dha EYT’ler İstanbul ve Ankara başta olmak üzere büyük kentlerde pek çok miting düzenledi Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) seçime bir yıldan az bir mühlet kala tekrar gündeme geldi.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı bahisle ilgili çalışmaya başladıklarını ve bunun önümüzdeki yılın başına kadar tamamlanacağını açıkladı.
SENARYOLAR NELER?
Anadolu Ajansı ve TRT’ye nazaran bu bahiste atılabilecek adımlardan kimileri şöyle:
- 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların mevcut emeklilik yaşlarının kademeli olarak düşürülmesi,
- Emekli maaşlarında kesinti kabul edenlerin emeklilik tarihinin öne çekilmesi,
- Erkeklerde 9 bin, bayanlarda 7 bin 200 gün prim yatıranlara emeklilik hakkı verilmesi.
EYT DERNEĞİ: SEÇİM MATERYALİ OLMAKTAN YORULDUK
BBC Türkçe‘ye konuşan EYT Federasyonu Lideri Gönül Boran, bu bahsin siyasetçilerin gündemine bir defa daha sırf seçim yaklaşırken girdiğini hatırlattı ve “Seçim gereci olmaktan yorulduk” dedi.
Yine de bu sefer bu istikamette bir çalışma olduğuna dair resmi bir açıklama duymanın “tünelin ucunda ışık” manasına gelmesinden keyifli olduklarını söyleyen Boran, “Bizi seçim gereci haline getirmeyip inandırıcı olmak istiyorlarsa bunu bir kanunla bir günde bile çözebilirler” diye konuştu.
Boran iktidar tarafından muhatap alınmamaktan da şikayetçi.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, BBC Türkçe’nin bu bahisteki sorularına “Şu an çalışmamız devam ettiği için bir karşılık vermiyoruz” karşılığını verdi.
Boran, bu mevzuda muhalefet partileriyle yıllardır görüşme halinde olduklarını ve sıkıntılarının tahliline dayanak verdiklerini, AKP ile ise sırf vilayet başkanlıkları düzeyinde görüşebildiklerini söyledi.
AKP KÜME BAŞKANVEKİLİ ELİTAŞ: PARTİMİZİN ÇALIŞMASI YOK, BAKANLIĞI BEKLEYECEĞİZ
dha Mustafa Elitaş BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AKP Küme Başkanvekili Mustafa Elitaş, partisinin bu hususta rastgele bir çalışması olmadığını, bu mevzuda Çalışma Bakanlığı’ndan gelecek çalışmaya bakacaklarını söyledi.
Ellerinde teknik datalar olmadığını belirten Elitaş, “Bu teknik bir sıkıntı. Çalışmalarını yapsınlar, bakacağız” dedi.
MHP’NİN TUTUMU
EYT konusunda kilit pozisyondaki parti ise MHP.
Son genel seçimde bunu seçim beyannamesine koyan MHP’nin muhalefete takviye vermesi durumunda TBMM’den bu bahiste bir yasa geçebilir.
Buna misal bir durum seçimin çabucak akabinde yaşanmış, ÂLÂ Parti’nin hazırladığı EYT hakkındaki araştırma önergesinin görüşülmesine CHP ve HDP ile takviye vermiş ve bu TBMM’de kabul edilmişti.
MHP önderi Devlet Bahçeli’nin Cumhur İttifakı’nın lokal seçimde sürmeyeceğine dair açıklamalar yaptığı devirde yaşanan bu gelişmenin akabinde milletvekillerini taslağı desteklemeye yönlendiren MHP Küme Başkanvekili Erhan Usta, Bahçeli tarafından vazifeden alındı.
Bu gelişmenin akabinde araştırma önergesi TBMM Genel Heyeti’ne geldiğinde AKP ve MHP’nin oylarıyla reddedildi.
Konuyla ilgili bir açıklama yapan MHP Küme Başkanvekili Erkan Akçay da MHP’nin emeklilikte yaşa takılanların meselelerini çözmede kararlı olduğunu lakin bunun için iktidarla uzlaşma ve mutabakat aradıklarını söylemişti.
BORAN: MHP ‘BİZİ İKTİDAR YAPIN ÇÖZELİM’ DEDİ
dha EYT Federasyonu Lideri Gönül Boran, bir toplantıda iştirakçilere seslenirken Son devirde MHP ile bu mevzuyu görüşüp görüşmediklerini sorduğumuz Boran, MHP’den “Sözümüzün arkasındayız” karşılığı aldıklarını aktardı:
“Federasyona bağlı dernek liderim makamında bir MHP Genel Lider Yardımcısı ile görüştü. ‘Niye çözmüyorsunuz?’ dedik, aldığımız yanıt ‘Siz bizi iktidar yapacaksınız ki, biz sizin hakkınızı verelim’ oldu.
“Bu saatten sonra hiç inandırıcı gelmiyor.
“MHP’nin bu sorunu çözeceğiz dediği süreç bu türlü olmamalıydı. Samimilerse Cumhur İttifakı olarak bugün yapmalılar.”
ERDOĞAN NEDEN TUTUM DEĞİŞTİRDİ?
Cumhurbaşkanı Erdoğan daha evvel EYT’lerin taleplerine net bir biçimde karşı çıkıyordu.
Erdoğan 2019 mahallî seçimleri öncesinde yaptığı bir konuşmada, “seçimleri kaybetmelerine yol açsa bile” EYT yasası çıkmayacağını söylemişti:
“Niçin erken emeklilik? Ne vakit emekli olması gerekiyorsa o vakit emekli olsun ve parasını en hoş biçimiyle alsın.
“Tutturmuşlar erken yaşta emeklilik, İskandinav ülkeleri bu sistem yüzünden battı.
“Bizim ülkenin başına da bu erken emekliliği dolayanlar maalesef bunun bedelini ödeyecekler ve ödediler.
“Milletimin ziyanına olan bir şeye seçim kaybetsek de yokum.”
Getty ImagesCumhurbaşkanı Erdoğan’ın tavır değişikliğinin altında, “kritik önemde” gördüğü 2023 seçimleri sürecine girilmesi yatıyor.
Girdiği her seçimden partisini birinci olarak çıkaran ve anayasa değişiklikleri, cumhurbaşkanlığı seçimi dahil çabucak her seçimi kazanan Erdoğan, birinci defa son derece ağır ekonomik şartlarda seçimlere gidiyor.
AKP kulislerinde, EYT’lerin örgütlenerek büyük bir kamuoyu oluşturduğuna dikkat çekilerek, muhalefet partilerini de bu mevzuda baskı ögesi olarak kullanmalarının da tavır değişikliğinde tesirli olduğu konuşuluyor.
GEÇ Mİ KALINDI?
AKP içinde, EYT konusunda adım atmakta geç kalındığını ve bunun partiye getirisi olmayacağını savunanlar da var.
EYT’lerin muhalefete yaklaştığını ve onlar aracılığıyla sesini duyurduğuna dikkat çeken birtakım parti kurmayları, “Bu basamaktan sonra biz düzenleme yapsak da muhalefetin baskısıyla yapılmış algısı oluşacak. Lakin, artık yola çıkıldı ve bu bahiste geri adım atılamaz” görüşünü lisana getiriyorlar.
EYT Federasyonu Lideri Gönül Boran, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçmiş açıklamaları hakkında ise şunları söylüyor:
“Cumhurbaşkanımız bütçeye yük olacağımızı, erken emeklilik istediğimizi, ‘çift dikiş’ yapacağımızı söyledi, bunları unutmuş değiliz.
“Emeklilik hakkımız için uğraş veriyoruz lakin aylık bağlanma oranları da çok kıymetli bir bahis.
“Bugün taban fiyat 5 bin 500 lirayken 3 bin 500 lira verdiğiniz emeklilerden geçinmesini nasıl bekliyorsunuz?
“İktidar bizi sürüncemede bırakacaksa biz de seçimlerde vatandaşlık misyonumuzu yerine getireceğiz.
“23 yıldır bu mağduriyeti yaşıyoruz ve 20 yıldır şu anki iktidar tarafından yönetiliyoruz.
“Sosyal güvenlik maddelerinden, ıslahatların her biri personel ve işçiden götürdü.
“Çözüm için rastgele bir orta formül kabul etmiyoruz, 1999 öncesi sigortası başlatılmış ve o dönemki kurallara nazaran kurallarını yerine getirmiş herkesin emekli olma hakkını savunuyoruz.”
MALİYETİ NE KADAR OLUR, KAÇ KİŞİ FAYDALANIR?
Bu bahiste yapılacak bir yasal düzenlemenin maliyeti ve kapsamı konusunda da farklı görüşler var.
2018’de bir açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 6,2 milyon kişinin emeklilikte yaşa takıldığını söylerken, EYT Derneği 2019’daki hesaplamasında EYT düzenlemesiyle 100 bin kişinin emekli olacağını belirtmişti.
Erdoğan EYT yasasının kamuya yıllık maliyetinin 26 milyar TL olacağını söylerken, BBC Türkçe’ye konuşan EYT Derneği İdare Konseyi Üyesi Serpil Şahin 8 milyar TL’lik bir iddia vermişti.
Bugün bu alandaki son dataları sorduğumuz EYT Derneği Lideri Boran ise ortada bir mağduriyet ve hak gaspı varken maliyetten bahsetmenin gerçek olmadığını, temel yapılması gerekenin bunu gidermek olduğunu söylüyor.
dha EYT’lerin Maltepe’de düzenlediği mitinge de ağır bir iştirak olmuştu EYT NEDİR?
Emeklilikte yaşa takılanlar, sigortalı çalışırken 8 Eylül 1999’daki bir yasal değişiklikten sonra emekli olma şartları büyük oranda değişen bireylere deniyor.
O periyot yaşananları Kocaeli Üniversitesi Çalışma İktisadı ve Sanayi Alakaları Kısmı Öğretim Üyesi Aziz Çelik şöyle anlatıyor:
“EYT sorunu 1999’da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafından kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile yaratıldı. 8 Eylül 1999 gününe kadar çalışanlar emeklilik için iki koşulu yerine getirmesi gerekiyordu: Bayanlar için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık müddeti ve 5000 günlük prim ödeme gün sayısı.
“Yapılan değişiklikle emeklilik yaşı bayanlarda 58’e, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi. 8 Eylül 1999 gününden evvel işe girenler için bayanlarda 40 ile 58 erkeklerde ise 44 ile 60 yaş ortasında değişen kademeli geçiş mühleti getirildi.”
Aziz Çelik, bu yasanın devrin muhalefet partileri olan Refah Partisi ve Hakikat Yol Partisi tarafından Anayasa Mahkemesi’ne götürüldüğünü ve iptal kararından sonra kademeli bir emeklilik yaşı düzenlemesine geçildiğini aktarıyor.
Bu yeni düzenlemede 20 yıldır sigortası yatanlar değişiklikten etkilenmese de iki yıl evvel sigortalı olmuş şahısların durumları kökten değişti.
Çelik’e nazaran o devirde bu düzenlemeye karşı çıkan sendikalar, bugün de yaşa takılanların meselelerinin çözülmesini istiyor.
DÜNYADA ÖRNEKLERİ VAR MI?
Aziz Çelik, diğer ülkelerde de mevcut çalışanları etkileyen değişiklik yapıldığını söylüyor ve ekliyor:
“Ancak Türkiye’de yapılan değişiklik o tarihte çalışanların emekli olmalarını 15-18 yıla kadar uzattı. Öte yandan dikkat edilmesi gereken bir başka konu ülkelerin çalışma münasebetleri rejimini bir bütün olarak ele almaktır. Yalnızca emeklilik yaşına dayalı bir karşılaştırma aldatıcı olacaktır. Beklenen ömür, yaşlıların iş teminatı ve çalışma şartları, sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamı da dikkate alınmalıdır.”