Türkiye yanlış iktisat siyasetlerinin tesiriyle 900’ü aşan CDS’le birlikte yaklaşan ödemeler krizi, azalan döviz rezervleri, yükselen kurlar ve yüksek enflasyon nedeniyle her gün daha da fazla girdaba sürüklenirken, ekonomistlerin tahlil teklifleri ve ihtarları ise ne yazık ki havada kalıyor. Dr. Cüneyt Akman da, Youtube hesabından gerçekleştirdiği yayında iktisat yöneticisi olsa çabucak devreye alacağı 15 unsurluk bir liste yayınladı. Bu tekliflerin acil servisteki hastaya yapılan müdahale üzere kabul edilmesi gerektiğini belirten Akman, “Bunların yarısını yapın, bu ülkede ne enflasyon kalır, ne büyüme sorunu kalır, ne de döviz krizi tehlikesi kalır” dedi. İşte Akman’ın ekonomiyi kurtaracak 15 unsurluk reçetesi:
- Ben bu ülkede yetkili iktisat yöneticisi olsam ne yaparım? Heveslisi değilim de haydi oldum diyelim. Evvel iktisat takımından vazgeçerdim. Zira beşerler artık onlara inanmıyor. Güvenliği sıfırlanmış yöneticileri çabucak misyondan alırdım. Yapanların bile inanmadığı Yeni İktisat Modeli’ni bir kenara atardım.
- Farklı görüşten tanınmış iktisatçılardan bir kurul oluştururdum. Bu kurulu bir hafta boyunca kamuoyu önünde tartıştırırdım. Ve onların ulusal mutabakat iktisat programı oluşturmasını isterdim.
- Başta Türkiye İstatistik Kurumu olmak üzere çeşitli kurumlardaki istatistikleri bağımsız firmaların kontrolüne açarım. Problemleri saklamak kadar berbat bir şey olamaz. İstatistiklere vatandaşlar inanmaya başlarsa enflasyon da düşmeye başlar.
- Merkez Bankası yıllardır enflasyon yüzde 5 olacak diyor. Bu türlü palavra maksat koymayacaksınız, gerçekçi gayeler verip revize edeceksiniz, yüzde 25 diyeceksiniz örneğin.
- Para siyaseti Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yürütülür. Bugün o mu yönetiyor? İlgisi bile yok. Pekala kim yönetiyor? Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK). Ne ilgisi var? BDDK’nın önüne yapamayacağı vazifesi koymuşlar, TCMB’ye de “Sen kenara çekil, etrafı seyret” demişler. Münasebetiyle TCMB tekrar para siyasetinden sorumlu olmalı. BDDK da bankacılığın düzgün yürütülmesini yönetmeli. Orada da önemli sorun var. BDDK asıl vazifesini yapmadığı için kredi yasaklama yönetmeli çıkarıyor mesela, sonraki gün değiştiriyor, bir daha değiştiriyor. Bu kaçıncı? Yapmadığı işi bilmediği kesin esasen.
- En kıymetlisi, iktisat idaresindeki bilimsel ölçümleri tekrar rehber kılarım. Bir siyaset izleyecekseniz elinizde ölçü olmalı. Faizleri artıralım diyorsun, firmalar ne kadar borçlu biliyor musunuz? Doları salalım gitsin, ihracat artsın. İthalat ne kadar biliyor musunuz? Bölümlerle ilgili karar alacaksınız, hangi bölüm hangi kesimden ne kadar mal alıyor biliyor musunuz? Bu ölçümler olmadan kimse yanlışsız karar alamaz.
- Devlet Planlama Teşkilatı’nı yine kurarım. BDDK abuk subuk kararlar alıyor, işi olmayan şeyler yapıyor. Bu ülkenin kaynakları kısıtlı. O vakit gerçek yerlere aktaracaksınız. Bu planlamaları yapan bir kurum vardı evvelce. Derhal kurulması lazım.
- Vergi sistemi ülkeyi krize sokmak için birebir. Vergiyi neden tabana yayıyorsun, tavana yay. Para yok ki vatandaşta, neden tabana yayıyorsun? Efektif talebin canına okuyorsun. Vergi sisteminin derhal elden geçirilmesi lazım. Büyük bir yapısal ıslahattan bahsetmiyorum. Kimileri sembolik. Önemli bir tasarrufa gidilmesi lazım. Kimin kıymetli makam arabası varsa satacak, daha ucuzuna binecek. Her bakanlık tasarruf sayısını aylık olarak açıklamalı. Bütün dünya diyecek ki, bu adamlara para verirsek çarçur etmeyecekler diye düşünür. Bunu Özal yaptı mesela. Eleştiririm fakat bu kararı hakikat.
- Politika faizlerini ortodoks iktisat siyasetlerine nazaran yükseltmeli. Gerektiğinde bu aleti düzenlemeye yetkinizin olduğunu göstermek için kullanmanız lazım. Ölçülü olabilir başlangıçta. Yapısal ıslahatlar konusuna geldiğimizde, mutfakta yangın çıktı. Yapmanız gereken tek şey yangın tüpünü üzerine sıkmanız. Yangın alarmını falan düşünmezsiniz. Mobilyalara değiştirelim falan. Bunlar yapısal ıslahatlar. Faiz işte o işe yarıyor. Lakin arkadaş sen her yangın tehlikesinde sağa sola köpük mü sıkarsın? Ona nazaran planlama yapılmalı.
- Enflasyonu önlemenin yolu şu: Enflasyon neden oluşur, aldığınızdan daha fazlasını vermeye kalkmak. Devlet ve özel dal birbirini besler. Lakin bunu durduracağınızı açıklarsanız önünü kesersiniz. Bunu nasıl yaparsınız? İsraftan ve gereksiz dış maceralardan vazgeçeceksiniz, kamu garantilerini sınırlayacaksınız ve büyük ölçüde abuk subuk seçim yatırımlarından vazgeçeceksiniz. Çok gerekli olan yatırımların bitirilmesi ve gerçek kaynaklarla yapılması değerli. Gerekirse vazgeçin, batırın.
- İnşaat konusunda da sorun var. 500 milyon doları betona gömdük. Neden gömdük? Bankacılık sisteminde ‘yap-sat’çı, çabuk bitecek işlere kredi veren bir sistem var. Buna önemli biçimde müdahale etmek lazım. Bu kredileri çabucak kesmen lazım. Yüksek teknoloji kullanan inşaat projelerine kredi verin, taahhüt işlerini ikiye katlarsınız böylelikle yurt dışında. Etrafa mahveden projelere kredi vermeyin.
- Ardı gerisine gelen aflardan artık vazgeçeceğinizi söyleyin. Ödemeyenlerin faiz borçlarını ikiye katlayın. Borçlarını ödeyenlere ise indirim yapın.
- Orta vadede çok hür kambiyo sistemini vergi cennetlerine para kaçırmayı engelleyerek formda reforme edin. Milletlerarası uğraşlar var bu hususta. Türkiye vergi cennetlerine karşı gayrette en ön safta yer alsın. Vergi cennetlerine para kaçıranlara vatan haini formda nitelendirip yakaladığımda o halde muamele ederim.
- Dar gelirli halkın ömür şartlarını düzeltecek ve endüstrinin iş gücü maliyetlerini dolaylı olarak indirecek biçimde, besin enflasyonuna karşı uğraşın birinci adımlarını atarım. En büyük sorun büyük kentlerde yaşanıyor bu mevzuda. Buralarda belediyelere köstek yerine dayanak olurum. Halkın ekmek, pak su, besin tipi materyalleri daha ucuza alabilecekleri yapıları geliştiririm. Şu anda yangın söndürmeye çalışıyoruz. Topu topu 3 ay sürer bunları yapmak.
- Bakın burası çokomelli. Uzun vadede yararını göreceğimiz öteki bahis da emeğin sendikal örgütlenmesinin önünü açmak. Emeği çok ucuz hale getirdiniz, emek maliyeti yüzde 8-9’a indi büyük sanayi kuruluşlarında. Emeğin maliyetini aşağıya çekerseniz talep düşer. Türkiye Tayvan değil ki. İç pazar yürümezse dışarıya da üretim yapamazsınız. Personel karnını doyuramayacak kadar para almazsa talep düşer. En düşük teknolojileri dışarıdan getireyim konusuna geliyor bir müddet sonra iş, emek çok ucuz, makine kıymetli. Bunun sonucunda yurt dışı piyasalarla rekabet edemez hale gelirsiniz, düşük teknolojili eserler üretirsiniz. Orta gelir tuzağından dar gelir tuzağına düşersiniz. Bu tıpkı vakitte yoksullaştıran büyüme demektir. Bunun temelinde de emek gelirlerinin kısılması yatar.