Merkeze bağlı Yolüstü ile Uzunova köyleri hudutları içinde yer alan Uluova Fay Zonu’nda 17 Şubat’ta meydana gelen 4,6 büyüklüğündeki zelzelenin akabinde fay çizgisi üzerinde modüllü uzanan, yer yer 1 metre genişliğe sahip yarıklar oluşturan yer sıvılaşması, bölgede tekne avcılığı yapan balıkçılar tarafından fark edildi.
Daha evvel bölgede yer almayan yarıkların zelzele sonrası oluşan fay kırıkları olabileceğini kestirim eden balıkçı Emrah Bayram, Fırat Üniversitesi (FÜ) Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Aksoy ile irtibata geçerek alanda inceleme yapmasını istedi.
ZEMİN SIVILAŞMASI OLDUĞU TESPİT EDİLDİ
Bunun üzerine yarıkları inceleyen Aksoy, çamur çatlaklarıyla kaplı baraj alanında yaklaşık 20 kilometrelik fay çizgisinde kesimli olarak uzanan ve her iki yanı 3 metre genişliğinde ince kumla sıvanmış yarıkların zelzele sonrası yer sıvılaşması olduğunu tespit etti.
Aksoy, Uluova Fay Zonu’nun oluşturduğu 4,6 büyüklüğündeki zelzelenin tesiriyle meydana gelen yarıkların taban sıvılaşması olduğunu belirtti.
Keban Baraj Gölü alanında kuraklık nedeniyle suların çekildiği alanda doğu-batı doğrultusunda uzanan fay sınırı üzerinde meydana gelen jeolojik olayın bilimsel açıdan değerli olduğunu söz eden Aksoy, şu değerlendirmede bulundu:
“İncelemeler sonucunda yarıkların yer sıvılaşmasıyla ilgili olduğunu gözlemledik. Müşahede yapılan nokta Uzunova köyü mevkisinde Keban Baraj Gölü sularının kuraklık nedeniyle çekildiği alan, yani suya doygun bir yer. Bir vakitler su altında olan bu fay sınırı suların çekilmesiyle üzerinde yürünebilir durumda lakin altında su olduğunu biliyoruz. Yani sıvılaşmaya uygun bir yer ve kum uzunluğu materyal var. Sarsıntı dalgaları taban içinde ilerlerken bilhassa p dalgaları yani primer (birincil) dalgalar yeri sıkıştırır ve genleştirir, bu biçimde bir yayılım sunarlar. İşte bu tabanı sıkıştırmaları sırasında ünite hacimdeki boşluk suyu basıncındaki artışa bağlı olarak tabanın taneleri ortasındaki irtibat bir an için kopar ve taban sıvılaşması ortaya çıkar. Münasebetiyle bu sıvılaşmaya bağlı olarak kum volkanları meydana gelebilir ya da bu örnekte gördüğümüz üzere makul çizgiler boyunca sıvılaşan kısım yüzeye çıkar ve o kumlar yüzeye yayılır.”
“EN SON SARSINTIDA DE GÖRDÜK”
Aksoy, fay çizgisinde görülen taban sıvılaşmasının bina inşa edilecek alanlarda taban etüdü yapılmasının ne kadar kıymetli olduğunu gözler önüne serdiğine dikkati çekti.
Kahramanmaraş merkezli 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki zelzeleler sonrası afetten etkilenen bölgelerde incelemelerde bulunduğunu, Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinde, Mimar Sinan Mahallesi’ndeki 5 katlı Kayı Apartmanı’nın yan yatmasının da zelzelenin oluşturduğu taban sıvılaşmasından kaynaklandığını gördüğünü belirten Aksoy, şunları kaydetti:
“Zemin sıvılaşması olayının zelzele sırasındaki en berbat örneği 1999 Marmara Depremi’nde ve 1998 Ceyhan Zelzelesi sırasında yaşandı. Bu sarsıntılarda binalar yıkılmadı lakin birkaç katı derine gerçek battı yahut bina sağlam olmasına karşın düşey durumundan saptı ve yan yattı. En son zelzelelerde de yer sıvılaşmasının örneklerini gördük. Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde bu yer sıvılaşmasına en yakın örnek Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesindeydi. Gölbaşı’nda, bir binada rastgele bir kolon kesmesi yahut yıkılma yok, sağlam yapılmış ancak buradaki sorun yer. Yerde yer altı su düzeyi yüksek olduğu ve taban özelliğinden ötürü sıvılaşma olayı meydana gelmiş ve yapı yıkılmamasına karşın yan yatarak kullanılamaz duruma gelmiştir. Bunu önlemek için yapılacak iş taban etüdünün güzel yapılması ve bu tip yerlerde yere uygun yapı tipinin seçilmesi yahut yerin güzelleştirilmesidir.”
Yörede balıkçılık yapan Bayram ise baraj gölü alanındaki yarıkların sarsıntıdan sonra oluştuğunu fark ederek buranın incelenmesi ve bilimsel literatüre kazandırılması için Prof. Dr. Aksoy ile irtibata geçtiğini belirtti.
