Sinemanın ne kadar kıymetli olduğu, toplumlar için ne söz ettiği karşılıklı alışverişle ortaya çıkacak bir durum. Kitleleri global problemlere hazırlamak, tavır ve tutum belirlemek üzere hayati tesire sahip olan sinemaya değer verilmediği takdirde geç fark edilecek sıkıntılar kendini gösteriyor.
ERBİL VE SUDAN’DAN ÖRNEKLER
Bu sıkıntıyı gündeme getirecek birkaç değişik gelişme oldu son devirde. Bunlardan birincisi Irak’ın Erbil kentinden geldi. Anadolu Ajansı’nın geçtiği habere nazaran kentin eski sinema salonları, günümüzde ilgisizlik ve bütçe yetersizliği nedeniyle hizmet veremiyor. Evvelce kamu kurumlarına bağlı olara hizmet veren sinema salonları, bahtına terk edilmiş durumda. Yalnızca büyük AVM’lerde sinema izlemek kelam konusu olabiliyor. Bu da sinemalarla halk ortasındaki arayı açıyor. Sinemasız ve sinemasız kalan kentlerin mukadderatı çoklukla nâhoş oluyor.
Sudan’daki benzeri bir durumu husus alan Ağaçlardan Bahsetmek sineması bunun somut göstergelerinden biri. 2019’da Fransa-Sudan-Çad ortak üretimi olarak hayata geçen proje Sudan’da 1989’daki idare değişikliği sonrası sinemaya karşı uygulanan maniler ve kısıtlamalar sebebiyle ülkede sinema izleme olayının ve izlenecek sinemanın kalmamasından yola çıkıyor. Sinemacı birkaç arkadaş yıllar sonra ihtiyarlıklarında Sudan’a dönerek bir sinema salonunu yine ayağa kaldırmaya çalışıyor. Başarabiliyorlar mı? Kıymetli değil. Sudan’da 30 yıl boyunca sinema denen şeyin neredeyse hiç olmaması ülkenin içinde bulunduğu durumu bir vechesiyle tabir ediyor.
Peki, Irak’ın son 20 yılda içinde bulunduğu durumu düşünürsek ne öngörebiliriz? Umarız Sudan’dakine benzeri bir durum ortaya çıkmaz. Sudan’daki görüntüyü bilhassa ekonomik sıkıntılara bağlayabilirsiniz. Lakin Erbil’de bu türlü bir durum yok. Zira kent bölgenin iktisat merkezlerinden biri. Sinema salınlarının bu halde olmasının tek sebebi, sinema ve sinemalarla kurulan bağlantı biçimidir.
Gerek idare gerekse halk sinema ile ortasındaki arayı açmamalı. Elbette öncelik idareye düşer.
BOMBALARIN ALTINDA OTOPARKTA SİNEMA
Bu iki örneğin zıddı bir durum ise Ukrayna’da yaşandı. Savaşın karar sürdüğü bölgelerden olan Harkiv’de beşerler otoparkta sinema izledi. Harkiv Sinema Kulübü, savaşı az da olsa unutturmak için kentteki bir otoparkı sinema salonuna dönüştürdü. Hafta sonu fiyatsız birçok sinemanın beyazperdeye yansıtıldığı otoparktaki sinemaya her yaştan Ukraynalı ağır ilgi gösterdi.
Savaşın tam ortasında, bombaların her an yağması mümkün olduğu yerde bütün riskleri göze alarak yüzlerce kişi bir ortaya gelip sinema izliyor. Öteki tarafta ise on yıllar boyunca kimse bir ortaya gelip sinema izleyemiyor. İzlemek isteyenlere her türlü zorluk çıkarılıyor. Ya da öbür bir yerde ilgisizlikten salonlar harabeye dönüyor. Ve görüleceği üzere olumsuz örnek dediklerimiz Müslümanların çoğunlukta yaşadığı ülkeler. Yani Müslümanların, kanaat başkanlarının, yöneticilerin üzerine düşen bir şeyler var.
Sinemanın ehemmiyetini kabul eden herkesin (ki, etmeyen kendi hayal dünyasında kaybetmeye mahkumdur) öncelikle yapması gereken şey ‘ama dememek’! Fakat diyerek başlayan cümlelerin tamamı mazerettir. Sinemaların içeriği, kimlerin çektiği, nasıl gösterileceği, bütçe, oyuncu, ileti içeriği ve dahası… Tamamının ‘ama’lardan uzak muvaffakiyetleri kelam konusu. Fakat demeden evvel bu örneklere bakarak hareket etmek gerekir.
Mesela rejimleri baskıcı ya da güç olan birçok idarede sinema yine hayat bulmuş ve dünyayı etkilemiştir. 1917 Bolşevik İhtilali sonrası sosyalizm yönetime gelince sinemaya ehemmiyet verilmiş ve sinema tarihine ismini yazdıran sinemalar yaptırılmıştır. Ve o denli bir temel atılmıştır ki Rusya’da idare ve rejim değişse de sinemanın tesiri ve sinema yoluyla dünyaya bir şeyler anlatabilme gücü değişmemiştir. Misal halde İran’da da İran İslam İhtilali sonrası sinemaya değer verilmiş ve bugün dünyada ‘İran Sineması’ denen ve kabul gören bir olgu ortaya çıkmıştır.
Ve şahsi kanaatim o ki, İran’ın dünya nezdindeki imajının makyajlanması noktasında sinema değerli görev görmüştür.
TÜRKİYE’NİN YUMUŞAK GÜCÜ
Türkiye ise bu iki örnek ortasındaki müstesna misallerden biri. İdare olarak başka ülkelerle kıyaslanamayacak durum kelam konusu. Halk da hiçbir vakit tam manasıyla sinemaya sırtını dönmedi. Ekonomik ya da sistem bağlamında kimi sıkıntıların devir dönem yaşanması sinemamızı etkilese de bilhassa son 15 yılda diziler başta olmak üzere dal üretimleri dünyayı dolaşıyor ve Türkiye’nin imajını belirliyor. Güney Amerika, Afrika, Asya, Orta Doğu’da beşerler Türk dizilerinden Türkçe öğreniyor. Gelenekleri benimsiyor. Dahası, bilhassa Diriliş Ertuğrul üzere üretimler, dünyanın zalim yöneticilerine karşı direnen global bir aktör olarak görülüyor. Bu, sinema ve kontaklı üretim alanlarını ihmal etmemek sayesinde oldu.
HERKESİN VAZİFESİ
Neticede sinemanın tesiri ve değerini tartışmayı bir tarafta bırakarak gerekenlerin yapılması lazım. Sinema öylesine önemli bir alan ki, kendi ülke sonlarımız dışında olan ya da olmayanlara karşı da hassasız. Hudutların sınırlandıramadığı sonlu sınırsızlık alanı olarak sinemanın hak ettiği yeri bulması, daha değerlisi insanoğlu tarafından gerçek formda uygulanması ve kullanılması için her bir ferdin üzerine düşenler var. İzlemek, izletmek, üretmek, üretilmesine ve izlenmesine alan açmak başta geliyor.