Andrew Morton’un 1992’de Prenses Diana hakkındaki çığır açan anı kitabı, onu kraliyet tarihinin en çok konuşulan devirlerinden birinin en değerli figürü yapmıştı. Diana: Her True Story’yi bilinmeyen kaynağıyla birlikte yazan Morton’un bâtın kaynağı Diana’nın ta kendisiydi ve o kitap yazıldıktan sonra hiçbir şey bir daha eskisi üzere olmayacaktı. Birebir müellif artık o çalkantılı yılları, 8 Eylül’de 96 yaşında ölen Kraliçe Elizabeth’in efsanevi saltanatını anlatan The Queen: Her Life isimli yeni kitabında bir daha anlatıyor. Kitaptan alıntılanan kısımlar şimdiden büyük ses getirmeyi başardı.
BU KİTAP ÇOK KONUŞULACAK
Andrew Morton kitabı hakkında konuştuğu ve en özel kısımlarını paylaştığı People’a “Elizabeth Diana’yı çok destekledi” diyerek başlıyor anlatmaya. Lakin sonra nelerin değiştiğini ve bu en ünlü aşk-ayrılık ve mevt öyküsünün iki bayan kahramanının hangi kuvvetli süreçlerden geçtiğini aktarmaya devam ederken olaylar bir masaldan bir karabasana dönüşüyor.
Morton’ın Elizabeth’in vefatının akabinde okuyucuyla buluşacak kitabı elbette İngiltere’nin en ulu kraliçesinin hayatına odaklanıyor. Lakin bir noktadan sonra bu hayatın en kıymetli, tahminen de en zorlayıcı kesimi haline gelecek olan Diana’yı merkezine almak zorunda kalıyor. Zira Elizabeth’siz bir Diana, Diana’sız bir Elizabeth öyküsü daima eksik kalıyor. Kitaba nazaran 90’larda Kraliçe’yi çevreleyen kaos onun saltanatının en makus on yılını geçirmesine sebep olmuş. Bu 10 yılın başrol oyuncusu ise elbette hüzünlü prensesimiz.
ELIZABETH’SİZ DIANA, DIANA’SIZ ELIZABETH OLAMAZ
90’ların başında, evlilik sıkıntıları söylentileriyle boğuşmaya başladıklarında tüm gözler Prenses Diana ve Prens Charles’ın üzerine çevrilmişti. Azgın sel suları üzere biriktikçe biriken skandallar ve tabir yerindeyse bunları tutmaya çalışan baraj, 14 Haziran 1992’de Diana: Gerçek Kıssası biyografisinin yayınlanmasıyla yıkıldı. Şaşırtan olan, kitabın duygusal sıcaklığın hiç olmadığı soğuk ve toplumsal bağların yasaklayıcı olduğu bir kraliyet dünyasını tasvir etmesiydi. Kitap birinci defa The Sunday Times’da, birinci sayfada sür manşetten tanıtıldığında atılan başlık ‘Diana, sevgisiz Charles tarafından tam beş kere intihara sürüklendi’ halindeydi ve tefrika edildiğinde aldığı reaksiyon çok yıkıcı oldu. Ve bu özel kitap kendi yıkıcı olduğu üzere bahsettiği insanların hayatından da onları yıkarak geçecekti.
Yeni kitap kraliçeyi anlatırken bu günlere, bu sefer de biraz onun açısından bakmayı deniyor. Anlatılanlara nazaran Kraliçe bir müddettir oğlu ve gelini ortasındaki evlilik uyuşmazlığının acı verici bir halde farkında olmasına karşın, böylesine bir durumu detaylarıyla halka açıklamak için hazırlıksızdı olduğunu düşünüyordu. Saray uygun bir strateji ararken, dışarıdan bakıldığında her şey her zamanki üzereydi. Diana, resmi doğum günü selamı için Buckingham Sarayı’ndaki balkonda Kraliçe’nin yanında durdu ve Ascot haftası için Windsor Kalesi’ndeki kraliyet ailesine katıldı.
KRALİYET TARİHİNİN EN SIKINTI 10 YILI
Perde gerisinde ise Kraliçe ve yardımcıları mutsuz durumu yönetmeye çalışıyordu. Özel sekreteri Robert Fellowes, prensese 1992’de yayınlanan bomba kitap için müellifle direkt kitapla iş birliği yapıp yapmadığını sordu. Diana ise onun gözlerinin içine bakacak ve doruktan bakan bir halla palavra söyleyecekti: Hayır
Kraliçe de dahil olmak üzere herkes, prens ve prenses için tek uygulanabilir tahlilin 1992’de ayrılmak olduğunu artık kabul etmeye başlıyordu.
Ayrılık duyurusundan günler sonra Diana, Buckingham Sarayı’nda Kraliçe’yi görmek için randevu aldı. Kraliçe’nin süitine girdiğinde ise birden gözyaşlarına boğuldu, Diana herkesin ona karşı olduğunu sav ediyordu. Yıllar sonra o günü anlatan kraliçenin hizmetlilerinden biri “Kraliçe ne yapacağını bilmiyordu.” diyecekti. “Bu çeşit duygusal yüzleşmelerden her vakit nefret etmiştir ve açıkçası ne daha evvel ne de o günden sonra bununla hiç uğraşmak zorunda kalmamıştı.”
Henüz bir anaokulu öğretmeni olan gencecik Diana Spencer
DIANA GÖZYAŞLARI İÇİNDE ELIZABETH’IN ODASINA DALDI
Gözyaşlarıyla noktalanan bir saatlik konuşmaları sırasında Kraliçe, Diana’ya, ne olursa olsun, iki oğlunun velayet düzenlemeleri konusunda asla sorgulanmayacağına dair teminat verebildi. Bu, boşanmasından çok evvelce itibaren bu mevzu hakkında endişelenen prenses için derin bir rahatlama olacaktı.
Sonraki birkaç yıl boyunca ‘Galler Savaşı’ ismi verilecek bu olaylar medyayı adeta kıskacına aldı ve Kraliçe ile kraliyet ailesinin geri kalanını daima huzursuz etti. Herkes, başıboş bir mermi üzere gördükleri Diana’nın öngörülemez davranışları yüzünden halihazırda esasen topun ağzında olan kraliyete daha fazla ziyan vereceğinden tasa ediyordu. Diana’nın etrafında gezinirken herkes dehşetten parmak uçlarına basıyordu. Annesi ve kız kardeşinin gerçekleri daha yeterli görmesine ve ona aksi istikamette tavsiye vermesine karşın Elizabeth içten içe Charles ve Diana’nın bir noktada uzlaşma sağlayabileceğini sessizce umut ederek gelinini aile içinde tutmaya çalıştı. Bu hassas devirde ona uzattığı zeytin kolunu uzun mühlet elinden bırakmayacaktı.
TALİHSİZ PRENSES SAFLIK MI YAPTI?
Andrew Morton’ın yeni kitabı Diana’nın bu duruma nasıl yaklaştığını da ortaya çıkarıyor. Diana, biraz safça olsa da, Prens Charles’tan ayrılmasıyla ilgili olarak Kraliçe’yi bir hakem olarak görmeye devam etti. Kraliçe ve Kraliçe Anne, Camilla Parker Bowles’ı rastgele bir saray davetine çağırmayı reddederek bu uzun müddettir devam eden alakayı onaylamadıklarını göstermişlerdi. Fakat bu Diana için kâfi olmayacaktı. Diana, sevgili kayınvalidesi Prens Charles’ın Camilla Parker Bowles ile alakasını bitirmek için hiç müdahalede bulunmayınca prenses hüsrana uğradı. Diana’ya nazaran bu kâfi değildi.
Ama yeniden de diplomatik bir hal sergilemeyi becerebilecek ve “Kayınvalidem büsbütün dayanak oldu fakat ondan bir karar vermesini beklemesi çok zor” diyecekti. Andrew Morton bunun aslında Diana’nın oynadığı bir ‘bekleme oyunu’ olduğunu anlattı yeni kitabında. Bahtsız prenses kocası inisiyatif alıp boşanma talebinde bulunana kadar bir kenarda oturup beklemeye hazırdı. Nasıl ki kendisine evlenme teklif eden Charles olmuştu, boşanma davasını başlatacak kişi de o olmalıydı. Diana bu tehlikeli oyunu oynarken Kraliçe’nin de oğlunu boşanmaya zorlayacağını ve bunun da işleri kolaylaştıracağını umuyordu.
DÜNYAYI SARSAN RÖPORTAJ HER ŞEYİ YIKIP GEÇTİ
1995 yılına gelindiğinde Prenses Diana, BBC’nin Panorama programına bir röportaj verecek ve yalnızca dünyayı değil kraliyet ailesini de şaşkına çevirecekti. Yaşananlar yüzünden saygınlığı tehlikeye giren İngiliz monarşisi bu skandalın altından çok uzun yıllar kalkamadı. Kasım ayında yayınlanan programda Diana aşkları ve hayatı hakkında samimi bir formda konuştu. Yüzünde görmeye alışkın olmadığımız çarpıcı siyah göz makyajı ve iri mavi gözleriyle milyonların önüne atmıştı kendisini. Yeme bozukluklarını, başarısız evliliğini, depresyonunu ve kocasının işlediği zina kabahatini tartıştı. Sevgilisi James Hewitt’ten, Charles’ın uygun bir kral olamayacağına olan inancından ve insanların kalplerinin ‘kraliçesi’ olma isteğinden bahsetti. Lakin bunlar yetmezmiş üzere en büyük zehrini akıtmayı programın en sonuna saklamıştı. Programın sunucusu Martin Bashir ona Camilla’nın evliliklerindeki rolünü sorduğunda, tatlı bir biçimde gülümsedi. Lakin bu gülümsemeye eşlik eden bakışlar adeta alevler saçıyordu. Ve o hiç unutulmayacak cümle ağzından dökülüverdi: Biz bu evlilikte üç bireydik, bu yüzden biraz kalabalıktı.
Bu kelamlar televizyonda yayınlandığında, artık geriye dönüş yoktu. Affetmek ihtimali ortadan kalktı, öfke artık her şeyin önüne geçecekti.
ELIZABETH, UZATTIĞI ZEYTİN KOLUNU GERİ ÇEKTİ
Kraliçe sonunda programın bir kaydını izlediğinde kendini büyük bir ümitsizliğin içinde buldu. Üstelik Prens Philip programı izlediğinde yaşadığı şok yüzünden bir felç geçirecekti. Karar verildi; yalnızca monarşi için değil, torunları için de bir şeyler yapılması gerekiyordu. Zeytin kısmını uzun mühlet elinde tutan Kraliçe, artık bu kısmı kırıp atmış ve büyük bir öfkeyle ipleri kendi eline almaya karar vermişti. Kraliçe, Charles ve Diana’nın sahiden de boşanması gerektiğine karar verir vermez, işler süratle ilerledi.
18 Aralık’ta Diana, hükümdarı ve tıpkı vakitte kayınvalidesi olan bu güçlü bayandan üniformalı bir kuryeyle Windsor Kalesi’nden Kensington Sarayı’na teslim edilen bir not aldı. Not kraliçenin kendi el yazısıyla yazılmıştı. Diana hüzünle bunun kayınvalidesinden aldığı birinci mektup olduğunu fark etti. Mektup duygusuzca prensese şu duyuruyu yapacaktı:
“Canterbury Başpiskoposu, başbakan ve olağan ki Charles ile görüştüm ve sizin için en uygun yolun boşanmak olduğuna karar verdik.”
“ORAYA OTOMOBİLİMLE GİDİP TABUTUN İÇENDE ÇIKACAĞIM”
Bu büyük krizde bile Kraliçe, Diana’yı Noel için Sandringham’da, aileyle birlikte kalmaya davet etti. Diana, arkadaşlarına “Oraya BMW otomobilimle gidip bir tabut içinde çıkarım” diyecek, bu kelamları, elim bir trafik kazasında hayatını kaybettikten sonra gündeme gelince epeyce karanlık bir durumun işareti üzere algılanacaktı. Diana öleceğini biliyor muydu? Hem de bu türlü bir otomobil imasıyla bunu söylemesi ne demekti? Bunu tüm dünya olarak yıllarca konuşacaktık.
Diana Sandringham’a gitmedi. Bunun yerine, Karayipler’e tatile gitmeden evvel Noel’i Kensington Sarayı’nda tek başına geçirdi.
KRALİÇE ONU BİR KALEMDE SİLMİŞ
Prensesin olağanda bir buyruk olarak görülen hükümdarın davetini reddetme kararı, Kraliçe ile bağının de bittiği noktaya işaret ediyordu. Bu davranış hiçbir halde kabul edilebilecek bir durum değildi. O günden itibaren Kraliçe Diana’nın telefonlarına çıkmadı, onu ikindi çayına davet etmeye tenezzül de etmedi. Kraliçe ve prenses artık güçlü bir boşanma sürecinin taraflarıydı ve bağları ticari alakalara benzemişti. Herkes ancak bilhassa de Elizabeth imzalar atılsın da kurtulalım diyen bir iş bayanı üzere düşünmeye başlamıştı.
Artık tartışma konusu Diana’nın gelecekteki unvanının ne olacağıydı. Galler Prensesi Diana olarak tanınmaya karar verdiği ve arkadaşlarına Majesteleri unvanını bırakmayı kabul ettiğini söylediği bildirildi. Kraliçe duruma çabucak müdahale etti ve Diana’nın ‘kararlarının’ hâlâ birer ‘istek’ olduğunun altını kalınca çizdi. Kraliçe kimsenin onu majesteleri unvanından vazgeçmeye zorlamadığını söylüyordu. O günleri anlatan eski resmi saray sözcüsü Diana’nın majesteleri unvanından vazgeçirilmesinin ve Elizabeth ve Charles’ın bunu istemesinin çok ayıp olduğunu söylemişti.
PRENS WILLIAM’IN UNUTULMAZ SÖZLERİ
Prenses kraliyetin en küçük üyeleri, yani kendi oğullarının önüne geldiğinde artık onlara reverans yapmak yani önlerinde eğilmek zorunda kalacaktı. Lakin boşanma mutabakatı sayesinde bir yandan da dünyanın en güçlü bayanlarından bir olmuştu. Tamı tamına 17 milyon sterlin alacaktı.
Bir vakitler sahip olduğu unvan ve taç konusunda ise daha küçücük bir çocuk olan oğlu William’ın söyleyecek bir kelamı vardı. Andrew Morton’ın yeni kitabının tahminen de en dokunaklı sözleri tahminen de Prens William’ın ağzından dökülen bu sözlerdi:
OĞLU ANNESİNE VERDİĞİ KELAMI TUTAMADI…
“Merak etme anneciğim, bir gün kral olduğumda sana unvanının ve tacını geri vereceğim.”
Ama Willam bu kelamını istese de asla tutamayacaktı, Diana’ya ise kimse bir daha majesteleri diye hitap etmedi…