Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu hafta iktisatla ilgili art geriye yaptığı açıklamalardaki kimi cümleler, bende bu yazının başlığında anlattığım kuşkunun uyanmasına neden oldu. Cumhurbaşkanı evvelki gün şöyle dedi mesela: “Eğer yatırımcıysan kamu bankaları başta olmak üzere, şu an faiz yüzde 12’ye indi. Düşük faizle yatırımını yap, ülkenin büyümesine katkı sağla.”
Yüzde 12’ye inen kamu bankalarının faizi değil Merkez Bankası’nın siyaset faizi. Kamu bankalarının kredi faizi daha yüksek. Tamam, özel bankalardan daha düşük faizli kredi veriyorlar lakin onu almak için de bin takla atmak gerekiyor. Eski bankacı Erol Taşdelen, kredi almak için gereken kuralları şöyle sıralamış:
- İhracat taahhüdü yapmayana kredi yok.
- İhracat taahhüdünü her ay yerine getirmeyene, yani her ay ihracat yapmayana da kredi yok.
- Kredi, krediyi alan firmaya değil, onun alım yapacağı şirkete fatura karşılığı gönderiliyor.
- O şirkete de çabucak gönderilmiyor. Krediyi kullandıran bankada hesap açması isteniyor. Açmıyor mu? Kredi tekrar yok.
- Kredinin yüzde 25-30’luk kısmı firmanın vadesiz hesabında blokeli tutuluyor.
- Kredilerde yüzde 1 peşin komite var. Yani kredinin maliyeti, kağıt üzerindeki faiz oranının üzerinde.
- Kamu bankalarının düşük faizli kredilerinde azamî vade fiiliyatta 6 ay.
Bu şartlarda kim kredi kullanır? Taşdelen onu da yazmış: Batmak üzere olan ya da “Nasılsa ödemeyeceğim, ne koparsam kârdır” diye bakan firmalar.
Sadece firma kredilerinde değil ferdi kredilerde de durum birebir. Kamu bankaları konut kredisi faizini birinci el için yüzde 1.20’ye, ikinci el için yüzde 1.29’a indirdi lakin bu faizden kredi vermiyorlar. Yahut veriyorlarsa çok düşük tutarlarlarda veriyorlar.
Sonuç: Kredi kullanımı önemli halde yavaşlamış durumda. Merkez Bankası’nın dataları bunu net biçimde ortaya koyuyor:
Yukarıdaki grafik bize şunu söylüyor: “Kamu bankalarına talimatım var, yatırımcıyı darda bırakmayacaksınız, gerekli takviyesi vereceksiniz” diyen Cumhurbaşkanı’na karşın kredilerin musluğu sıkılmış durumda.
Bunun gerisinde enflasyonla çaba için faizi ve maliye siyasetlerini kullanamayan iktisat idaresinin şuurlu siyaseti olduğu bir sır değil. Para muslukları sıkılıyor zira kredilerin artması harcamaları artırıyor. Harcamalar artınca da enflasyon artıyor. Merkez Bankası işte bu nedenle kısa müddet evvel çelişkili bir karar alarak birebir anda hem ticari kredilere faiz tavanı hem çok kredi veren bankalara mali yaptırım getirdi. Kamu bankaları bu nedenle kredileri yokuşa sürüyor.
Oysa Cumhurbaşkanı evvelki gün televizyon yayınında şöyle dedi: “Bir kere ben enflasyondan evvel faize bakıyorum.” Cumhurbaşkanı enflasyondan evvel faize bakıyor olabilir lakin görüldüğü üzere iktisat idaresi faizden evvel enflasyona bakıyor.
Ekonomi idaresinin Cumhurbaşkanı’na gerçekleri tüm boyutlarıyla söylemediği kuşkumu Erdoğan’ın dün Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu’nun toplantısında söylediği “Biz geldiğimizde yüzde 40 faiz oranıyla finansmana erişen esnafımız, enflasyona karşın yüzde 9.5 düzeyinde oranla buna ulaşabiliyor” kelamı uygunca güçlendirdi. O faiz tahminen var lakin onu alabilen esnaf yok.
Ekonomi idaresi Cumhurbaşkanı’na “Efendim, buyurduğunuz üzere kredi faizlerini indiriyoruz… Efendim, dilek ettiğiniz üzere kredi başvurusu yapan hiçbir yatırımcıyı, esnafı darda bırakmıyoruz” deyip yanından ayrıldıktan sonra bildiğini okuyor olabilir mi? Bilgiler buna işaret ediyor…