Belki kendi kültürünü, geçmişini öğrenmek olabilir, tahminen kaybolan anılarını aramak, geçmişin izlerini taze tutmaya çalışmak… Tahminen de beğenilerini, beğendiklerini geleceğe taşımak. Hatta kendine bir geçmiş satın almak… Ancak nedeni ne olursa olsun koleksiyonerlik, yalnızca kültürel bir hobi değil; kültürel mirasları korumak, saklamak ve taşımak açısından değişik bir pahaya sahip.
Kuşkusuz yüksek bir haz, sahip olma hissinin tepesi.
Pahalı bir zevk, uğruna servetler yatırılan, çok para harcanan bir hobi lakin üzerinden milyonlar kazanılabilen karlı da bir iş kolu sayılabilir. Bu istikametiyle sanayi ve ticari kuruluşların kayıtsız kalamadıkları bir alan. Bünyelerine kattıkları koleksiyon kıymeti olan yapıtlarla hem kültürel hizmette bulunup, sanatı ve sanatçıyı yaşatıyor, sanatı teşvik etmeye çalışıyorlar; hem de bu koleksiyonlardan önemli manada çıkar sağlayabiliyorlar. Bu tarafıyla koleksiyonculuk büyük bir ticari iştir de.
Peki, koleksiyon, koleksiyoner nedir?
Koleksiyon, Fransızca kökenli bir sözcük. Çabucak her mevzuda fayda sağlama, öğrenme, zevk, keyif, muhafaza, kar ve fayda sağlama emeliyle objelerin özelliklerine nazaran derlenip sınıflandırılması demek. Hobi ya da ticari gayeli olarak yapılabilmektedir. Ticari maksatlı profesyonel koleksiyonculuk kanunlara tabidir. Gerçek ve hükmî şahıslar, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca verilecek müsaade dokümanıyla korunması gerekli taşınır kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirebilirler. Her ne kadar eser satın almak yasal bir durum olsa da yapıtın alınmasının gerekli bakanlığa bildirilmesi ve satılması halinde bunun da yönetmeliğe uygun halde yapılması gerekmektedir. Yani eserler devlet tarafından müdafaa altındadır.
Koleksiyon ya da koleksiyonculuk yapan bireylere koleksiyoner deniyor.
Koleksiyon daha çok ticari açıdan üretilmiş eserlerde, bir sistemi takip eden sonlu mühlet içinde hudutlu üretim adeti olan ve üretimi bittikten sonra tıpkı kalitede üretimi tekrar etmeyen her türlü satın alınabilir eserlerin genel ismi diye de tanımlanabiliyor.
TDK’na nazaran ise koleksiyon öğrenme, fayda sağlama yahut zevk gayesiyle bir ortaya getirilmiş ve özelliklerine nazaran sınıflara ayrılmış objelerin bütünüdür.
Tabii bu ortada toplamacılık ile koleksiyonculuğu birbirinden ayırmak gerek. Koleksiyon, bir bütünlük ve mana sunar. Koleksiyonculuk, sanatseverlerin vakitlerini, maddi imkanlarını ve gayretlerini adadıkları, birbiriyle ilgili nesneleri seçme, satın alma ve bir ortaya getirme sürecini kapsar.
Koleksiyonerlik emek ister!
Koleksiyonerlik o denli göründüğü üzere kolay değil. Bir defa bilgi ister, ilgi ister, büyük bir konsantrasyon ve derin bir emek ister. Bazen koleksiyona katacağınız bir modül için yıllarınızı, yollarınızı, sabrınızı ve servetinizi harcamanız gerekebilir.
Bu yüzden koleksiyoner olmak herkesin yapabileceği bir şey değil. Vakit içerisinde siz mi koleksiyonu yönetirsiniz, koleksiyon mu sizi yönetir o da aşikâr değil. Başlangıçta bir iki kesim bir şey diye yola çıkarsınız, sonra kendinizi tabansız bir kuyuda bulursunuz. Lakin o kuyuda durdukça derinleşir, bilgeleşirsiniz. Astroloji, tıp, hukuk, tarım, teknik yahut basım alanlarda evrak, nesne, fotoğraf, kartpostal, pul vs koleksiyonu yaparken hususun uzmanına yakın bilgi sahibi olmamanız mümkün değil.
Hobilerin en yüksek zevk vereni, tutkuların en kıymetlisi tahminen de. Üstelik o denli bir toplumsal yanı var ki, hürmet duymamak elde değil. Pahalı şeyleri toplayıp saklayan ve gelecek jenerasyonlara aktaran, kültürel miraslarımızın korunmasına ve sürdürülmesine katkı sağlayan cefakar gönüllüler birebir vakitte. Tarihin farklı dilimlerinde koleksiyonerler yarınlara ışık tutabilecek evrakları saklayıp biriktirmemiş olsalardı bugün birçok detaydan haberimiz olmayacaktı.
Koleksiyonerlik bir tutku, misyon ve sanatçıyı destekleme dileği olarak açığa çıkabilmektedir. Koleksiyonlardaki eserler tahminen yüzlerce kişi tarafından istenir lakin yalnızca bir kişi o yapıta sahip olur. Yani koleksiyonerlik daima devam eden bir yarış üzeredir. Burada bakış açısı sanata aşkla yaklaşmaktan ve tutkuyla bağlı kalınacak bir hırs olmalıdır.
Sanat Yapıtı Koleksiyoncuları
Önemli sanatkarlara ilişkin çeşitli sanat yapıtları ve pahalı tabloları şuurlu bir biçimde saklayan ve koruyan bireye sanat koleksiyoneri denir. Sanat yapıtı koleksiyoncuları kişisel koleksiyoncular olabileceği üzere müzeler, devlet banka ve üniversite koleksiyonlarını içeren kamu kuruluşları, ticari şirketler, kurum ve özel banka koleksiyonları ya da özel müzeler de olabilir.
Sanat yapıtı koleksiyonculuğu kıymetli sanat yapıtlarının saklanması, korunması ve geleceğe taşınması üzere faydaların yanı sıra, yeni sanatkarların keşfedilmesi, paha kazanması ve motivasyonları için de fırsatlar sunmaktadır. Bu bakımdan kimi koleksiyonerler yeni sanatkarları keşfetmeye ve onları desteklemeye çalışmaktadır.
20. yüzyılda ABD’de Henry Walters, J. Pierpont Morgan, Henry Clay Frick üzere işadamlarından oluşan kıymetli bir koleksiyoncu kümesi ortaya çıkmıştır. Bu koleksiyonlar vakitle kurumsallaşmış; Walter Sanat Galerisi, Pierpont Morgan Kütüphanesi ve Frick Koleksiyonu oluşturulmuştur. Andrew Mellon, Peggy Gugenheim, Solomon R. Gugenheim, Paul Getty üzere ünlü koleksiyonerlerin yapıtlarının toplandığı özel müzeler de bu periyotta kurulmuştur. Ülkemizde son periyotta kurulan Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi, Sabancı Müzesi, İstanbul Çağdaş Sanat Müzesi, İstanbul ve Çengelhan Rahmi Koç Müzeleri, Suna & İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi ve Antalya Kaleiçi Müzesi üzere özel müzeler de bu anlayışın bir eseridir.
Dünyanın En Kıymetli 7 Tablosu
Ünlü ressam Rembrandt’ın Pendant Portraits of Maerten Soolmans and Oopjen Coppit yapıtının satış fiyatı tam 180 milyon dolar.
Altıncı sırada Mark Rothko tarafından yapılan No. 6 (Violet, Green and Red) isimli fotoğraf var. Eser yeni alıcısına 186 milyon dolara mal olmuş.
Beşinci sırada Jackson Pollock’un 200 milyon dolarlık yapıtı Number 17A var.
Dördüncü sırayı ünlü ressam Paul Gauguin’in Nafea Faa Ipoipo isimli yapıtı alıyor. Fotoğraf 210 milyon dolara satılmış.
Üçüncü sırada Fransız usta Paul Cezanne’ın 250 milyon dolara satılan resmi The Card Players var.
İkinci sıra Willem de Kooning’in yapıtı Interchange’in. Tablotam 300 milyon dolara alıcı bulmuş.
Ve geldik listenin birinci sırasına. 1500’lü yılların başında yapıldığı bilinen Leonardo da Vinci’nin ünlü yapıtı Salvador Mundi 450 milyon dolarlık rekor bir satışla yeni sahibini bulmuş.
Web