Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bugün açıkladığı “5 yıllık süreçte yapılacak, 20 yıl vadeyle ödenecek 500 bin toplumsal konut, 250 bin konut gayeli arsa ve 50 bin işyeri” projesi ekonomistleri ikiye böldü. Kimileri projenin gerçekleştirilmesinin güç olduğunu söylerken, kimileri da yapılabileceğini lakin konut kalitesinin düzgün olmayacağını savundu. Seçim öncesi devirlerde bu çeşit konut projesi atılımlarının sık sık yapıldığını hatırlatan ekonomistler, “Önemli olan seçimden sonra unutulup gitmemesi” yorumunu yaptılar.
Yoksullar ortasında konut sahipliği oranı yüzde 50’nin altına indi
Ekonomistlerin olumsuz yorumlarının arkasında, 2012 yılında yüzde 60’a yakın olan fakirlerin konut sahipliği oranının 2021 yılında yüzde 50’nin altına inmesi yatıyor. Konut sahipliği oranı 2006-2015 periyodunda yüzde 60-61 ortasındayken sonrasında 3 puan kadar düştü. Temel çarpıcı düşüş fakirlerin konut sahipliği oranında oldu. Bu oran 2012’de yüzde 60’a yakınken 2021’de yüzde 50’nin altına indi.
Bilgi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cem Başlevent: Çok büyük bir icraatmış üzere 2-3 aydır tanıtımı yapılıyor. Geçmişte de benzeri atılımlar yapılmıştı. Nüfusun az olduğu bölgelerde kayda bedel tesir yapması beklenir ancak büyük kentlerdeki durum kampanyalarla halledilemeyecek kadar vahim. Yanlış faiz siyaseti gayrimenkul fiyatlarını uçurdu. Faizler piyasa kaidelerine bırakılmış olsaydı, konut kredisi faizleri de uygun olacaktı, fiyatlar ve inşaat maliyetleri de çok daha makul seviyede olacaktı. Özcesi yatırım ortamı daha uygun olacaktı yeni konutların inşası için. Artık kendi bozdukları piyasayı devlet eliyle düzeltmeye çalışıyorlar. Elbette seçim öncesi değerli bir icraat yapmış olma gayreti da var işin içinde. Bilhassa gençleri maksat alarak, onlara özel koşullar sunarak, o yaş kümesinden aldıkları takviyesi artırmaya da çalışıyorlar üzere görünüyor. Projeler bir biçimde tamamlanır lakin inşaat kalitesi tatmin edici olur mu, taksitler basitçe ödenebilir mi, bunun garantisi yok. Toplu konut projeleri dar gelirleri nitekim konut sahibi yapıyor olsaydı, ülkedeki konut sahipliği oranı resmi istatistiklere nazaran düşüyor olmazdı. Sonuçta konutların sahibi, aşikâr bir kesim oluyor, dar gelirliler kira ödemeye devam ediyor.
İktisatçı Dr. Orhan Karaca: Bunların büyük kısmında şu olacak: Gençler ismine aileleri kuraya girecek. Kurada ismi çıkanlar peşinatı ve kimi taksitleri ödeyecek. Sonra ödemelerle başa çıkamayıp konutlarını az bir kârla devredecek. Zenginler kamu kesesinden nispeten düşük maliyetle birkaç mesken sahibi daha olacak. Konut sahipliği oranı 2006-2015 devrinde yüzde 60-61 ortasındayken sonrasında 3 puan kadar düştü. Temel çarpıcı düşüş fakirlerin konut sahipliği oranında oldu. Bu oran 2012’de yüzde 60’a yakınken 2021’de yüzde 50’nin altına indi. Fakirlerin konut sorunu çözülmeli lakin bu siyasetlerle olmuyor.
Finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez İdare Heyeti Üyesi Ömer Rıfat Gencal: Maliyetine katlandıkça natürel ki gerçekleştirilebilir. Değerli olan maliyetine kim nasıl katlanacak? Soru bu. Zira bütçeye ek yük getirecek. O yüzden yıl sonuna kadar ortaya çıkacak 461 milyar TL’lik bütçe açığını fonlayabilmek için bankalara 5-10 yıl vadeli tahvil alımını zarurî kılıyorlar.
Ekonomist ve bankacılık uzmanı Erol Taşdelen: Geçen seçimde de e-devlet üzerinden binlerce bireyden talep toplamışlardı. Ne oldu unutuldu gitti daima birebir taktik. İhaleye kim girer ki daha hastane ve okul tadilatı yaptıramıyorlar, kimse girmiyor. Usulen temeller atılır. Gündüz havai fişek patlatırlar.
Başkent Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Prof. Dr. Şenol Babuşcu: Çok büyük bir proje değil, gerçekleştirilebilir. Borç yiğidin kamçısıdır.
Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Hakkı Öztürk: Bence gerçekleştirilmesi güç. Seçim yatırımı üzere görünüyor.