Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) 77’inci Genel Konseyi için gittiği New York’ta Türk gazetecileriyle bir söyleşi gerçekleştirdi. Ortalarında Ülke TV Genel Yayın Direktörü birebir vakitte Haber7 muharriri Hasan Öztürk’ün de olduğu gazetecilerin sorularını yanıtlayan Erdoğan, Rusya-Ukrayna Savaşı ve ABD Lideri Joe Biden’ın BM’nin işleyişine dair son açıklamalarını kıymetlendirdi.
Ülke önderlerini Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le görüşmeye ve diyalog kurmaya çağıran Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Sayın Putin’le az yahut çok bir hukuku olanın, kendisiyle görüşmesi lazım. Zelenski’yle de tıpkı biçimde. Yoksa kalkıp da bu önderlere yönelik çok daha farklı negatif yaklaşımlar sergilemek beklediğimiz sonucu getirmez. Tam bilakis buradaki vefatlar, buradaki tahribat daha da artar” dedi.
Erdoğan, “Dünya 5’ten büyüktür” lafzıyla BM’nin işleyişindeki çarpıklığı, adaletsizliği yıllarca lisana getirdi. Biden’ın bu hususta yaptığı son açıklamaları pahalandıran Cumhurbaşkanı, haklılıklarının ortaya çıktığını söyleyerek, önerilen sistemin de gerçek olmadığını kaydetti ve kendi önerisin anlattı.
“TÜRKİYE” İSMİNİN İNGİLİZCE OLARAK YAYGINLAŞMASI
SORU: Birleşmiş Milletler Genel Heyet konuşmalarınıza daha fazla dayanak bulmaya başladığınızı ve diğer başkanların de size benzeri görüşleri lisana getirmeye başladığını söylediniz. Konuşmanızda hem memleketler arası barış için yürüttüğünüz trafikten bahsettiniz hem de Yunanistan’ın Ege’deki tutumunu fotoğraflarla gösterdiniz. Daha sonra önderlerle bir ortaya geldiğinizde konuşmanıza ve gösterdiğiniz fotoğraflara yaklaşımları ne oldu? Bir de görüştüğünüz önderlerin hepsine Bağlantı Başkanlığı’nın hazırladığı, içinde “Türkiye” isimli bir kitabın da olduğu kitap seti armağan ettiniz. Artık “Türkiye” demeye başladılar mı?
CEVAP: Görüştüğüm başkanların hepsine bu kitap setinden takdim ettim. Çok güzel hazırlanmış bir çalışma. Ülkemizin isminin Türkiye olarak kullanımında da yabancılar işi bayağı kavradılar. Hatta belirli yerlere artık Türkiye olarak asıyorlar. Bunların hepsi doğal çalışırsanız oluyor, çalışmadan olmuyor. Biz her toplantıya, her görüşmeye, her konuşmaya önemli manada yeterli hazırlanıyoruz, dersimizi yeterli çalışıyoruz ve bu halde de başkanların karşısına çıkıyoruz. Buralarda yaklaşımlarımızı destekleyen görsel ve yazılı dokümanlar kullandık, kullanıyoruz. Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’ndeki konuşmamızı da çeşitli fotoğraflarla destekleme imkânımız oldu. Bunları sunuma dahil etmek konuşmamıza ayrıyeten bir zenginlik kattı. Gösterdiğim fotoğraflardan biri de Yunan kıyı güvenlik güçlerinin, botlarını batırması sonucu hayatını kaybeden 9 aylık Asım bebek ve 4 yaşındaki Abdülvahap’ın cansız vücutlarının fotoğrafıydı. Gelenler bilhassa daima bunu sordu. Bu yavruların cansız vücutlarının fotoğrafını göstermek suretiyle dünyaya buradan bir insanlık dersi verelim istedik ve bu insanlık dersini de verdiğimize inanıyorum. Alışılmış özelikle Asım bebek ve Abdülvahap’ın o acı fotoğrafını görüp de etkilenmemek mümkün değil. İşte bunları tüm dünyaya yaymak ve tüm dünyaya bunları kabullendirmek lazım.
“DÜNYA 5’TEN BÜYÜKTÜR”
Tabii bugün Biden’ın bilhassa BM Güvenlik Kurulu’yla ilgili yaptığı açıklama haklılığımızı ortaya çıkardı mı? Sonunda dediğimiz noktaya geldiler mi? Artık “hem daimî üyeleri artıralım hem süreksiz üyeleri artıralım” diyorlar. Ancak olağan ben tıpkı noktada değilim. Ben diyorum ki “daimî ve geçici” olmamalı, tek tip olmalı. Ve büsbütün dönüşümlü üyelik sistemini getirmek lazım. Bu dönüşümlü üyelik sistemiyle burada şu anda 193 üye mi var; bu 193 üyeyi dönüşümlü hale getirmek lazım; 20 ise 20 lakin bu dönüşümlü olmalı. İki yılda bir bunlar dönüşüme tabi olmalı ve bu dönüşüme tabi olmak suretiyle 10-10 halinde bu dönüşüm devam eder ve herkes burada adeta birer daimî üye olarak bir sene yahut iki sene kalır. Zira el kaldır, el indir; bu periyodu artık kapatması lazım BM’nin. Tam bilakis buranın, Güvenlik Kurulu’nun üyeleri burada sahiden önemli manada tesir sahibi olmalı. Bakın şu anda Japonya “ben niçin yokum” diyor. Almanya “ben niçin yokum” diyor. Tıpkı biçimde biz de Türkiye olarak “ben niçin yokum” diyoruz. Öyleyse bunu çabucak aşmamız lazım ve burada 20 daimî üyenin 10’arlı formda değişimi olabilir ve 10’arlı halde olan değişimle birlikte de artık bu 193 ülkenin tamamının buradan nasibini alması lazım. Böylelikle hepsi de “benim de burada yetkim var ve ben bu yetkimi kullanıyorum, kullandım” der. Bunun önünü açmak lazım. Ben buraya da geleceklerine inanıyorum. Biden’ın bugünkü açıklaması aslında bunun bir yol haritası olmuştur ve bu yol haritası o denli kolay kolay olmadı. Artık “Dünya 5’ten büyüktür” derken yahut “Daha adil bir dünya mümkün” derken, işte buralardan buraya geldik. Ve ben bunu da başaracağımıza inanıyorum.
ERDOĞAN’DAN DÜNYA ÖNDERLERİNE “PUTİN’LE GÖRÜŞÜN” ÇAĞRISI
SORU: Rusya Devlet Lideri Putin kısmi seferberlik ilan etti; “Batı Rusya’yı bölmeyi hedefliyor, bu türlü bir durumda biz de her türlü silahı kullanırız” halinde bir açıklama yaptı. Bölgede tansiyon tekrar yükselmeye başladı. Siz Amerikan PBS televizyonuna verdiğiniz röportajda “Putin’in de aslında bu işi artık bir an evvel bitirmenin uğraşı içinde olduğunu anladım” demiştiniz. Birleşmiş Milletler Genel Konseyi’nde kıymetli bir açıklama yaptınız ve “Her iki tarafa da krizden onurlu çıkış imkânı verecek makul ve adil uygulanabilir bir diplomatik tahlili beraberce bulmalıyız” diye dünyaya seslendiniz. Siz her kezinde “Dünya beşten büyüktür” diyerek aslında daha tesirli bir Birleşmiş Milletler kurumunun gerekliliğini de daima lisana getiriyorsunuz. Aslında yaşanan tüm bu süreç Birleşmiş Milletler için de bir sınama. Bu hatırlatmaların akabinde sorum şöyle; taraflara nasıl bir onurlu çıkış sağlanabilir? Putin’in bu yeni açıklamaları sizi şaşırttı mı? Son gelişmelerle ilgili değerlendirmenizi rica edeceğim.
CEVAP: Bu savaşın her iki ülke halkına, bölgeye, dünyaya ödettiği bedeller ortada. Hiç kimse bu bedeli daha da artırma anlayışında olmamalı. Lakin biz attığımız adımlarla bir noktada memnunuz. Örneğin rehinelerin değişimi konusunda bugün adımlar atıldı. Sayın Putin ve Sayın Zelenski ile yürüttüğüm diplomasi trafiği sonucunda Rusya ve Ukrayna ortasında 200 savaş esirinin mübadelesi bugün gerçekleşti. Türkiye’nin arabuluculuğunda gerçekleşen bu esir mübadelesi savaşın sonlandırılması yolunda değerli bir adım. Rusya ve Ukrayna ortasında barışın tesisine yönelik eforlarımız devam ediyor. Esir mübadelesine imkân verdikleri için Sayın Putin ve Sayın Zelenski’ye teşekkür ediyorum. Bu süreçte çaba gösteren bütün arkadaşlarıma da teşekkür ediyorum. Bu gelişme de bizi önemli manada keyifli etti. Bu hususta gerek Sayın Putin gerek Zelenski, her iki taraf da bizim attığımız bu adımı bir yerde kolaylaştırdılar. Şu anda bu süreci ilgili arkadaşlarımız takip ediyor ve karşılıklı olarak da bu rehinelerin takası başlamış vaziyette. Biz Türkiye olarak en başından beri barışın tesisi için uğraş gösterdik. Diplomasiyi her vakit ve her kuralda önemsedik, önemsiyoruz. Memleketler arası hukuk çerçevesinde prensipli ve vicdanlı bir duruş sergiledik. Bölgesel ve global krizlerde arabulucu ve istikrarlaştırıcı bir rol oynayacağımızı söz ettik. Global arabulucu rolümüz ve diplomasideki önder pozisyonumuz bizi daha çok inisiyatif almaya zorluyor. Türkiye diyaloğun ve diplomasinin gücüne baştan beri inandı ve bunu da ispatlamaya çalıştı. Türkiye diyaloğun ve diplomasinin gücüne inandığının sonucunu de artık bu rehine mübadelesiyle almış durumda. Bu bizi ayrıyeten çok çok memnun kılıyor. Öteki taraftan, 24 Şubat’tan itibaren her fırsatta Rusya’ya askeri operasyonlarını durdurma ve güçlerini Ukrayna’dan çekme davetinde da bulunduk. En son Semerkant’taki görüşmemizde bunları yeniden söz ettik. Barış yolunun açılması tarafında gerek Rusya ve Ukrayna başkanları gerek dünya önderleri nezdinde çeşitli teşebbüslerde bulunduk. Barış ve istikrarı sağlamak için uğraşlarımızı bundan sonraki süreçte de devam ettireceğiz. Örneğin, döner dönmez çabucak tekrar başkanları arayarak telefon diplomasimizi kendileriyle sürdüreceğiz. Natürel burada yeniden arkadaşlarımın muhataplarıyla diyalogları devam ediyor. Bilhassa Birleşmiş Milletler’in de birebir formda inisiyatif alarak sorunun tahlili için daha fazla uğraş göstermesi gerekiyor. Ne yazık ki Birleşmiş Milletler, savaşı sona erdiremediği, akan kanı durduramadığı üzere, savaşın sonucu olarak ortaya çıkan güç ve besin krizlerine bir tahlil de bulamamıştır. Bu hususla ilgili Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’nin tahıl koridorunun oluşmasındaki gayreti Birleşmiş Milletlere olan inancı biraz olsun tazeledi lakin savaşın sona erdirilmesi tarafında daha çok efor gösterilmesi gerektiği de kuşkusuz. Bu yalnızca benim değil tüm dünya önderlerinin ortak çabasıyla olması gereken bir süreç. Hepsinin bu kanalı zorlaması lazım. Yani Sayın Putin’le az yahut çok bir hukuku olanın, kendisiyle bunları görüşmesi ve bu kapıyı zorlaması lazım. Zelenski’yle de tıpkı biçimde. Yoksa kalkıp da bu önderlere yönelik çok daha farklı negatif yaklaşımlar sergilemek beklediğimiz sonucu getirmez. Tam tersine buradaki vefatlar, buradaki tahribat daha da artar diye düşünüyorum.
“KKTC’NİN TANINMASI ÇOK ÖNEMLİ”
SORU: Dün Birleşmiş Milletler’deki konuşmanız oldukça ses getirdi. Bir sürü başlık vardı; bir tanesi de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile ilgili olandı. Siz KKTC’ye olan ambargonun kaldırılması ve KKTC’nin devlet olarak da tanınması davetinizi bir defa daha Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda yinelediniz ve bu çok ses getirdi. Bu husustaki gelişmelerden bir tanesi de Rusya’nın bir mühlet evvel Güney Kıbrıs’a Müslüman bir büyükelçiyi atamasıydı. Bu bir manada size ve Sayın Tatar’a karşı jest olarak yorumlanmıştı. Artık Rusya’dan KKTC’ye direkt uçuş olabileceğine dair haberler de yayıldı. Bunun da KKTC’nin tanınmasıyla ilgili çok kıymetli bir adım olabileceği yorumları yapıldı. Bununla ilgili görüşünüzü sormak isterim. Bundan sonra KKTC’nin tanınmasıyla ilgili somut rastgele bir adım olur mu, öteki ne bekleyebiliriz?
CEVAP: Doğal bizim Kuzey Kıbrıs’a yönelik siyasetimiz aşikâr. Bu tartışma götürmez. Biz Kuzey Kıbrıs’ı rastgele bir ülke olarak görmüyoruz. Onu biz adeta kendimiz olarak kabullendik, o denli görüyoruz, o denli de göreceğiz. Doğal Rusya Devlet Lideri Putin’le görüşmelerimizde de Kuzey Kıbrıs problemine değindim. Onunla da bu mevzuyu devamlı görüştüm. Ülkemizde konuk ettiğimiz ya da ziyaret ettiğimiz tüm başkanlara Kıbrıs’taki haklı gayretimizi, sıkıntının adil ve kalıcı tahlile kavuşturulmasını yeniden birebir biçimde daima tekrarladık, daima söz ettik. Rusya’dan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne direkt uçuşlar başlarsa bundan alışılmış ki memnuniyet duyarız. Buranın çok çok kıymetli olan bir boyutu da şu; malum Rusya’nın turist potansiyeli çok yüksek. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin de en kıymetli gelir kaynaklarından bir tanesi turizm. Turizmde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bu türlü bir akışın olması inanıyorum ki Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için ekonomik olarak da önemli manada bir sıçramaya vesile olacaktır. Aslında turizme yönelik alt yapısı çok âlâ olan bir ülke pozisyonunda. Bu bahiste alınacak sonuçlar Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni inşallah çok çok ileri taşıyacaktır. Temenni ediyorum ki önümüzdeki periyotta Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin tanınmasıyla çok daha farklı bir gelecek orayı bekliyor olacaktır.
“KIRIM’IN İLHAKINI KABUL ETMİYORUZ”
SORU: Rusya-Ukrayna konusunda “Birleşmiş Milletlerin daha fazla uğraş göstermesi lazım” dediniz. Central Park’ta gezdiğinizde karşılaştığınız Ukraynalı vatandaşlar Birleşmiş Milletler’e değil size teşekkür ettiler. Esasen iki imaj çok dikkati çekti; biri Şanghay İşbirliği Teşkilatı Doruğu’nda başkanlarla görüştüğünüz fotoğraf; oburu de Central Park seyahatinizde bilhassa de Ukraynalı vatandaşın teşekkür etmesi. Bu noktada hem Şanghay Doruğu’nda hem BM’de bulunmuş bir önder olarak Rusya-Ukrayna denkleminde ve Türkiye’nin yönlendirici halinde değişimler ve gelişimler olur mu? Mesela bir tahıl koridoru sürprizi oldu, Türkiye olmasa yapılamayacaktı, Putin de bunu söyledi. Bu türlü yeni gelişmeler olur mu bu süreçte hem Şanghay hem BM denkleminde?
CEVAP: Her şeyden evvel insan odaklı diplomasimizin karşılığını, dünyanın neresine gidersek gidelim gerek önderler gerek halklar nezdinde sahiden teveccühle görüyorum. Rusya-Ukrayna savaşının başından itibaren bizim tek gayemiz kanın durması, barışın sağlanması oldu. 2014’te Kırım’ın ilhakından bu yana Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne, egemenliğine ve siyasi birliğine olan taahhüdümüzü her vakit lisana getirdik. Ukrayna-Rusya savaşının başından itibaren de Rusya’nın bu noktada attığı adımların haksız olduğunu ve kabul edilemez olduğunu vurguladık. Bunu birebir biçimde biz 2014’te Kırım’la ilgili de yeniden söz etmiştik, söylemiştik. Siyasi, insani ve teknik alanlarda alışılmış biz Ukrayna’yı desteklerken diyalog yollarının da açık tutulması için gayret harcadık. Yaptığımız ve yapacağımız görüşmeler, eforlarımız yalnızca barışa yöneliktir. Tüm krizlerin, problemlerin tahlilinde diplomasinin kullanılmasından yanayız. Doğal burada insan hayatının kıymetli olduğunu daima işlemek zorundayız. Fakat bunu her iki tarafa da söylemek durumundayız. Bunu Ukrayna tarafına da Rusya tarafına da bu inançla söyledik, söylemeye devam ediyoruz. İnşallah döner dönmez yeniden bu mevzuyu önderlerle görüşmeye devam edeceğiz. Bir an evvel de buralardan sonuç alalım istiyoruz.