Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), aylık fiyat gelişmeleri raporunu açıkladı.
Rapora nazaran, tüketici fiyatları Eylül ayında yüzde 3,08 oranında artmış, yıllık enflasyon 3,24 puan yükselişle yüzde 83,45 olarak gerçekleşti. Bu devirde, tüketici yıllık enflasyonu alkol-tütün-altın kümesinde bir ölçü gerilerken, öbür alt kümelerde yükseliş kaydetti.
Enflasyondaki artışa en bariz katkı güç ve hizmet kümelerinden geldi.
Güç enflasyonu, milletlerarası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına rağmen, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu üzere yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak kıymetli ölçüde yükseldi.
Bu devirde, hizmet kümesinde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde yükselirken, bilhassa ulaştırma hizmetleri ve kira alt kümelerindeki artışlar öne çıktı. Besin yıllık enflasyonu alt kümeler genelinde yükseldi. Temel mal kümesinde yıllık enflasyon güçlü mallarda gerilerken öbür alt kümelerde artış kaydetti. Jeopolitik gelişmelere paralel olarak yüksek seyreden doğal gaz fiyatlarının yurt içi güç fiyatlarına yansıması sonucunda elektrik üretimi ve gaz imalatı öncülüğünde üretici fiyatlarındaki artış hızlanmıştır. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir ölçü yavaşlarken yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.
Değerlendirmeler Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 3,08 oranında artmış ve yıllık enflasyon 3,24 puan yükselerek yüzde 83,45 oldu. Bu periyotta B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,10 ve 2,01 puan artarak yüzde 74,63 ve 68,09 olarak gerçekleşti.
Alt kümelerin yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir evvelki aya nazaran güç, hizmet, besin ve temel mal kümelerinin katkıları sırasıyla 1,55, 1,08, 0,51 ve 0,21 puan artarken, alkol-tütün-altın kümesinin katkısı 0,11 puan azaldı. Mevsimsellikten arındırılmış datalarla incelendiğinde, aylık artış evvelki aya kıyasla B ve C endeksinde bir ölçü yavaşladı.
Aylık fiyat artışları B endeksini oluşturan alt kümelerden temel mallar ve işlenmiş besinde zayıflarken, hizmet dalında güçlendi. Hizmet fiyatları Eylül ayında yüzde 3,90 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 3,46 puan yükselişle yüzde 57,76 oldu. Bu periyotta yıllık enflasyon, ulaştırma ve kirada daha besbelli olmak üzere tüm alt kümelerde artış kaydetti.
Ulaştırma alt kümesinde fiyatların yüzde 6,95 oranında yükselmesiyle, yıllık enflasyon 7,69 puan artışla yüzde 97,98 düzeyine ulaştı. Bu gelişmede, servis fiyatlarına bağlı olarak otobüs ile kent içi yolcu nakliyeciliği ile havayolu ve demiryolu yolcu nakliyatı kalemleri öne çıkarken, karayolu ile şehirlerarası yolcu nakliyatı fiyatları geriledi. Kira alt kümesinde aylık artış yüzde 5,45 oranına yükselmiş, mevsimsellikten arındırmış datalar evvelki aylara kıyasla hızlanmaya işaret etti. Öteki hizmetlerde fiyatlar aylık bazda yüzde 3,64 oranında artmış, üniversite fiyatlarındaki artış sonucunda eğitim hizmetleri ve trafik sigortasına bağlı olarak sigorta hizmetleri dikkat çeken kalemler oldu. Lokanta-otel alt kümesinde fiyatlar (yüzde 2,43) evvelki aylara kıyasla daha ölçülü bir halde artmış ve alt küme yıllık enflasyonu 0,39 puan yükselişle yüzde 81,34 olarak gerçekleşti. Temel mal kümesinde Eylül ayında yıllık enflasyon 0,58 puan artışla yüzde 77,49 oldu.
Bu periyotta, yıllık enflasyon güçlü mallarda gerilerken başka alt kümelerde yükseldi. Sağlam mal fiyatları (altın hariç) Eylül ayında yüzde 0,98 oranında artmış, bu gelişmede elektrikli ve elektriksiz aletler (yüzde 2,46) öne çıkarken, mobilya fiyatlarındaki gerileme (yüzde -0,34) daha olumsuz bir görünümü sınırlamıştır. Böylece, alt küme yıllık enflasyonu 1,83 puan azalışla yüzde 89,96’ya geriledi. Yeni dönem tesirinin izlendiği giysi ve ayakkabı kümesinde yıllık enflasyon 2,24 puan artarak yüzde 39,62 oldu. Öbür temel mallarda ise fiyat artışları küme geneline yayılmakla birlikte şahsî bakım eserleri ve mesken ile ilgili paklık materyalleri dikkat çekmiş, küme aylık enflasyonu 3,01 olarak gerçekleşti. Güç fiyatları Eylül ayında yüzde 7,39 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 11,25 puanlık artışla yüzde 132,98 düzeyine ulaştı.
Elektrik ve doğal gaz mesken tarifelerinde yapılan düzenleme sonucunda ilgili kalemlerin fiyatları yüzde 20,00 ve yüzde 20,98 oranlarında yükselerek, güç kümesi fiyat artışının sürükleyicileri oldu. Şebeke suyu (yüzde 6,96) ve katı yakıt fiyatları (yüzde 6,98) da sergiledikleri artışlar ile dikkat çekmiştir. Öbür yandan, memleketler arası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak, bu periyotta akaryakıt (yüzde -1,34) ve tüp gaz fiyatlarında (yüzde -1,03) düşüş kaydedildi. Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Eylül ayında yüzde 1,97 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 2,80 puan yükselerek yüzde 93,05 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 2,88 puan artışla yüzde 82,39’a ulaşırken, işlenmiş besinde 2,52 puan yükselerek yüzde 102,90 düzeyine geldi.
İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış bilgiler bu periyotta taze meyve fiyatları kaynaklı olarak taze meyve zerzevat fiyatlarında yükselişe işaret etti. Taze meyve ve zerzevat dışı işlenmemiş besinde pirinç, yumurta ve kuruyemiş fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, patates ve kırmızı et fiyatlarında azalış gözlenmiştir. İşlenmiş besin fiyatlarında görülen yüzde 2,73 oranındaki artışta ise temelde ekmek-tahıl, konserve zerzevat eserleri ve şeker ile temaslı eserler tesirli oldu. Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde 4,78 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 7,75 puan artışla yüzde 151,50 oldu.
Ana sanayi kümelerine nazaran bakıldığında, yıllık enflasyon güç ve dayanıksız tüketim mallarında daha besbelli olmak üzere tüm alt kümelerde yükseldi.
Aylık fiyat artışları dallar bazında incelendiğinde, memleketler arası doğal gaz fiyatlarını takiben değerli artışlar gösteren elektrik-gazın yanı sıra suyun arıtılması ve dağıtılması, giysi eşyası, kömür-linyit, içecek ile inşaat kesimiyle ilişkili eserlerin fiyatlarındaki artışların bariz olduğu görüldü.