Ekonomist Murat Kubilay, Merkez Bankası’nın faizi yüzde 14’te sabit tutmasının akabinde seri halinde paylaşımlarda bulunarak telaş veren açıklamalar yaptı. İktisadın uçuruma yanlışsız ilerlediğini söz eden Kubilay, “Asıl soru şu: yeni bir kur şok mu, yoksa daima kur artışı mı?” dedi.
Merkez Bankası’nın faizi pas geçme kararının akabinde ekonomist Murat Kubilay’dan kehanet üzere paylaşımlar geldi. Alınan faiz kararıyla birlikte finansal tufanın şiddetinin arttığını söyleyen Kubilay, döviz kuru artışının durdurulmasının artık neredeyse imkansız olduğunu belirtti.
Twitter hesabından paylaşımda bulunan Murat Kubilay, şu değerlendirmelerde bulundu:
FİNANSAL TUFANIN ŞİDDETİ KATMERLENDİ
“Ekonomi uçuruma gerçek yol alırken, bir Merkez Bankası toplantısını daha pas geçildi ve yaklaşan finansal tufanın şiddeti katmerlendi. Enflasyonla gayretten sonra döviz kuru istikrarı da artık bırakılıyor. Asıl soru şu: yeni bir kur şoku mu, yoksa daima kur artışı mı?
DÖVİZ KURU İSTİKRARINDAN VAZGEÇİLİYOR
TCMB’nin yasal bağlayıcılığı olan %5 oranındaki enflasyon amacını önemsemediği aşikâr ve artık bunu amaçlamıyorlar. Örtülü döviz rezervi satışları ve kur muhafazalı mevduatla (KKM) sağlanmak istenen döviz kuru istikrarından da zoraki biçimde vazgeçiliyor.
ULUSAL REZERVLERİ HEBA ETME İMKANLARI OLMADIĞINI İDRAK ETTİLER
Yani dolar kurunda daha evvel 6,85 yahut 13,95 seviyesinde olduğu üzere set çekme, bu uğurda ulusal rezervleri heba etme üzere bir imkanları olmadığını idrak ettiler. Bundan sonra asıl amaçlanan döviz kuru artış suratını yavaşlatmak ve böylelikle finansal istikrarı süreksiz korumak.
Ukrayna Savaşının sonucu güç ithalatının süratle patlaması oldu. 2021’de 3-4 milyar dolar olan aylık ithalat faturası 2022’de 7-8 milyar dolara fırladı. Bu artış üzerinde iktisat idaresinin denetim bahtı yok, yani büyümek isteyen iktisatta rekor güç ithalatı keyfi değil.
Öyle ki yalnızca Mayıs 2022’de 10,7 milyar dolar rekor dış ticaret açığı verdik. Büyük umutla beklenen turizm gelirleri pandemi öncesi rekor kıran 2019 yılının hala altında. Doğalgaz ve elektrik maliyetini tüketicilere hissettirmek için verilen 12 aylık bütçe açığı rekor düzeyde.
Böyle anlarda akla birinci gelen Merkez Bankası rezervleri. TCMB’nin swaplar hariç net rezervi -53,8 milyar dolar. Satılabilir rezerv 10 milyar doların altında. Olağan bir de Suudi Arabistan’la yapılan swap görüşmeleri var. Cemal Kaşıkçı davasındaki 180 derece dönüş işte bu nedenle.
ÖNÜMÜZDE YILLAR DEĞİL AYLAR, TAHMİNEN YALNIZCA HAFTALAR VAR
Mesele şu ki bu türlü bir dış ticaret açığını tek seferlik kaynakla örtmek mümkün değil. Üstelik turizm gelirlerinin de birden fazla ön ödemeyle tahsil oldu, lakin BOTAŞ’ın Rusya’ya yaptığı doğalgaz ödemeleri geriden takip ediyor. Önümüzde yıllar değil aylar var, tahminen yalnızca haftalar.
DÖVİZ KURUNDA BİR KÖPÜK YOK
Kısmen ve gecikmeli olarak iktidar bunu anlamış vaziyette. Ek bütçe buna dair ipuçlarını veriyor. Hatta ek bütçenin büyüklüğü açığı örtmek kadar erken ve tahminen baskın bir seçim ihtimalini akıllara getiriyor. Bunu ekonomik göstergelerle desteklemek kolay değil lakin mümkün.
Kesin olansa şu saatten sonra faiz siyasetinde geri adım atılmadıkça yahut sermaye serbestisinin kısıtlanmasında ileri adım atılmadıkça döviz kurunda artışları durdurmanın imkânsız olduğu. Dahası bunu engellemek dahi istemiyorlar, zira döviz kurunda bir köpük yok.
GELİR ENDEKSLİ SENEDE ÖNEMLİ BİR TALEP YOK
Yani Aralık 2021’de olduğu üzere irrasyonel para siyasetleri ile şişirilmiş bir döviz kuru ve onu bütçeyi feda etmek kaydıyla söndürecek yeni bir araç yok. 17,35 dolar kuru düzeyinden dahi dış istikrar sağlanamıyor. Gelire endeksli senede de önemli bir talep yok.
KURU DURDURMAK YERİNE ŞOKSUZ YÜKSELMESİNE ÇABA EDİYORLAR
Zaten döviz kurunu durdurmayı başaramayacaklarını artık fark ettiklerini, bunu durdurmak yerine şoksuz bir halde yükselmesine çaba ettiklerini yineleyelim. Gelire endeksli senedin nedeni; Aralık 2021’deki üzere dolar kurunu düşürmek değil, rekor bütçe açığını finanse etmek.
Bu nedenlerden dolayı önümüzdeki devirde döviz kurunda kalıcı ve önemli seviyede düşüş beklemek; az evvel belirttiğim faiz siyasetinde geri adım yahut sermaye serbestisinde yeni kısıtlama yahut siyasi değişim olmadan mümkün değil.
Bu esnada iktisat idaresi durumun ciddiyetini anlamaksızın kimi makroihtiyatı önlemler uyguluyor ve bu esnada finans bölümündeki kanun yapıcılıktan kaynaklanan tesir gücüne daha da etkin kullanmaya çalışıyor.
Çeşitli mevzuat değişiklikleriyle kredi genişlemesi tüketici faaliyetler yerine üretici tarafa sevk edilmeye çalışılıyor. Ancak iktisattaki itimat eksikliği ve global ekonomilerdeki stagflasyon beklentisiyle bu siyaset ucuz kredi ve emek gücüne karşın bekleneni veremiyor.
BU TİP TEDBİRLER TSUNAMİYE KADAR KAĞITTAN DUVAR
Bir periyot sıkı bir formda bankalar için kullanılan etkin rasyosuna emsal; zarurî karşılık, kur muhafazalı mevduata teşvik ve kredi karşılıklarına dair düzenlemeler döviz kuru artışını durdurmak için kullanılıyor. Problem şu ki bu tip tedbirler tsunamiye karşı kâğıttan duvar.
ŞU ANA KADAR BÜYÜK ŞOK GERÇEKLEŞMEDİ VE UMUYORUZ GERÇEKLEŞMEYECEK
Hiç mi uygun bir şey yok diye sorarsanız şayet; toplumda bir paniğin olmadığı, fakirleşmenin hazmedilmeye çalışıldığı ve yastık altına/yurt dışına yeni bir sermaye kaçışının olmadığı söylenebilir. Bu sayede şu ana kadar büyük bir şok gerçekleşmedi ve umuyoruz ki gerçekleşmeyecek.
İŞGÜCÜ TEK SEFERLİK ARTIRIMLARLA GÜNÜ KURTARMA PEŞİNDE
Fakat tsunaminin de birdenbire karaya vurduğunu unutmamak gerektiğini çabucak belirtelim. Buradan çabucak toplumsal reaksiyona dönelim. Enflasyon sarmalına girdiğini ve bundan çıkışın hiç de kolay olmadığını anlayan iş gücü tek seferlik artırımlarla gününü kurtarma peşinde.
KESİN OLANSA FİYAT ARTIŞININ 3-6 AY İÇİNDE BUHARLAŞACAĞI
Tabii bunun siyasi olarak nasıl bir sonuca dönüşeceği, yani iktidar lehine ne kadar geleceği başka bir soru işareti. Kesin olansa her ücret artışının daha büyük bir enflasyonla 3-6 ay içerisinde buharlaşacağı, doğal bu enflasyonu da TÜİK’in hesaplanacağını unutmamak gerek.
TÜRKİYE BİR KERE DAHA DÖVİZ KITLIĞINA GİDİYOR
Özetle; Türkiye bir sefer daha döviz kıtlığına gidiyor, bunu çözmek için faiz artırmıyor, dış açık rekor seviyede büyüyor, devasa sermaye çıkışı yok fakat nette bir giriş de yok, swap gibisi tedbirler fakat birkaç hafta kazandırıyor ve gitgide finansal tufana yaklaşılıyor.
Belirsiz olansa bunun tek seferlik bir kırılmayla mı, tıpkı Aralık 2021’de olduğu üzere, gerçekleşeceği yoksa düzenlilik arz eden kur artışına mı dönüşeceği. Bir uçağı okyanusa hasarsız ve yumuşak biçimde indirmenin hiç de kolay olmadığını çabucak belirteyim.
Peki tüm bunların sonuncu sonucu ne olacak? Siyasi dönüşüm olmadıkça ‘ani duruş’. Yani sanayi ve tarımda ne teşvik verilirse verilsin yatırımların ve üretimin bir anda durması. Bankaların kredi kanallarını uygunca kısması ve ekonomik aktivitenin keskin bir formda yavaşlaması.
ÖNÜMÜZDEKİ 6 AYI MESELESİZ ÇIKARMAK ÇOK ZOR
Şiddeti ve zamanlamasını iktisat idaresinin tercihleri ile global iktisatların gidişatı belirleyecek. Lakin dünya ölçeğinde stagflasyonun konuşulduğu, beklenenden süratli faiz artırımlarının yaşandığı bir ortamda önümüzdeki 6 ayı sıkıntısız çıkarmak çok sıkıntı.
BU YAŞANANLAR BİLEREK YAPILAN İHANETİN DOĞAL SONUCU
Gerisini yaşayarak öğreneceğiz ve bu esnada yeni bir ders alacağız. Bu yaşananlar salt kusurlu siyaset yahut cahillik sonucu değil; bir kısmı bilerek, isteyerek ve olağan sonuçları da öngörülerek yapılan ihanetin doğal sonucu.”