Dünyaca ünlü uyuşturucu baronu Joaquin Guzman’ın oğullarından Ovidio, geçtiğimiz hafta memleketler arası medyada ses getiren bir operasyonla gözaltına alındı. Ovidio’nun yakalandığı açıklanır açıklanmaz Sinaloa eyaletinin dört bir yanından silah sesleri ve patlamalar yükselmeye başladı; havaalanları, karayolları, okullar ve iş yerleri kapandı.
Operasyon, sonuçlarından çok zamanlamasıyla ses getirdi. ABD Lideri Joe Biden’ın Mexico City’i ziyaretine birkaç gün kala Ovidio’nun yakalanması, iki ülke ortasındaki diplomatik tansiyonu düşürmek ismine kıymetli bir adım olarak değerlendirildi.
Peki Ovidio Guzman hakkında ne biliyoruz? Ve genç baronun yakalanması ne manaya geliyor?
Soldaki kare 2019’dan, sağdaki ise geçen haftadan (Fotoğraflar: Meksika Hükümeti)
2019’DAKİ FİYASKO BU KERE TEKRARLANMADI
Dilerseniz evvel ufak bir art planla başlayalım.
Bu Ovidio’nun birinci yakalanışı değil. Meksika hükümeti 2019 yılında benzeri bir operasyonla Ovidio’yu gözaltına almıştı. Fakat kartelin operasyona reaksiyonu çığ üzere büyüyüp kanlı bir ayaklanmaya dönüşünce, hükümet geri adım atmak zorunda kalmış ve milletlerarası alanda büyük bir mahcubiyet yaşamıştı.
Üstelik yaşanan fiyasko sayesinde kartellerin Meksika toplumundaki tartısı ve çabada sonuca ulaşmanın zorluğu da ortaya çıkmıştı.
O günlerde yaşanan şiddetli çatışmaları ve dökülen kanı tüm dünya toplumsal medyada paylaşılan görüntüler sayesinde dehşet içinde izledi. Meksika Devlet Lideri Andres Manuel Lopez Obrador aylar sonra yaptığı açıklamada, Ovidio’nun özgür bırakılması buyruğunu şahsen verdiğini, emelinin halkın çoğunluğunu korumak olduğunu söyledi.
Bu kere tıpkı yanılgıyı yapmamaya kararlı olan Meksikalı yetkililer, Ovidio’yu yakaladıktan birkaç saat sonra helikopterle şiddet ve yağma olaylarının yaşandığı Sinaloa’dan Mexico City’e nakletti.
KÜÇÜK ‘BÜCÜR’LER İŞ BAŞINDA
El Chapo (Bücür) lakaplı babası Joaquin Guzman’ın 2016’da yakalanıp 2017’de yargılanmak üzere ABD’ye iade edilmesinin akabinde, 32 yaşındaki Ovidio, 36 yaşındaki ağabeyi Joaquin ve diğer bir anneden doğan ağabeyleri Ivan Archivaldo (39) ve Jesus Alfredo (36) ile birlikte Sinaloa Karteli’nin yönetimini üstlendi.
Meksika kamuoyunda “Los Chapitos” (küçük Chapo’lar) olarak anılan kardeşler, mahallî halkın ve iş ortaklarının korktuğu lakin hürmet duymadığı çok şiddet yanlısı milenyum çocukları olarak tanınıyor.
“El Bebe” (Bebek) ve “El Raton” (Fare) lakaplarıyla bilinen Ovidio için uzmanlar, “dünyanın en güçlü kartelinin en zayıf halkası” yorumunu yapıyor.
Film üzere bir operasyonla yakalanmasına rağmen Ovidio’nun kartel içindeki nüfuzunun bilhassa Ivan ile kıyaslandığında çok sonlu olduğu tabir ediliyor. Münasebetiyle Ovidio’nun yakalanmasının Sinaloa Karteli’nin operasyonlarına bir darbe vurması beklenmiyor.
Mexico City’de yaşayan güvenlik uzmanı Alejandro Hope, VICE’a yaptığı açıklamada, “Önemli bir insan zira Sinaloa Karteli’nin itici gücü Guzman ailesi. Kan bağları önemli” dedi ve ekledi:
“Peki kartelin en değerli şahsı o muydu? Zannetmiyorum. Bu durum kartelin yapısını değiştirecek mi? Şüpheliyim. Ovidio’nun yakalanmasının uyuşturucu ticaretinin akışına değerli bir tesiri olacak mı? Büyük ihtimalle hayır.”
Meksika’da iki defa mahpustan kaçan El Chapo, 2017’de yargılanmak üzere ABD’ye gönderildi
LOPEZ OBRADOR’UN HANESİNE YAZILDI
Ne var ki Ovidio’nun yakalanması Meksika Devlet Lideri Andres Manuel Lopez Obrador için çok kıymetli bir sembolik muvaffakiyet; bilhassa de üstte da dediğimiz üzere ABD Lideri Biden ve Kanada Başbakanı Justin Trudeau’nun bölgesel temaslar için 9-11 Ocak tarihleri ortasında Mexico City’e gitmesinden birkaç gün evvel…
Diğer yandan Lopez Obrador, kendisini Sinaloa Karteli’yle mutabakat yapmaktan tutun da hatalılara fazla yumuşak davranmaya kadar birçok halde itham edenlere de bir karşılık vermiş oldu.
2018 yılında “Kurşunlar değil kucaklamalar” sloganıyla misyona gelen Lopez Obrador’un vaadi, şiddetin üzerine sertlikle gitmek yerine köklerine inmekti. Bugün bu siyasetin başarısı tartışılıyor zira ülkede cinayetler rekor düzeye ulaşmış durumda. Öteki yandan Washington, Mexico City’e sondaki uyuşturucu ticaretinin önlenmesi için daima baskı yapıyor. Lopez Obrador, son olarak geçen yıl Ekim ayında “fentanille var güçle mücadele” kelamı verdi.
Meksika Savunma Bakanı Luis Cresencio Sandoval, Ovidio’un gözaltına alındığı Culiacan’daki operasyonda 10’u asker 19’u kartel üyesinin 29 kişi hayatını yitirdiğini duyurdu. Ovidio’nun yanı sıra 21 kişi de gözaltına alındı.
Düzenlediği basın toplantısında, “Ülkedeki hatalıların yerlerini bulmamızı sağlayan istihbarat çalışmaları sayesinde Ovidio’yu yakalamayı başardık” tabirlerini kullanan Cresencio Sandoval, El Raton’u 6 aydır takip etmekte olduklarını da kelamlarına ekledi.
Cresencio Sandoval, Meksika ordusunun da dayanağını alan Meksika Ulusal Muhafızları’nın zırhlı araçlardan oluşan bir konvoyu tespit ettiklerini ve Culiacan’ın dışına kadar izlediklerini söyledi.
ABD’LİLER ŞAD OLMADI
Geçmişte Meksika’da üst seviye güvenlik yetkilisi olarak misyon yapmış bir ABD’li kaynak, VICE’a yaptığı açıklamada Biden’ın ziyaretinden çabucak evvel bu türlü bir gelişme yaşanmış olmasının tesadüf olamayacağını belirtti. Kaynak, “Tam Lopez Obrador’un yapacağı bir şey bu. Bizi parmağında oynatıyor” diye konuştu.
Ovidio’nun yakalanmasından 1 ay kadar evvel ABD-Meksika alakalarını geren bir gelişme yaşandı. Basına sızdırılan bir yazışmaya nazaran, Mart 2016’da ABD Uyuşturucu ile Gayret Dairesi (DEA), Ivan Archivaldo ve Joaquin’in yerlerini Meksika ordusuna bildirip yakalanmaları için yardım istedi lakin olumsuz karşılık aldı. Bir hacker kümesinin Riodoce mecmuasına sızdırdığı yazışmanın açığa çıkması, ABD’nin uyuşturucuyla çabada Meksika’nın samimiyetini bir kere daha sorgulamasına neden oldu.
Meksikalı yetkililerin yaptığı açıklamalarda operasyonun lokal kurumların başarısı olduğu belirtilirken bir öteki ABD’li kaynak Ulusal Güvenlik Soruşturmaları (HSI) ünitesinin de rol oynadığını tabir etti.
ABD Dışişleri Bakanlığı, Aralık 2021’de Ovidio’yu yakalayacak kişi ya da bireylere 5 milyon dolar ödül vaadinde bulunmuştu.
Meksika Dışişleri Bakanı Marcelo Ebrard operasyonun akabinde yaptığı açıklamada, ABD’nin Ovidio’nun iadesini istediğini fakat bu taleple ilgili değerlendirmelerin vakit alacağını söyledi.
TANINMASININ ASIL SEBEBİ 2019’DAKİ FİYASKO MU?
Ovidio, sentetik bir uyuşturucu olan fentanilin Meksika’daki üretiminin ve ABD’ye ticaretinin artışıyla ilişkilendiriliyor. Ancak hem Hope hem de Sinaloa Karteli’ne yakın bir kaynak, Ovidio’nun kamuoyundaki tanınırlığının asıl sebebinin 2019’daki tutuklamadan sonra yaşanan fiyasko olduğunu savundu.
ABD, Ovidio’yu ülkeye çeşitli tiplerde tonlarca uyuşturucu sokmakla suçluyor. Dışişleri Bakanlığı raporlarında Sinaloa’nın uyuşturucu laboratuvarlarında ayda 1500-2500 kilogram civarı üretim yapıldığı belirtiliyor. Bakanlık ayrıyeten Ovidio’nun düğününde sahne alan müzikçi dahil birçok kişinin mevt buyruğunu verdiğine dair bilgiler olduğunu da öne sürüyor.
Kartelden gelecek yansılardan çekindiği için isminin kapalı kalmasını isteyen kaynak, VICE World News’e yaptığı açıklamada, “El Bebe’nin en büyük şanssızlığı 2019’da herkesin gözü önünde yakalanması oldu. Ancak kartel içinde kelamı çok fazla dinlenen bir insan değil” tabirlerini kullandı ve ekledi:
“Aslıda kartele katılmak bile istemiyordu lakin buyrukları veren kişi olan Ivan, onu buna zorladı. Ovidio, daha çok Culiacanlı havalı bir çocuktu. Doğuşçu bir tip değildi. Çok sessiz ve uysal bir çocuk. Lakin içinde bulunduğu yapının gücünü ve ağabeylerinin kendisini nasıl koruduğunu biliyordu.”
Joaquin Guzman Lopez
BABAANNESİ TARAFINDAN BÜYÜTÜLDÜ
Ovidio, Meksika tarihine Kara Perşembe yahut “Culiacanazo” olarak geçen gözaltına alınma-serbest bırakılma fiyaskosundan evvel Culiacan’da bilhassa de kentin Tres Rios isimli güçlü muhitinde hayli popülerdi. İsminin açıklanmaması kaydıyla VICE News’e konuşan bir kaynak, Ovidio’yu sık sık alışveriş merkezinde yemek yerken, lüks arabasıyla gezerken, kahve almaya giderken gördüklerini söyledi.
Eğitim hayatının birinci dört yılını Mexico City’nin en itibarlı Katolik okullarından birinde geçiren Ovidio, babasının 2001’de mahpustan kaçmasının akabinde okulu bıraktı ve Sinaloa’ya döndü. Burada El Chapo’nun annesi Maria Consuelo Loera tarafından yetiştirildi.
Ovidio’nun annesi El Chapo’nun ikinci eşi olan Griselda Lopez Perez. El Chapo ve Perez’in Ovidio ve Joaquin’in yanında Edgar isimli üçüncü bir oğlu daha vardı. Edgar, 2008 yılında Culiacan’daki bir alışveriş merkezinin otoparkında arkadaşlarıyla eğlenirken bir silahlı taarruza kurban gitti. El Chapo, Culiacan’daki tüm gülleri (Lupillo Rivera’nın ’50 Mil Rosas’ müziğinde anlatıldığına nazaran 50 bin adet) satın alıp Edgar’ın cenazesine gönderdi.
İlk eşinden Ivan ve Jesus Alfredo dahil dört oğlu, şu anki eşi Emma Coronel’den (fotoğraftaki kişi) de ikiz kızları bulunan El Chapo’nun bu sayılanlar dışında da çok sayıda evlilik dışı çocuğu olmasına kesin gözüyle bakılıyor.
İlk eşinden Ivan ve Jesus Alfredo dahil dört oğlu, şu anki eşi Emma Coronel’den (fotoğraftaki kişi) de ikiz kızları bulunan El Chapo’nun bu sayılanlar dışında da çok sayıda evlilik dışı çocuğu olmasına kesin gözüyle bakılıyor.
ASIL DİKKAT ÇEKENLER AĞABEYLERİ
Ovidio, uzun yılar boyunca Guzman’ların cürüm hanedanının en az bilinen üyesi oldu. İsmi birinci olarak 2012’de ABD Hazine Bakanlığı’nın aldığı bir yaptırım kararında babası ve ağabeyi Ivan’la birlikte anıldı. Buna karşın 2019’da gözaltına alınana kadar uzun süre dikkat çekmemeyi başardı.
Diğer yandan Ivan, Chapito’ların yüzü haline geldi. Bir Kanadalı üniversite öğrencisinin 2004 yılında Guadalajara’da öldürülmesine ismi karıştığı için kamuoyu ve güvenlik güçleri tarafından pek âlâ tanınan Ivan, 2005’te kara para aklama suçlamasıyla tutuklanmış lakin birkaç yıl sonra ispat yetersizliği nedeniyle özgür bırakılmıştı.
O vakitten bu yana Ivan ve kardeşi Jesus Alfredo, internetteki paylaşımlarıyla da ünlendi. Kardeşlere ilişkin olduğu düşünülen Twitter ve Instagram hesaplarından yapılan paylaşımlarda para, silah ve hoş bayan temaları öne çıkıyor.
Guzman kardeşlerin temsil ettiği hayat usulü kısaca “Narco Jr.” olarak biliniyor. Uyuşturucu baronlarının varlık içinde büyüyen çocukları şaşaalı hayatlarını toplumsal medya aracılığıyla tüm dünyaya sergiliyor. Fotoğraf Ivan’ın Twitter’ından.
Guzman kardeşlerin temsil ettiği hayat usulü kısaca “Narco Jr.” olarak biliniyor. Uyuşturucu baronlarının varlık içinde büyüyen çocukları şaşaalı hayatlarını toplumsal medya aracılığıyla tüm dünyaya sergiliyor. Fotoğraf Ivan’ın Twitter’ından.
Ivan ve Jesus Alfredo, 2016 yılında Puerto Vallarta kentinde akşam yemeği yerken Jalisco Yeni Jenerasyon Karteli (CJNG) tarafından kaçırılınca, memleketler arası basında da manşet oldu. Kardeşler, iki kartel ortasında yapıldığı argüman edilen pazarlıkların akabinde hür bırakıldı.
CJNG, 2010’da Sinaloa’dan kopan bir küme tarafından kurulmuştu. DEA yöneticisi Anne Milgram geçtiğimiz Eylül ayında yaptığı bir açıklamada iki karteli “toplumumuz, çocuklarımız ve ailemizin karşı karşıya olduğu en acil tehdit” olarak nitelendirmişti.
Dünyanın en güçlü ve şiddet eğilimli kabahat örgütleri ortasında kabul edilen Sinaloa Karteli’nin Latin Amerika’nın dört bir yanında ilişkileri bulunuyor. Kartel uyuşturucu ticaretinin yanında göçmen ve odun kaçakçılığı üzere işlerle de uğraşıyor.
Kartelin idaresinde Chapito’ların yanı sıra “El Mayo” lakaplı Ismael Zambada (kartelin kurucularından biri) ve El Chapo’nun “El Guano” olarak tanınan erkek kardeşi Auerliano Guzman da kelam sahibi.