Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) “firmaların kullandığı kredilerin gerçek alana yönlendirilmesini ve gayesi dışında kullanımını durdurmayı amaçlayan” kararları, ekonomistlerin aylardır ihtarda bulunduğu döviz kıtlığının geldiği boyutu bir kere daha gözler önüne serdi. Bankacılık uzmanı ve ekonomist Erol Taşdelen, TCMB’nin aldığı kararların dövizde ne kadar sıkıştığımızın ilanı olduğuna dikkat çekerek, “Serbest piyasa iktisadı yerini denetimli piyasa iktisadına bıraktı. Dövizdeki sıkışıklık için tahlil üretilemezse bir sonraki evre Mısır üzere peşin ithalatın yasaklanmasına kadar gidebilir” ihtarında bulundu.
TCMB’nin “kredi verilecek firmanın ihracatının ithalattan fazla olması” kuralıyla ithal hammadde alıp eserini iç piyasaya satan firmaların ıstırap yaşayacağına da dikkat çeken Taşdelen, “İthalatın yüzde 80’ini hammadde oluşturuyor. O nedenle ithalatın aşağıya çekilmesi zor” diye konuştu.
‘Firmalar imalata orta verdi’
TCMB’nin geçen ay getirdiği karşılıklarla ilgili düzenlemenin akabinde birçok bankanın ihracat taahhüdü vermeyen firmalara kredi kullandırmayı bıraktığını hatırlatan Taşdelen, şunları söyledi:
“Firmaların kısa vadeli borçları artmaya başladı. Bu da kısa vadede nakit muhtaçlığını artırarak finansal olarak daha da külfet yaşamalarına neden oluyor. Güç maliyeti bilhassa endüstride personellik maliyetini geçerek hammadde maliyetinden sonra maliyet kalemi olarak yerini aldı. Birtakım firmalar stoklar bitene kadar imalata orta verdi. Döviz kredilerinin faizi piyasada yüzde 12-17 aralığına yükseldiği için firmaların finansal maliyetlerinde önemli artış oldu. Buna karşın güç maliyeti dolar bazında son 1 yılda 3 kat arttı. Tüm bunlar firmaları epey zorluyor.”
‘Amaç iştirak bankacılığına geçmek’
Başkent Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Prof. Dr. Şenol Babuşcu da, fatura sistemiyle kredi vermenin iştirak bankacılığının formülü olduğuna dikkat çekerek, “Bu yeni kararla 50 bin TL’nin üzerindeki kredilerde fatura yolu uygulanacak. Bu türlü kararlarla bankacılık sistemini iştirak bankacılığına dönüştürmeye çalışıyorlar” dedi. İktisat idaresinin çok uğraşmasına karşın dışarıdan portföy ve direkt yatırım bulamadığını, döviz kredilerinin faizinin de çok yüksek olduğunu söyleyen Babuşcu, “Bu nedenle içerideki kredilere kısıtlamaya getirmeye çalışıyorlar” diye konuştu.
‘Çaresi liyakatli kadrolar’
Finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez İdare Konseyi Üyesi Ömer Rıfat Gencal ise şirketlere kredi verme kriterinin ihracatının ithalatından fazla olması kararı hakkında “Bu tez doğruysa realiteden bu kadar kopmuş bir iktisat idaresi ile üretim düşer, işsizlik yükselir, yoksulluk daha da derinleşir. Devası: Liyakatli kadrolar” dedi.