Depremle birlikte 10 vilayette binlerce bina yıkıldı. Kurtarma çalışmalarının akabinde artık yavaş yavaş moloz kaldırma çalışmaları başladı ve yeni bir sorun daha gündeme geldi. Felaketin ne derece büyük tesirler bıraktığı günden güne ortaya çıkarken, biz bugün bu sarsıntının çok değinilmeyen ve görülmeyen bir tehlikesinden bahsedeceğiz: Asbest.. Yıkılan binaların üretiminde kullanılan asbest, kurşun ve PCB üzere tehlikeli unsurlar açığa çıkmış durumda. Bunlar, moloz kaldırma çalışmaları sırasında havaya ve yağışlarla da suya karışıyor. Ve tedbir alınmazsa önümüzdeki günlerde sıhhat problemlerini artıracak üzere görünüyor.
Ne yazık ki geride pek çok enkaz bırakan bu sarsıntıların dikkat etmemiz gereken yüzü , bilhassa inşaat alanlarında bulunan zehirli kimyasal asbest zira enkazlarda ortaya çıkan bu zehirli kimyasal, uzun vadede pek çok ölümcül rahatsızlığın sebebi olabiliyor.
Asbest, ısı ve elektrik yalıtkanlığı özelliği sayesinde tehlikesi fark edilene kadar ‘mucize mineral’ olarak isimlendirilen kimyasal bir husus. Bu özellikleri nedeniyle yapılaşmada da epeyce fazla tercih ediliyor. Binalarda marley, marley ve parke yapıştırıcıları, duvar kaplamaları, boya ve sıvalar, kazan ve ısıtma sistemi conta izolasyonu, tesisat boruları, ‘eternit’ olarak bilinen çatı kaplamaları üzere pek çok yerde kullanılıyor. Bu nedenle Kahramanmaraş’taki zelzele bölgesinde de önemli bir risk ögesi olarak ortaya çıkıyor.
Şu anda solunmaya başlanılan bu asbest lifleri, akciğerlerde uzun müddet kalabilir ve ileride asbestoz, akciğer kanseri, plevral kalınlaşma ve mezotelyoma üzere önemli akciğer hastalıklarına yol açabilir. Ayrıyeten yıkım sırasında ortaya çıkan tozlar asbest, cıva, kurşun, Pcb, Pbb, kadmiyum, Cr6, küf mantarı üzere tehlikeli atık partiküllerini de içeriyor. Bu tozlar, rüzgar sebebiyle uzak yerlere de taşınabileceği için yalnızca sarsıntı bölgesi için değil, farklı bölgeler için de risk taşıyor.
Peki zelzele bölgesinde asbestten korunmak için alınması gereken tedbirler nelerdir?
Afetzedeler ve Takımlar Kollayıcı Ekipman Kullanmalı
Bölgede enkaz kaldırmada vazife yapacak takımlar ve afetzedelerin asbest maruziyetinin azaltılması için esirgeyici ekipman sağlanması ve kullanılması gerektiğine dikkat çekilen açıklamada, şu tekliflere yer verildi:
Saha çalışanları ve depremzedelerin asbestten korunmak için kullanması gereken ekipmanlar:
- FFP3 tipi toz maskesi
- Tyvek tulum
- İş eldiveni
- Gözlük
- Afetzedeler için enkaz kaldırma müddetince FFP2, FFP3 toz maskesi, gözlük üzere materyalleri minimum olarak kullanılmalıdır. Yıkım yapılan ortamda bulunulmamalı, yeme-içme muhakkak yapılmamalıdır.
- Asbestli binaların yıkımında çalışacak gruplar için esirgeyici ekipmanlar temin edilmelidir. Esirgeyici kıyafet için anti-statik özelliğe sahip partiküllere karşı hami tek kullanımlık beden kollayıcı tulum alınmalıdır. Kirli alana her giriş için yeni bir tane kullanılmalıdır. Kullanılan tulumlar TS EN ISO 13982-1’e nazaran Tip 5: havada uçuşan katı partiküller standardına ve TS EN 13034 ‘e nazaran Tip 6: sıçrayan sıvı partiküllere karşı limitli muhafaza standardına sahip tulumlar Esirgeyici giysiler ile çalışanların kendilerine ilişkin giysileri başka farklı yerlerde koruma edilir.
- Mutlaka teneffüs hami maskeler kullanılmalıdır. TS EN 149+A1 uyumlaştırılmış standardı ileEN149:2001+A1:2009 standardına nazaran FFP3 muhafaza düzeyine sahip yahut daha fazla muhafaza faktörü ile partiküllere karşı tek kullanımlık teneffüs koruyucular kullanılabilir. TS EN 143 uyumlaştırılmış standardı ile EN143+A1/AC standardına nazaran P3 muhafaza düzeyine sahip partikül filtresi ile tam yüz maskesi kullanılabilir. Teneffüs, baş, göz, işitme ve yüz müdafaa ile ilgili seçilen müdafaa sınıfına uygun standartlara sahip olmakla birlikte batarya vb. motorlu kısım için EN 12941 standardına sahip kombine bir kollayıcı kullanılabilir.
- Bağcıksız, tokasız direkt ayağa geçirilebilecek biçimde ayakkabılar kullanılmalıdır. Kayma riski içerdiğinden botlar/çizmeler galoşlara nazaran öncelikli tercih edilmelidir.
- Koruyucu olarak tek kullanımlık eldivenler kullanılmalıdır. Yapılan işe nazaran mekanik ve elektrik direnci yüksek ya da kimyasala karşı bir eldiven kullanılacak ise bu eldivenlerin içine kavrama kabiliyeti yüksek ince hijyen eldivenleri kullanılabilir. Çalışan kirlenmiş alanı terk ettikten sonra, eldiven uygun formda mühürlü asbest atık torbalarına konulmalıdır. Kirlenmiş alana her girişte yeni bir çift iş güvenliği eldiveni giyilmelidir.
- Temizlik işine katılan bireyler için kolay ve anlaşılması kolay bilgiler sağlanmalı ve asbestin ne olduğunun, nerede bulunabileceğinin, tehlikelerin neler olduğunun ve nasıl inançlı bir biçimde taşınacağının eğitimi verilmelidir.
- Eğitimli işçi, asbest içeren materyallerin bulunabileceği alanları Gereçlerin çeşidini, arz ettikleri tehlikeyi ve en inançlı hareket (örneğin mühürlemek ve yerinde bırakmak yahut çıkarmak) planı oluşturulmalıdır.
- Karantina alanı kurulmalıdır.
- Hijyen Üniteleri kurulmalıdır.
- Negatif basınç ünitesinin karantina alanına konumlandırılmalıdır.
- Kırılgan materyal sökümünde lif bağlayıcı sıvı kullanılması ve tozumayı azaltacak söküm metotları (sulu süreç gibi) kullanılmalıdır.
- Ortam ve ferdî maruziyet ölçümlerinin tertipli yapılmalı ,sonuçların asbest söküm uzmanı tarafından değerlendirilmelidir.
- Çalışma saatleri yapılan işin riskine göre
- Çalışma ortamında yeme- içme alanları faklı olmalıdır.
- Asbest içeren gereçlerle kirlenmiş yüzeyleri ıslak formüllerle temizlenmelidir.