLER
2017 yılına kadar Erdoğan’ın seyahatlerine en çok davet edilenler listesinin birinci beşinde Ali Adakoğlu (Milat), Serdar Karagöz (Daily Sabah), Selçuk Doruklu (Habertürk), Turgay Güler (Güneş), Murat Kelkitlioğlu (Akşam) yer alıyordu.
Turgay Güler ve Ali Adakoğlu, artık gözden düşmüş, bu yıl yalnızca birer seyahate çağrılmışlar. Kurumları değişen Selçuk Zirveli ve Murat Kelkitlioğlu ise tek seyahate bile davet edilmemiş, düzgünce uzaklaşmışlar.
Ekrem Kızıltaş (Takvim), Erdal Şafak (Sabah), İsmail Kapan (Türkiye), Ergün Diler (Takvim), Nihal Bengisu Karaca (Habertürk), Nuh Albayrak (Star) ve Nagehan Alçı (Milliyet) üzere isimler de artık o kareye giremiyorlar.
En ilginci de Sabah’ın Genel Yayın Direktörü Erdal Şafak’ın artık tek bir seyahate bile davet edilmemiş olması. 2019 yılında Turkuvaz Medya CEO’su Serhat Albayrak ile uyuşmazlık yaşayıp iki ay gazeteye uğramayan Erdal Şafak hâlâ gazetenin künyesinde görünüyor lakin yeni yazısı da yok, diğer bir aktivitesi de görünmüyor.
Eskiden sık davet edilen İbrahim Karagül (Yeni Şafak), Vahap Munyar (Hürriyet), Fikret Bila (Hürriyet), Nuri Elibol (Türkiye), Akif Beki (Hürriyet), Verda Özer (Hürriyet) üzere çalıştıkları kurumlar değişen gazeteciler artık uçağın yolcuları ortasına giremiyorlar.
Eskinin beğenilen gazetecileri Hakan Çelik ve Mustafa Kartoğlu ise uçaktaki yerlerini koruyan seçkin isimler arasında…
BENGÜTÜRK LİSTENİN YENİ GÖZDESİ
Eskiden davetli listesi oluşturulurken gazetelere yük veriliyor, klasik medyadaki istikrarlar gözetiliyormuş. Artık tablo değişmiş, her seyahate en az gazete temsilcileri kadar tv yöneticisi ve programcısı da çağrılıyor. Habertürk, Star ve Albayraklar’ın gzt.com’u dışında internet siteleri seyahatlerde yok.
A Haber, Ülke TV, TV Net, Beyaz TV, ATV, Akit TV, Kanal7 ve TGRT üzere iktidara yakın kanalların yanı sıra TV100 üzere yeni bir kanaldan isimlerin de davet edilmesi dikkat cazip. TRT’yi bir yana bırakırsak en çok davet edilen TV kanalı NTV. Onu 7 davetle 24 TV ve 6 davetle de A Haber ile iktidar ortağı MHP’nin TV kanalı Bengütürk izliyor.
Gazeteler ortasında en çok gözden düşen Milat olmuş, 2014-2017’deki 26 seyahatten 16’sına temsilci gönderen Milat, bu yılki 10 seyahatten yalnızca 2’sine katılabilmiş. Ancak Milat yerine davetli listesine Yeni Akit, Diriliş Postası, Türkgün ve Yeni Birlik üzere gazeteler girmiş.
Erdoğan’ın en beğenilen gazetesi ise Sabah. 10 seyahate Sabah’tan tam 17 gazeteci davet edilmiş, birtakım seyahatlerde Sabah’tan ikişer isim var. Esasen A Haber, ATV ve Daily Sabah da katılırsa Turkuvaz Kümesi, Erdoğan’ın uçağının en beğenilen medya kümesi. Beğenilen gazeteler sıralaması şöyle:
“Sabah 17, Akşam 11, Yeni Şafak 11, Yeni Akit 6, Hürriyet 6, Türkiye 4, Daily Sabah 4, Milliyet 3, Posta 2, Diriliş Postası 2, Milat 2, Türkgün 1, Yeni Birlik 1.”
UÇAKTAN SELFİE DE YOK MÜŞAHEDELER DE
Bu seyahatlere katılan isimlerin gazetecilik ismine neredeyse tek fonksiyonlarının dönüşte Erdoğan ile yaptıkları sohbet olduğunu da unutmamak gerek. Sonlandırılan hususlarda sorular soruyorlar; İrtibat Başkanlığı deşifreyi yapıyor, düzeltilmiş metni kendilerine gönderiyor, o metni Erdoğan ile birlikte çektirdikleri fotoğraf ve imzalarıyla yayımlıyorlar.
Gidilen ülkelerdeki resmi temasları izlemedikleri üzere, uçaktaki konuşmaları, seyahate katılan bakanlarla yaptıkları sohbetleri de yayımlamıyorlar. Örneğin Sinan Burhan, Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar ile Tahran’da çektirdikleri toplu fotoğrafı toplumsal medya hesabında yayımladı. “İran’da gündemi değerlendirdik” diyordu fakat fotoğraftaki altı ismin yazılarında, yayınlarında Akar’ın kelamları, görüşleri duyulmadı.
O seyahatlere davet edilmenin şartı da bu galiba… Hudutlu ve sorumlu gazetecilik…
TABLO 1/ ÖZEL UÇAĞIN GÖZDELERİNDEKİ DEĞİŞİM
2014-2017 2022
Ali Adakoğlu (Milat) 16 1
Serdar Karagöz (Daily Sabah) 14 9
Selçuk Doruklu (Habertürk) 14 –
Murat Kelkitlioğlu (Akşam) 13 –
İbrahim Karagül (Yeni Şafak) 10 1
Turgay Güler (Güneş) 13 1
Ekrem Kızıltaş (Takvim) 9 –
Erdal Şafak (Sabah) 9 –
İsmail Kapan (Türkiye) 9 –
Hakan Çelik (Posta) 8 3
Ergün Diler (Takvim) 8 –
Vahap Munyar (Hürriyet) 7 –
Nihal Bengisu Karaca (Habertürk) 7 –
Halime Kökçe (Star) 7 2
Fikret Bila (Hürriyet) 6 –
Nuri Elibol (Türkiye) 6 –
Akif Beki (Hürriyet) 6 –
Mustafa Kartoğlu (Star) 5 3
Verda Özer (Hürriyet) 5 –
Nuh Albayrak (Star) 4 –
Nagehan Alçı (Milliyet) 4 –
TABLO 2/ 2022’DEKİ 10 SEYAHATE DAVET EDİLENLER
En çok davet edilenler (6): Zahid Sobacı (TRT / 10), Serdar Karagöz (AA / 9), Burhanettin Duran (SETA/Sabah / 8), Hacı Güzel (Yeni Akit / 5), Nermin Yurteri (NTV / 5), Zafer Şahin (Kanal D/Milliyet / 5)
4 seyahate davet edilenler (6): Şebnem Bursalı (ATV), Belkıs Kılıçkaya (24 TV), Ünal Kaya (Bengütürk TV), Merve Başkurt (TV Net), Hilal Kaplan (Sabah/TRT Y.Kurulu üyesi), Taha Dağlı (Sabah)
3 seyahate davet edilenler (7): Mustafa Yıldız (Ülke TV/ Milat), Hakan Çelik (Posta), Sinan Burhan (A.Y. Derneği/ AKP Belediye Meclis Üyesi), Osman Gökçek (Beyaz TV), Mustafa Kartoğlu (Akşam), Sami Dadağlıoğlu (Akit TV).
2 seyahate davet edilenler: (22) Abdullah Karakuş (Milliyet), İbrahim Altay (Daily Sabah), Mehmet Akif Ersoy (Habertürk), Halime Kökçe (Star/AKP İst.İl Bşk.Yrd.), Hasan Öztürk (Ülke TV), Melih Altınok (Sabah), Davet Erhan (Türkiye), Ferhat Ünlü (Sabah/TGRT), Ersin Çelik (Yeni Şafak), Murat Çiçek (24 TV), Mehmet Yeşilkaya (Habertürk), Abdülkadir Selvi (Hürriyet), Hale Kaplan (Akşam/Star), Esra Elönü (Star/ 24 TV), Okan Müderrisoğlu (Sabah), Hande Fırat (Hürriyet), Işık Özkan Erbay (Cumhurbaşkanlığı İletişim), Nisa Efendioğlu (TRT), Orhan Sali (A Haber), Mehmet Acet (Yeni Şafak), Zahid Akman (Kanal7), Seda Öğretir (NTV)
1 seyahate davet edilenler (58): Nuriye Çakmak Çelik (Yeni Şafak), Murat Akgün (A Haber), Ahmet Yeşiltepe (NTV), Sümeyye Ceylan (TRT World), Serkan Fıçıcı (Akşam), Veysel Kurt (SETA/ TRT Y. Heyeti üyesi), Mustafa Aşçıoğlu (TV 100), Serhat İbrahimoğlu (TV Net), Emin Pazarcı (Akşam), Kurtuluş Tayiz (Akşam), Fadime Özkan (Star), İdil Beldek (Bengütürk TV), Hasret Doğan (Milat), Oğuzhan Alım (Akşam / TRT Y. Şurası üyesi), Ecem Toplar (Bengütürk TV), Fatih Selek (Türkiye), İdris Saruhan (Yeni Şafak), Arda Erdoğan (CNN Türk), Haktan Uysal (A Haber), Murat Özer (Diriliş Postası), Meryem İlayda Atlas (Daily Sabah/ TRT Y. Şurası üyesi), Yakup Köse (Star), Serhan Kaya (NTV), Ayşe Böhürler (Yeni Şafak/AKP Kurucusu), Ümmü Gülsüm Durmuş (Albayrak/gzt.com), Özay Şendir (Milliyet), Gizem Karakış (Hürriyet), Burcu Kara (Sabah), Sevinç Berber (Yeni Birlik), Murat Bardakçı (Habertürk), Turgay Güler (Akşam), Nazlı Çelik (Star TV), Esra Irmak (Habertürk), Sernur Yassıkaya (Yeni Şafak), His Çuhadar (Beyaz TV), Merve Şebnem Oruç (Daily Sabah), İbrahim Karagül (Yeni Şafak), Fevzi Çakır (Habertürk TV), Cansın Helvacı (A Haber), Abdurrahman Şimşek (Sabah), Hasan Basri Yalçın (Sabah), Sibel Demirci Fazilet (Habertürk), Ercan Seki (TGRT), İdris Arıkan (CNN Türk), Alican Kıymet (TV 100) , Ahmet Hakan (Hürriyet), Deniz Kilislioğlu (NTV), Kadir Yıldız (Türkgün), Yücel Koç (Türkiye), Hüseyin Likoğlu (Yeni Şafak), Ali Adakoğlu (Milat), Recep Kâfi (Diriliş Postası), Efnan Han (TRT World), Banu El (A Haber), Betül Soysal Bozdoğan (TRT), Gülcan Tezcan (Akşam), Fazlı Şahan (Yeni Şafak), Pelin Çift (TRT).
TABLO 3/ 2022’DE DAVET EDİLEN MEDYA KURULUŞLARI:
TRT 14, AA 9, SETA 9, Anadolu Yayıncılar Derneği 3, TRT World 2 = 36
Sabah 17, Akşam 11, Yeni Şafak 11, Yeni Akit 5, Hürriyet 6, Türkiye 4, Daily Sabah 4, Milliyet 3, Posta 2, Diriliş Postası 2, Milat 2, Türkgün 1, Yeni Birlik 1 = 70
Habertürk 5, Star 6, gzt.com 1= 12
NTV 10, 24 TV 7, Bengütürk 6, A Haber 6, Ülke TV 5, Kanal D 5, TV Net 4, Beyaz TV 4, ATV 3, Habertürk TV 3, Akit TV 3, Star TV 1, TV 100 2, CNN Türk 2, Kanal7 2, TGRT 1= 64
* * *
ULAŞTIRMA BAKANLIĞI’NDAN YANIT
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun basın toplantısındaki soru karşılık kısmının “basın müşavirinin denetiminden sonra yayımlandığını” yazmıştım. Geçen haftaki yazımdaki bu kısma itiraz eden Bakanlık Basın Müşaviri M.Cemal Öztürk, şunları söyledi:
“Sayın Bakan, Ankara’da 35 medya kuruluşu temsilcisi ile bir ortaya geldi. İmgeleri bakanlık olarak biz çekip, hiçbir müdahalede bulunmadan servis ettik. İştirakçilerden gelen talep üzerine de kolaylık olsun diye deşifrenin üzerinde oynama yapmadan kendilerine gönderdik. Ayrıyeten, iştirakçilere bu metni kullanma zorunluluğunda bulunmadık.”
Ben yeniden de gazetecilerin basın toplantısını kaynağına deşifre ettirmesinin doğal bir gazetecilik refleksi olmadığını hatırlatayım.