Ekonomik kriz nedeniyle pek çok bireyde oluşan mahrumluk ve yoksulluk duygusu, psikolojiyi de olumsuz etkiliyor. Yapılan araştırmalar, ekonomik kriz ile ruhsal rahatsızlıklar ortasında paralel bir ilgi olduğunu ortaya koyuyor. Uzmanlar da ekonomik kriz nedeniyle antidepresan kullanımının arttığına ve krizin pek çok bireyde korku bozukluğu yarattığına dikkat çekiyor.
Ruh Sağılığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Halis Ulaş, CHP Adana Milletvekili eczacı Burhanettin Bulut’un antidepresan satışları konusunda hazırladığı raporu örnek gösterdi. Rapora nazaran, 2017 yılında 48 milyon kutu antidepresan satılırken 2021 yılında bu sayı 60 milyona ulaştı. Sıhhat Bakanlığı dataları ile bu bilgiler örtüşüyor. Çünkü bakanlık tarafından 2009-2020 ortasında antidepresan kullanımının yüzde 70 arttığı tabir ediliyor.
Gazete Duvar’dan Meral Candan’ın haberine nazaran; Prof. Dr. Ulaş, ilaç kullanımının artışıyla psikiyatri polikliniklerine müracaat oranında da ahenk olduğunu “Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın 2017 ile 2020 yılları ortasında 15 milyon 405 bin kişinin psikiyatri polikliniklerine başvurduğunu açıklaması, yaşanan artışla uyumlu görünüyor” sözleriyle aktardı.
‘Ekonomik krizin yarattığı belirsizlik ortamı korkuyu artırıyor’
Prof. Dr. Ulaş, pandemi devrinin bireylerin ruh sıhhatine yaptığı tesirle ekonomik kriz periyodunda yaptığı tesirlerin farklılık gösterdiğini söyledi. Bunun en net işaretinin de son devirde artan antidepresan kullanımdaki artış olduğunu söylerken, bir başka bilgi olarak da Birleşmiş Milletler tarafından yapılan ‘mutsuzluk’ raporunu verdi. Ulaş, Türkiye’nin 146 ülke ortasında mutsuzluk sıralamasında 2022 yılında sekiz basamak gerileyerek 112. sıraya yerleştiğini hatırlatarak “Tüm bilgileri bir arada düşündüğümüzde; hem antidepresan kullanımında hem mutsuzluk oranında hem de psikiyatri polikliniklerine müracaatta artış var” dedi.
Prof. Dr. Ulaş, ekonomik kriz nedeniyle kendisine ve öteki tabiplere başvuran kişi sayısında artış olduğunu da kelamlarına ekledi:
“Krizle birlikte yoksulluk ve mahrumluk duygusu kadar belirsizlik duygusu da oluşuyor. Siz de farkındasınızdır birçok kişi hayatla ilgili projeksiyonlarını seçime endekslemiş durumda. Hasebiyle ekonomik krizle bir arada gelen belirsizlik ortamı, insanlarda korkuyu da artırıyor.“
Prof. Dr. Ulaş, dertle baş etme tekniği olarak alkol ve uyuşturucu unsur kullanımında da artış olabileceğine işaret etti.
‘Kişilerin var olan ruhsal sıkıntıları da tetikleniyor’
Prof. Dr. Ulaş, temel gereksinimlere ulaşımın zorlaşmasının, artan konut kiraları nedeniyle barınmanın önemli bir meseleye dönüşmesinin ya da okula gönderdiği çocuğuna beslenme çantasına kâfi gıdayı koyamamanın insan psikolojisinde önemli tesirleri olduğunu anlattı Ayrıyeten farklı bir noktaya da dikkat çekerek “Kişilerin var olan ruhsal problemleri da tetikleniyor” dedi.
Bu devirde ruhsal bozukluğun en çok korku bozukluğu ve depresyon olarak kendini gösterdiğini lisana getiren Prof. Dr. Ulaş, “Dolaylı olarak travmalara bağlı ikincil durumlar ortaya çıkabilir. Şahısların işlevselliğinde bozulma da yaratabiliyor. Mesleksel işlevselliğinde, aile bağlarında, var olan ebeveyn sorumluluklarında sorun yaratıyor. Bu dolaylı olarak üretkenliği de olumsuz etkiliyor. Ferdî olarak etkilenen durumlar muhakkak bir orana ulaşınca, toplumun da etkilendiği bir duruma dönüşüyor. Örneğin, konut sahibi kiracı hengameleri görüyoruz. En küçük hengameler şiddete dönüşüyor. Çaresizlik, çözümsüzlüğü beraberinde getiriyor ve şiddet en kolay çözümmüş üzere görülüyor” niyetini belirtti.
“İşsizlik ve yoksullukla gayret edilmediği sürece ferdî olarak gayret etmek çok katkı sağlamayacaktır” diyen Prof. Dr. Ulaş, kliniklerdeki yüke işaret etti. 5-6 dakikada hasta görmenin mümkün olmadığını anlatarak “Polikliniklerdeki yük azaltılmalı, psikiyatr sayıları ve toplum ruh sıhhati hizmetleri artırılmalı” teklifinde bulundu.
‘Pandemide başlayan ruhsal meseleler ekonomik krizle derinleşti’
Psikiyatrist Prof. Dr. Burhanettin Kaya da, pandemi periyoduyla başlayan ruhsal meselelerin ekonomik kriz ile derinleştiğini belirterek şöyle konuştu:
“Pandemi, öncelikle bireylerin ömürlerini, varlıklarını tehdit eden, bir travma tecrübesi olarak ruhsal tesirlere yol açtı. Lakin bu travmatik tesirler bireyin sınıfsal yapısı, sosyoekonomik durumu, kültürel özellikleri, ferdi özellikleri ve ruhsal altyapısı çerçevesinde tesirlerini gösterdi. Pandemi periyodunda, çalışanları yok sayan ve sermayeyi gözeten siyasi tercihlerin yapılması, bu periyotta ruhsal pek çok problemin oluşmasına sebep oldu.
Derin yoksulluk üzere bir yeni kavram tam da bu devirde sözcüklerimiz ortasında yer bulmaya başladı. Ekonomik kriz, pandemi müddetince yaşananları daha da katmerli hale getirdi, ruhsal yapımızdaki krizi de derinleştirdi. Akabinde gelen ekonomik krizle, yoksulluk ile bağlantılı ruhsal belirtiyle başvuranların sayılarını artırdı. Lakin krizlerin gerçek tesirlerini saptayabilmek için kapsamlı epidemiyolojik araştırmalara gerek olduğunu hatırlatmak isterim.”
‘Çözüm yoksulluğu ortadan kaldırmak’
“Depresyon ve telaş durum bozukluğunun, süreklileşmesi halinde ne cins tesirleri olur?” sorusuna cevap veren Prof. Dr. Kaya şunları söyledi:
“Yoksulluk ve yoksunluğun kalıcılaşması ile ortaya çıkan duyarsızlaşma ve yabancılaşma, beraberinde edilgenliği getirebilir. Bu da boyun eğicilik ile sonlama riskini taşır. Herkes duyarsızlaşmıyor ve kanıksamıyor. Bilakis öfke duyan, karşı çıkan, isyan eden bireyler var. Öfkelerini sağlıklı ya da sıhhatsiz biçimde sergileyenler de var. Artan öfke, dolaylı olarak kabahat davranışını artırma riski taşıyor. Lakin öfke, örgütlü bir dayanışma içinde olursa tarihi de değiştirebilir. Şayet bireyin karşı çıkışı sonuç alamaz, tüm yolları tıkanır ve demokratik olarak sahip olduğu temel haklar engellenirse, bu durum ümitsizliğe yol açabilir. Fakat ümitsizlik bir yazgı değildir ve her vakit umutla beraberdir. Her sürecin kendi aykırısını da yaratır.”
Prof. Dr. Kaya da, Prof. Dr. Ulaş üzere yoksulluğun ve gelir adaletsizliğinin giderilmesinin en temel tahlil olduğunu şöyle açıkladı:
“Krizlerin olmadığı, yoksulluğun, sömürünün, ayrımcılığın ve ötekileştirmenin olmadığı, eşitliğin, temel üniversal pahaların önde ve üstte olduğu bir demokratik ülke olmak birinci kaide. Bireyin yapması gerekenler ise dayanıklılığını artıracak uğraşlar. Evvel ne olduğunun, ne yaşadığının şuuruna varmak. Elbette dayanışma da çok kıymetli. Şayet ruhsal sıkıntılar yaşıyorsa da bununla ilgili ruhsal yardım almak gerekiyor. Bunu bir insan hakkı olarak talep etmek. Bunların kıymetli olduğunu düşünüyorum.”