Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Mayıs 2022 Ödemeler İstikrarı datalarını yayımladı. Buna nazaran cari süreçler hesabı mayısta 6 milyar 468 milyon dolar açık verirken, 12 aylık cari süreçler açığı 29 milyar 444 milyon dolar oldu.
Nisan ayında ise 2 milyar 737 milyon dolar cari açık, 12 aylık cari süreçler açığı ise 25 milyar 710 milyon dolar biçiminde kayıtlara geçmişti.
Ekonomist Evren İhtilal Zelyut, Cumhuriyet’e cari açığın kura nasıl yansıyacağını anlattı. Zelyut şunları söyledi:
“Cüzdanımızı düşünün; oraya giren ve çıkan paralar var. Devletin de bir cüzdanı var. Orada da cari süreçler hesabı vardır, resmi rezervler vardır, resmi rezevrler vardır. Hepimizin anlayacağı biçimde anlatayım; bir ithalatla ihracat ortasındaki farkı baz alıyoruz. Yani Türkiye ne alıyor ne satıyor. Sattığınız aldığınızdan fazla olursa cüzdanınızda para birikir. Yatırımlar var. Bir Türk firması gidip İtalya’da yatırım yapabilir, bu olduğu takdirde burdan para çıkıyor İtalya’ya giriyor lakin o yatırımdan kazandığınız parayı Türkiye’ye koyabilirsiniz. Münasebetiyle cari açık kavramında bir mal ticareti var, buradan artı mı yazdım yoksa eksi mi yazdım biçiminde. Transferler de var tabi. Borsa İstanbul var biliyorsunuz. Yabancılar gelip doları sokarlar, o doları Türk lirasına çevirirler gidip Borsa istanbul’dan pay senedi alabilir. Demek ki burada bir yatırım ve transfer olayı var. En kıymetli nokta; mal ticareti.
MB’nin sayıları bu anlattığım üç hesabı topladığımız vakit Türkiye’nin eksi verdiğini gösteriyor ve bu eksi hiç iyi bir yolda gitmiyor ne yazık ki. Artık doları konuşuyoruz. Neden konuşuyoruz? Zira bütün ülke ve üretim dolara bağlı. Dolar olmadan hiçbir şeyi üretemiyorsunuz. Bütün yarı mamül ve hammadde dışarıdan geldiği için sizin ülkenizin cari açık vermesi demek dolar kıtlığı demek. Dolar kıtlığı da, doların euronun fiyatını üst çektiği için çok büyük düşüncelere sebebiyet veriyor.”
“İTHALAT BARONLARINI GÜÇLÜ EDERSİNİZ DİYE UYARDIK”
“Katma bedelli malları üretip satamadığımız için dolar kıtlığı yaşıyoruz. 20 yıldır AKP iktidarında bunu yaşıyoruz. Bizim ihracatımızda yüksek tek malların fiyatı yüzde 3. Üst ve orta tek malların fiyatı yüzde 20’ler civarındaydı. Makus tarafı üst ve orta teknolojili mallar da azalmaya başladı. Neden? Siz Türkiye’ye 7-8 milyon afgan, arap doldurursanız büsbütün düşük teknolojili üretime firmaları yönlendirirseniz, işte o firmaların ürettiği eserler de global manada paha taşımaz. Biz en başından beri ithalat baronlarını güçlü edersiniz diye çok uyardık.”
“TÜRKİYE’DEN 70 MİLYAR DOLAR KAÇMIŞ”
“Dolar üst gidecek diyoruz zira mal istikrarında, transferde eksi veriyorsun. 2018’de yabancının Borsa İstanbul’daki pay stoğu 55 milyar dolar artık ne kadar biliyor musunuz? 15 milyar dolar. Türkiye’den 40 milyar dolar kaçmış. Yabancının elindeki tahvil stoğu 2018’de 32 milyar dolar artık 1.4 milyar dolara inmiş. Yani bu beşerler gerisine bile bakmadan kaçmış gitmiş. Cumhurbaşkanlığı sistemi geldiğinden beri 70 milyar dolardan fazla bir para, AKP’nin agresif ve itimat vermeyen idaresinden ötürü korkup kaçmış.”
“KUR MUHAFAZALI MEVDUAT ÇATLAMAK ÜZERE”
“Bankalar şu an dolara 4-5-6 faiz vermeye başladı. Vatandal Kur Muhafazalı Mevduat’ta kalır mı? Yavaş yavaş 1 trilyonun üzerine çıkmış kur muhafazalı mevduatın çatlamaya başladığını göreceğiz. 1 trilyonun üzerinde bir sayı 50-60 milyar dolar ediyor. O talep piyasaya aktığında kurlar çok daha sorunlu bir noktaya gidecek. Yurtdışı da faiz artırıyor. Kusursuz bir fırtınanın ortasında Türk lirası. 2023 hazirana kadar herkes çok sıkı dursun, çok karanlık günler bizi bekliyor ne yazık ki. KKM artık dağılıyor”