Mercer ve CFA Enstitüsü Global Emeklilik Endeksi 2022 yılı sonuçları açıklandı. Buna nazaran İzlanda tekrar listenin başında yer alırken, onu Hollanda ve Danimarka izledi. Dünya nüfusunun yüzde 65’ine karşılık gelen 44 ülkenin bulunduğu endekste Türkiye, geçen yıl olduğu üzere tekrar 40’ıncı sırada yer aldı. İzlanda en yüksek endeks kıymetine (84.7) sahip olurken, onu Hollanda (84.6), Danimarka (82), İsrail (79.8), Finlandiya (77.2), Avustralya (76.8), Norveç (75.3), İsveç (74.6) izledi. Türkiye 45.3 endeks kıymetiyle Hindistan, Arjantin, Filipinler ve Tayland’ı geçmeyi başardı. 14 yıldır yayınlanan endeks, emeklilik geliri sistemlerini karşılaştırarak daha kâfi ve sürdürülebilir emeklilik yardımları sağlamaya yardımcı olacak muhtemel ıslahat alanlarını öneriyor.
‘Emeklilikte bizim temel yaklaşımımız karın tokluğu’
Ekonomist Murat Şenol, endeksin ülkelerin insani gelişmişliği ile ilgili olduğuna dikkat çekerek, “İskandinav ülkeleri bu hususta en güzel zira oralarda kişi başına gelir de yüksek” dedi. Avrupa’da ortalama emekli maaşının bin euronun üzerinde, bizde ise ortalama 7 bin TL’den yaklaşık 250-300 euro olduğuna dikkat çeken Şenol, “Bizde intibak yasası kâfi olmadığından 3 bin 500 TL emekli maaşı alan da var, 25 bin TL alan da. Elbette yüksek prim ödeyip 35-40 yıl çalışan biri 25 bin TL alacak. Lakin bizde en düşük ve en yüksek emekli maaşı farkı 8 kat iken bu Avrupa’da yalnızca 2-3 kat. Zira bizim ülke olarak bu husustaki temel yaklaşımımız karın tokluğu. Bizim emeklilerimiz ekmek de yese karnı doyuyor, buna şükrediyor. Hükümetin en başındakiler bunu söylerken toplumun değerli bir bölümü de buna şükrediyor. Zira taban ömür şartları referans alınıyor” dedi.
‘Enflasyon gelir eşitsizliğini daha da artıracak’
Dünyada artan faiz oranlarının emeklilik fonlarında önemli kıymet kaybı yarattığını vurgulayan Şenol, “Bu hem bizde hem dünyada emeklileri güç durumda bırakacak. Ayrıyeten dünyada yükselen enflasyon, yaratacağı gelir dağılımı eşitsizliği ile en çok emeklileri olumsuz etkileyecek” dedi. Türkiye genç nüfusa sahip olduğu için asıl sorunun 15-20 yıl sonra ortaya çıkacağını belirten Şenol, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bizde ortalama emeklilik yaşı bu ülkelere nazaran çok düşük, erken emeklilik sistemi daha da tıkıyor fakat patronlar de muhakkak bir yaşın üzerindeki bireyleri çalıştırmak istemiyor. Bir biçimde yolunu bulup işten ayırıyor yani çalışmak isteyen de çalışamıyor patron de çalıştırmıyor. Toplumsal güvenlik sistemimiz karmakarışık. Daha sade bir sisteme dönmeli. Gerçek enflasyon ile açıklanan enflasyon farkı emekli maaş artışlarında emekli aleyhine. Halbuki öbür sabit gelirlilere gerçek enflasyona yakın fiyat artışı yapıyor zira memur ve personelin çalışırken motivasyonu değerli. Türkiye’de çalışma yaşındaki bireylerin işgücüne iştirak oranı çok düşük, bu türlü bir durumda gençler işsiz iken aşikâr bir yaşın üzerindekilerin var olan iş imkanlarından yararlanması çok sıkıntı oluyor. Bu nedenle de erken emeklilik gündeme geliyor. Temel olarak iş imkanları daha çok yaratılabilse o vakit belirli bir yaş üzerindekiler de olması gerektiği kadar çalışacak.”
‘Promosyon ilaç oldu lakin kuyrukta beklemek trajik’
Ortalama ömür yükseldikçe, enflasyon ve faiz oranları artıkça, gelir dağılımı bozuldukça, bankalar minimum ömür gereksinimleri için daha çok borçlandırdıkça emeklilerin ömür şartlarının daha da zora gireceğini vurgulayan Şenol, “Bu sıkışık devirde bankaların 8 bin liraya yakın promosyon vermesi emeklileri çok memnun etti fakat bu çeşit kısa vadeli mutluluklar süreksiz. Perişan durumdaki emeklilerin bu meblağ için bankalara gidip saatlerce kuyrukta beklemesi de trajik bir durum” diye konuştu.