Türkiye’de enflasyon süratle tırmanırken çalışanların yıl başında fiyatlarına aldıkları artırımlar süratle eridi. Bu nedenle çalışanlar orta artırım beklentisi içine girdi. Kimi şirketler de yıl içinde orta artırım yapacaklarını duyurdu.
Çalışanların maaşları yüksek enflasyon karşısında erirken kimi şirketler orta artırım yapma kararları aldı. Lakin özel kesimde çalışan milyonlarca kişi için durum şimdi belirsizliğini koruyor. Türkiye’de ve dünyada birtakım şirketler enflasyon karşısında çalışanlarının fiyatlarını güncellerken minimum fiyat artırımı içinse yetkililerin açıklamaları takip ediliyor.
Asgari fiyat artırımı için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2023 Ocak ayını işaret ederken memur artırımlarında ise toplu kontrat mucibince temmuz ayında enflasyon düzenlemesi yapılacak.
TÜİK datalarına nazaran, tüketici fiyatlarında 2022 yılı mayıs ayında bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 35,64, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 73,50 olarak gerçekleşti. Türk lirasının pahasındaki sert gerileme, güç ve besin fiyatlarındaki yüksek artışlar nedeniyle süratle yükselen enflasyon sene başında yapılan fiyat artırımlarının erimesine neden oldu.
ZAMLAR SÜRATLE ERİDİ
Türk-İş mayıs ayı ‘Açlık Yoksulluk Hududu Araştırması’na nazaran, son 1 yılda besin enflasyonu 2 katına çıkarak yüzde 107 arttı. Bununla birlikte dört kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması meblağı (açlık sınırı) 6 bin 17 TL’ye, besin harcaması ile giysi, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sıhhat ve gibisi gereksinimler için yapılması zarurî öbür aylık harcamalarının toplam fiyatı (yoksulluk sınırı) 19 bin 602 TL’ye yükseldi.
Temel gereksinimlerin fiyatlarındaki sert artış ise çalışanlardaki artırım beklentisini artırdı. Toplu mukaveleye nazaran yıl ortasında memurların maaşlarında resmi enflasyon oranında güncelleme yapılıyor. Fakat özel bölümde maaşlar büyük ölçüde yıllık olarak güncelleniyor.
Memur maaşları için yapılacak artırım oranı altı aylık enflasyon oranına nazaran hesaplanacak. Lakin milyonlarca özel kesim çalışanı için durum hâlâ belirsizliğini koruyor. Kimi şirketler çalışanlarına orta artırım yapacağını duyururken pek çok şirkette belirsizlik devam ediyor.
PEK ÇOK ŞİRKET ORTA ARTIRIM YAPACAK
İnsan kaynakları şirketleri Mercer Türkiye ve PERYÖN iş birliğinde yapılan ‘Nisan 2022 Fiyat Artış Trendleri Orta Anketi’nin sonuçlarına nazaran 2022 yılında şirketin anketine katılan firmaların yüzde 63,9’u ek fiyat artışı gerçekleştirecek. Firmaların 2022 yılında yapacağı fiyat artışı ise ortalama yüzde 58 olacak.
Toplam 16 daldan 464 firmanın katıldığı anketin sonuçlarına nazaran; 2022 yılında firmalar yüzde 58 fiyat artışı gerçekleştirecek. Firmaların yüzde 63,9’u ise ek fiyat artışı yapacak. Yabancı sermayeli firmalarda bu oran yüzde 70,7 olarak gözlemlenirken, yerli firmalarda ise yüzde 53,3 olarak görülüyor.
ZİNCİR MAĞAZACILARDAN ORTA ARTIRIM VURGUSU
Bu ayın başında düzenlenen Perakende Günleri’nde konuşan Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe ise “Enflasyondan en fazla sabit gelirliler etkilendi. Gelirleri önemli derecede eridi. Yılbaşında güçlü bir artırım yaptığımızı düşündük ancak 3-4 ayda bu maaşlar enflasyon karşısında eridi. Birçok üyemiz orta artırımlar ile çalışanlarını destekleme uğraşı içinde. Üyelerimizin tamamına yakını ya orta artırım yaptı ya da temmuz da yapacak” dedi.
Bununla birlikte endüstriciler ve iş dünyası da taban fiyata orta artırım konusuna sıcak baktıklarını belirten açıklamalarda bulundu.
İŞ DÜNYASI MİNİMUM FİYATI YETERSİZ BULUYOR
Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan sene başında minimum fiyata yapılan yüksek artırım oranına karşın alım gücünün süratle düştüğünü, gerçek iktisat siyasetleri olmadan fiyat ayarlaması yapılmasının yetersiz olacağını belirtti.
Müstakil Endüstrici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Lideri Mahmut Asmalı ise alım gücünün düştüğünü ve taban fiyatın yükseltilmesi gerektiğini belirterek, enflasyonla çabada minimum fiyat artışından fazla kalıcı ekonomik siyasetlerin olmasına işaret etti.
Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Lideri Nadir Yorgancılar, yılbaşında taban fiyata yapılan artırımın enflasyon karşısında eridiğini belirterek, “ÜFE- TÜFE’nin ortalamasında çalışanlara artırım yapma durumu doğdu. ‘Benim meselem değil’ deyip kenara oturup bakmak gerçek değil. Şayet toplumsal ömür istikrarını kuramazsak iş farklı boyutlara gider” dedi.
BANKACILIK KESİMİ DE ARTIRIM YAPACAK
Özel bölümde birinci artırım haberleri ise kârlarını büyük oranda artıran bankacılık bölümünden geldi. Garanti Bankası’nın nisanda çalışanlarına artırım yaptığı öğrenildi.
Bununla birlikte Akbank da çalışanlara artırım yapılacağını duyurdu. Öte yandan QNB Finansbank’ın ve TEB’in de yıl içerisinde orta artırım yapacağı duyurulmuştu.
DÜNYA DEVLERİ FİYATLARI ARTIRIYOR
Enflasyonun son bir yıldır dünyanın gündemine girmesiyle birlikte global şirketler de fiyatlarda artışa gidileceğini duyurdu. Türkiye’de milyonlarca özel dal çalışanı için alacakları fiyat hâlâ belirsizliğini korurken dünyada dev şirketlerde yapılan fiyat artırımları dikkat çekti.
ABD’de yüzde 8,5’le 40 yılın en büyük enflasyonun görülmesinin akabinde büyük teknoloji şirketleri çalışanlarının maaşlarını artırdı. Apple, rekor enflasyona karşı maaşların artırılacağını duyurdu.
CNBC’ye nazaran teknoloji devi, perakende çalışanları için başlangıç saatlik fiyatını saatte 20 dolardan 22 dolara yükseltti. Fiyat artışları temmuzda ayında yürürlüğe girecek ve sırf ABD’deki çalışanlar için geçerli olacak. Apple’ın kararı Amazon, Google, ve Microsoft’un akabinde geldi.
AMAZON’DAN BÜYÜK ZAM
Amazon şubat ayında en yeterli yetenekleri elinde tutabilmek ismine azamî maaş hududunu yaklaşık iki katına çıkardı. E ticaret devi 2021’de dünya çapında 1,6 milyon istihdam sağladığını belirtirken çalışanlarına ödediği azamî maaşı 160 bin dolardan 350 bin dolara yükseltti
Google mayıs ayında performans sisteminde yaptığı güncelleme ile birlikte çalışanların fiyatlarının artmasını sağlarken Microsoft CEO’su Satya Nadella da mayıs ayında çalışanlara, çalışanlar artan enflasyonla gayret ederken şirketin ödemeleri artırdığını söyledi.
Öte yandan kahve devi Starbucks da 3 Mayıs’ta ABD’deki mağazalarında fiyatları artıracağını duyurdu.
Financial Times’ın haberine nazaran, enflasyonun yüzde 2 olduğu Japonya’da da Toyota, Hitachi ve Toshiba üzere Japon teknoloji devlerinin 2022’de maaş artışına gittiği belirtildi.