Kan testi şirketi Theranos’un kurucusu Elizabeth Holmes’un ABD’de yargılandığı davada mahkeme bugün kararını açıklayacak. Holmes, California’daki davada heyet tarafından hatalı bulunmuştu. Savcılık, Holmes’un 15 yıl mahpus cezası almasını ve Theranos’un yatırımcılarına 800 milyon dolar ödemesini talep ediyor.
Holmes, yargılanmaya başlamadan evvel Forbes mecmuası tarafından dünyanın kendi imkanlarıyla milyarder olan en genç bayanı olarak ilan edilmişti.
“Yeni Steve Jobs” olarak anılan Holmes, 2014 yılında 30 yaşındayken tepedeydi.
Stanford Üniversitesi’ni terk eden genç bayan 9 milyar dolar bedel biçilen şirketi Theranos’u kurmuş ve ürettikleri makinelerinin birkaç damla kanla yüzlerce hastalığa teşhis koyabileceğini argüman etmişti. Fakat bunun gerçek olmadığı ortaya çıktı.
Holmes’a toplam 11 suçlama yöneltiliyordu fakat kamuyu dolandırmakla ilgili dört ithamda hatası sabit görülmedi.
Üç suçlamada ise heyet bir karara varamadı.
“Yatırımcıları dolandırmak için komplo kurmak” ve “elektronik dolandırıcılık” da Holmes’un işlediği kararına varılan cürümler ortasında.
Büyük isimler şirkete dayanak verdi
Şirket sıhhat bölümünde ihtilal vaat ederken Wall Street Journal gazetesinin 2015’te kan testi teknolojisinin çalışmadığını ortaya çıkarmasıyla zora girmişti.
Şirket bu tezlerin akabinde 2018’de resmen kapandı.
Holmes, 19 yaşındayken Stanford Üniversitesi’nin Kimya Mühendisliği kısmından ayrıldıktan kısa mühlet sonra Theranos’u kurdu.
Şirket birkaç damla kanla kanser ve diyabet üzere hastalıkları tespit edebildiğini argüman ediyordu.
Holmes, medya devi Rupert Murdoch ve teknoloji devi Larry Ellison üzere milyarderlerden 900 milyon dolarlık kaynak bulmayı başarmıştı.
Kurulduğu yıllarda şirketin idare heyetinde ABD’nin eski dışişleri bakanı Henry Kissinger ve general James Mattis üzere isimler vardı.
Eski sevgilisini suçladı
Holmes mahkemedeki savunmasında, Theranos’un faaliyetlerindeki yanlışları kabul etmekle birlikte hastaları ya da yatırımcıları bilerek dolandırmadığını tez etti.
Holmes tıpkı vakitte eski iş ortağı ve uzun bir devir bir arada olduğu eski erkek arkadaşı Ramesh Sunny Balwani’yi de suçladı.
Holmes kendisinden 19 yaş büyük Balwani’ye duygusal ve cinsel taciz suçlaması yöneltti.
Elizabeth Holmes, savunmasında, Balwani’nin Theranos’un idaresini, kimle konuştuğunu, nasıl konuştuğunu ve ne yediğini denetim ettiği ağır bir bağlantıdan bahsetti. Balwani ise suçlamaları reddetti.
10 yıl süren ilgi, Mayıs 2016’da sona ermişti.
Başarılı olma baskısıyla büyüdü
Hakkında kitap yazılan, bir HBO belgeseli yapılan, diziler, sinemalar ve podcastler yapılan Holmes’un çok da yeterli bilmediği bir teknolojiye girişme kumarını neden oynadığı bilinmiyor.
Kendisini tanıyanların anlattığına nazaran ABD’nin başşehri Washington DC’de varlıklı bir ailenin kibar lakin içine kapanık çocuğu olarak büyüdü.
Ailesi yan meskende yaşayan iş insanı Richard Fuisz, Holmes’un üzerinde başarılı olması için büyük bir baskının bulunduğunu iddia ediyor.
Fuisz’un BBC’ye anlattığına nazaran bürokrat olan Holmes’un ebeveynleri, “statüye çok büyük bir ehemmiyet veriyor ve sağlam irtibatlar için” yaşıyordu.
Büyük büyükbabası da ABD’nin ekmek dalını değiştiren Fleischmann’s Yeast şirketinin kurucusuydu.
9 yaşında Holmes babasına yazdığı mektupta, “hayatında yapmak istediği şeyin kimsenin bilmediği yeni bir şeyi keşfetmek olduğunu” yazmıştı.
Stanford Üniversitesi’nde klinik farmakoloji alanında uzman olan Phyllis Gardner, Holmes’un üniversitede okuduğu yıllarda bulduğu deri bandı fikrinin işe yaramayacağını söylemişti.
BBC’ye konuşan Gardner, “Kendi zekasına inanılmaz güveniyordu. Benim uzmanlığımla ilgilenmiyordu ve bu sahiden can sıkıcıydı” dedi.
Holmes, Theranos’u kurduğu vakit ise büyük ve güçlü isimler şirketlerin mali kayıtlarına bakmaksızın yatırım yaptı.
Büyük isimlerden aldığı bu takviye Holmes’un hem saygınlığını hem de kayıtsızlığını körükledi.
Bu yıl bir çocuğu dünyaya geldi
Harvard Tıp Okulu’nun eski dekanı Dr. Jeffrey Flier, “Kendisine çok güveniyordu. Şirketin teknolojisiyle ilgili sorular sorduğum vakit anlamış üzere görünmedi. Bu bana biraz garip geldi lakin bir sahtekarlık olduğunu düşünmemiştim” dedi.
Flier, daha sonradan pişman olsa da Holmes’u okulun müşavere heyetine dahil etti.
Skandal patladıktan sonra Holmes bu misyonundan alındı.
2015 yılında Theranos’un içinden bir ismin şirketin önde gelen Edison ismindeki test aygıtıyla ilgili telaşlarını lisana getirmesinin akabinde Wall Street Journal gazetesinin ifşa serisiyle skandal ortaya çıktı.
Gazetenin ortaya çıkardıklarına nazaran şirketin sonuçları güvenilmezdi ve test sürecinde öteki ticari şirketlerin piyasadaki aygıtları kullanılıyordu.
Bunun üzerine davalar açıldı, şirketin ortakları bağlarını kesti ve 2016’da resmi olarak Holmes’un kanla ilgili çalışmalarda yer alması yasaklandı.
2018’de şirketin kapatılmasından sonra Holmes, Balwani ile tutuklandı.
2019’da kefaletle hür bırakılan Holmes, 27 yaşındaki Evans otel kümesinin veliahtı William Billy Evans ile evlendi.
Bu yıl ise çiftin bir çocuğu dünyaya geldi.
Holmes’un bir çocuğunun olmasının heyetin kararını değiştirebileceği öne sürülmüştü lakin o denli olmadı.
Holmes, baştan sonra birinci kıssasına bağlı kalması ve değişmediğini gösteren bir imaj çizmesiyle kendisini tanıyanları şaşırtmıştı.