İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Güç Enstitüsü Nükleer Araştırmalar Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ahmet Durmayaz, Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle Batılı ülkelerin yaptırımlarına karşılık olarak Rusya’nın güç arzında kesintiye gitmesinin sonuçlarını kıymetlendirdi.
Yaşanan güç krizinin Avrupa ülkelerini ve ABD’yi alternatif tahlillere yönelttiğini belirten Durmayaz, ABD’nin çeşitli sebeplerle kapatmayı planladığı nükleer tesislerinin faaliyetlerini sürdürebilmek için 6 milyar dolarlık bir fon ayırdığını hatırlattı.
Prof. Dr. Durmayaz, “Bu fonla sağlanan mali dayanakla ABD’deki finansal zorluklar sebebiyle kapatılması gündemde olan kimi nükleer güç santrallerinin çalışmasının devamını sağlamak amaçlanıyor ve ekonomik riskler nedeniyle kapatılmış birtakım nükleer santrallerin ise tekrar kullanıma açılması hedefleniyor.” diye konuştu.
Enerji krizinden en olumsuz etkilenen bölge olan Avrupa’da da nükleer güce yönelimin arttığına dikkati çeken Durmayaz, şöyle devam etti:
“Avrupa’ya bakacak olursak, elektriğinin yaklaşık yüzde 16’sını 13 reaktör ile nükleer santrallerden sağlayan İngiltere, 8 nükleer reaktörün daha inşasına başlayacağını ve bunun için 120 milyon sterlinlik bir kaynak ayıracağını açıkladı. Belçika ise 2025 yılında kapatmayı planladığı birtakım nükleer santrallerin faaliyet müddetini 10 yıl uzattı. Yani buradan şunu görüyoruz; Avrupa’ya Rusya’dan sağlanan güç arzının azalması kısmen de olsa Avrupa’da nükleer santrallere eğilimi artırdı. Nükleer santrallerin tekrar değer kazandığını rahatlıkla söyleyebiliriz.”
AVRUPA’DA GÜÇ KRİZİ DERİNLEŞEBİLİR
Türkiye’nin Ukrayna ve Rusya ortasındaki krizde tarafsız kalması sayesinde Rusya’dan doğal gaz tedariki konusunda Avrupa ülkelerinden farklı bir pozisyonda olduğunu belirten Durmayaz, şunları kaydetti:
“Rusya, NATO üyesi Avrupa ülkelerinin birçoklarını Ukrayna krizinde karşısında taraf olarak görüp, Rusya’dan sağlanan doğal gazı keserek ya da azaltarak onları cezalandırmaya çalışıyor. Türkiye için bu türlü bir durum kelam konusu değil. Ancak Avrupa için bu yaşanıyor, bu kriz Avrupa için daha da artabilir, daha da derinleşebilir.”
Enerji arz güvenliğinin zedelenmesinin ülkeleri farklı yaklaşımlara ittiğini anlatan Durmayaz, Avrupa ülkelerinin güç tasarrufunu ve bununla birlikte güç konusundaki yatırımlarını ve araştırmalarını daha da artıracağını, güce daha fazla kaynak ayıracağını vurguladı.
Prof. Dr. Ahmet Durmayaz, şunları söyledi:
“Ülkeler doğal gazdan sağlayamadığı enerjiyi başka kaynaklardan sağlamak durumunda kaldılar. Yenilenebilir güç tesislerinin mevcut kapasitelerini artırmak çok kısa müddette gereğince mümkün değil. Bu yüzden bugün için ellerinde ne imkan varsa onları kullanmaya mecburlar. Avrupa ülkeleri doğal gaz arzındaki bu azalmayı telafi etmek için yalnızca nükleer değil, kendi ülkelerinde üretebildikleri ya da kolaylıkla tedarik edebildikleri kömür üzere fosil yakıtlar varsa onları kullanan tesisleri de tekrar devreye alacaklar.”
Uzun vadede tüm gücün yenilenebilir kaynaklardan sağlanması daha uygun
Bir ülkenin elektrik gereksinimindeki anlık dalgalanmalar sırasında daima tedarik edilmesi gereken en az güç ölçüsü olan baz yüke değinen Durmayaz, şu yorumu yaptı:
“Baz yükün arzını kesintisiz bir formda sağlamak için ya fosil yakıtlı tesislere ya da nükleer tesislere gereksinimimiz var. Baz yükün üzerinde kalan yükleri güneş gücü, rüzgar gücü ya da öteki yenilenebilir güç çeşitlerinden sağlayabiliriz. Hidroelektrik santraller de kıymetli lakin hava sıcak yahut kuraklık olduğu vakit su tedariki azaldığı için hidrolik santrallerde de elektrik üretimi azalıyor. Sonucunda nükleer ya da fosil yakıtlı santrallerin kullanımına bugün prestijiyle mecburuz.”
Yenilenebilir güç kaynaklarının elektrik muhtaçlığının kıymetli bir oranını karşıladığını ve bu oranın daima arttığını bildiren Durmayaz, yenilenebilir gücün baz yük kaynağı olamamasının arzın süreksizliği sorunundan kaynaklandığını söyledi. Durmayaz, “Güneşten gelen güç gündüz var, gece yok, ya da dört mevsim güneş gücü birebir ölçüde elde edilemiyor. Gün içinde saatten saate değişiyor. Öte yandan rüzgar muhakkak vakitlerde ve farklı süratlerde esiyor. Yani yenilenebilir güç kaynaklarının sürekliliği ve münasebetiyle arz güvenliği bugün için gereğince yok.” sözlerini kullandı.
Yenilenebilir gücün tamamlayıcı statüden çıkarak tüm güç muhtaçlığının karşılanabileceği bir kaynak haline gelmesi temennisinde bulunan Durmayaz, şu değerlendirmelerde bulundu:
“1000 megavat elektrik gücünde çalışarak elektrik üreten bir fosil yakıtlı, örneğin kömürlü santral, bir yılda yaklaşık 6 milyon ton civarında karbondioksit emisyonu yapıyor ve sonucunda bu gazın oluşturduğu sera tesiri, global ısınmanın ve münasebetiyle da iklim değişikliğinin artmasına sebep oluyor. Bunun tabiata ve yaşama tesiri çok büyük. Nükleer santrallerde ise bugün Ukrayna’da karşılaştığımız üzere askeri krizler vakit zaman yaşandığında, bu durum birtakım insanları güvenlik konularında daha hassas hale getirebiliyor. Sonuçta, yeni teknolojik gelişmeler sağlanması suretiyle temennimiz uzun erimde, yenilenebilir gücün tüm güç gereksinimini karşılayabilecek hale gelmesidir.”
Yenilenebilir gücün fosil ve nükleer santrallerin yerini alabilmesi için güç depolama sistemlerinin gelişmesi gerektiğinin altını çizen Durmayaz, “Depolama sistemlerinin gelişip güç üretimi, depolanması ve hasebiyle arzı kesintisiz hale geldiği vakit yenilenebilir güç, oransal olarak artarak nükleerin de fosil yakıtların da yerini alabilir. Lakin bugün için bunun maliyeti çok yüksek ve teknolojik olarak çok büyük ölçüde güç depolamak bugün pratikte pek mümkün değil.” diyerek kelamlarını tamamladı.