Adil Çamur
İZMİR- Marmara Denizi’nin etrafında, farklı yerleşimlerde faaliyetlerini sürdüren yedi sivil toplum kuruluşunun bir ortaya gelerek oluşturduğu Adaları ve Boğazları ile Marmara Kültürleri Ağı’nın davetine karşılık veren Aslı Uludağ ve Kerem Ozan Bayraktar, “Marmara” kutu oyununu tasarladı. 14 Kasım Pazartesi günü Karaköy Postane’de yapılacak oyunun tanıtım etkinliğinde, Aslı Uludağ ve Kerem Ozan Bayraktar oyunun ortaya çıkış sürecini anlatacak. Sunumun akabinde ise iştirakçilerle birlikte oyun birinci sefer oynanacak.
Çalışmalarında, hukuk, tekno-bilim ve yapılı etraf aracılığıyla örülen insan ve etraf ilgilerini ve bu bağlar üzerinden uygulanan şiddeti irdeleyen Aslı Uludağ, üretimlerini bu ilgileri görünür kılan performatif ve etkileşimli yerleştirme, atölye ve anlatılardan oluşturuyor. Birçok standa katılan Uludağ, Londra Ünversitesi’nde Araştırma Mimarisi programında doktora araştırmasını sürdürüyor. Kerem Ozan Bayraktar ise objelerin tesir alanlarına, kişiselleşme süreçlerine ve dönüşümlerine ağırlaşan çalışmalar gerçekleştiriyor. Son periyotta sokak bitkileri, istilacı gemiler, jeneratif imgeler, oyuncak robotlar üzere farklı ölçek ve niteliklerdeki objelerle yerleştirmeler ve araştırmalar üreten Bayraktar, tıpkı vakitte Marmara Üniversitesi’nde öğretim üyesi.
Marmara Oyunu’nun yaratıcıları Aslı Uludağ ve Kerem Ozan Bayraktar ile oyun fikrinin nasıl oluştuğunu, dizaynın nasıl yapıldığını ve oyunun nasıl oynandığını konuştuk.
‘İŞBİRLİKÇİ BİR KUTU OYUNU’
Marmara oyunu nedir? Tam olarak nasıl oynanıyor?
Kerem Ozan Bayraktar: “Marmara” dört oyuncunun haritaya karşı oynadığı işbirlikçi bir kutu oyunu. Oyunda yunus, gemi kurdu, karides ve balıkçıl üzere birbirinden epeyce farklı canlıları temsil ederek bir harita üzerinde hareket edip, unsur değiş tokuşu yaparak, denizdeki belli hayat alanlarını stabil hale getirmeye çalışıyorsunuz. Oyunun haritası kartlardan oluşuyor. Bu kartlarda Marmara Denizi’nin farklı ekolojik bedellerini ve kirletici ögelerini tabir eden görseller ve hangi karakterin o alana girip giremeyeceğini belirten minik renkli semboller yer alıyor. Oyunda bir de aksiyon kartları dediğimiz haritayı değiştiren, kartları aksi yüz edip oyuncular için denizi daha yaşanmaz hale getiren kartlar bulunuyor. Oyunun gayesi haritada sıkışmadan, işbirliği yaparak birtakım bölgeleri kilitleyerek hayat alanlarını kalıcı kılmak. Tesadüf faktörü büyük bir rol oynuyor, harita süratli bir formda başkalaşıyor. Oyunu kazanmak için her karakterin hem kendi ömür alanlarını muhafazası hem de başka canlılarla birlikte âlâ bir strateji yürütmesi gerekiyor.
‘MARMARA DENİZİ’NE DAİR BİR OYUN’
Neden masa oyunu tasarladınız?
Aslı Uludağ: Marmara Denizi ile ilgili araştırma yapmak için Marmara Kültürleri Ağı bünyesinde Marmara Adası’na gittik. Adanın köylerinde farklı bölümlerden beşerlerle konuştuk. Bu sırada bilhassa bayanların kahvelerde okey oynayarak uzun vakit geçirdiğini gördük. Hatta kimileri biraz da sıkılarak adada yapacak pek bir şey olmadığından yakındılar. Kahvede oyunun insanları organik bir biçimde bir ortaya getirmesi ve sohbete ortam hazırlaması dikkatimizi çekti. Oyun fikri bu biçimde doğdu. Birinci başlarda okey formatı üzerinden ilerleyip yalnızca Marmara Adası’na yönelik kuralları çok daha kolay oyunlar tasarladık. Vakitle tüm Marmara Denizi’ne dair olması fikri ağır bastı.
‘YAKIN ETRAFIMIZLA TEKRAREN OYNAYIP GERİ BİLDİRİMLERİNE NAZARAN GELİŞTİRDİK’
Oyun tasarımı hazırlık süreci nasıl geçti?
Kerem Ozan Bayraktar: Uzun bir mühlet içerik ile ilgili beyin jimnastikleri yaptık. Çeşitli demo oyunlar tasarlayıp oynadık. Sonrasında oyunun kurallarını tasarlamak emelli masaüstü oyun alanına yönelik araştırmalar yaptık. Birçok oyunu inceledik. Yaygın oyun sistemlerinin nasıl çalıştığını kavramaya çalıştık. Tasarım süreci aylarca sürdü. Görselleri yapay zekâ programı ile tasarlamak işimizi bir ölçü kolaylaştırdı. Bir yandan da Marmara Denizi’nde yaşayan canlı ve cansız aktörleri inceledik. Sonuçta bir oyun olduğundan büyük bir soyutlama yapmak gerekiyor. Denizi oyunla eşlemek mümkün değil. Orada hem oynanabilirliği hem de içeriği bir istikrarda tutmak gerekiyor. Bu sorunsala epey baş yorduk. Oyunu tamamlamaya yakın etrafımızdaki dostlarımız ve ailelerimizle tekraren oynayıp geri bildirimlerine nazaran geliştirdik ve şu anki halini aldı.
‘OYUNDA MARMARA DENİZİ’NİN PROBLEMLERİ DA YER ALIYOR’
Marmara Kültürleri Ağı, Marmara Denizi’nin karşı karşıya olduğu ekolojik ve kültürel krizi sivil toplum kuruluşlarını, bilim insanlarını, muharrirleri ve sanatkarları bir ortaya getirerek kamuoyunun gündemine getirmeyi, bu hususta farkındalık yaratmayı ve bu sayede tahlil tekliflerini çoğaltmayı amaçlıyor. Marmara oyunu da bu çerçevede, Marmara Kültürleri Ağı’nın sizi davet etmesiyle oluştu. Pekala siz kendinizi, geliştirdiğiniz bu oyunla bu genel projenin neresinde konumlandırıyorsunuz?
Kerem Ozan Bayraktar: Oyunda Marmara Denizi’nin son vakitlerde, bilhassa müsilajla birlikte gündeme gelen birtakım sıkıntıları yer alıyor. Bu sebeple oyunun bu meseleleri kamuoyunun gündemine getirdiği yahut gündeminde tuttuğu söylenebilir. Bununla birlikte oyunda Marmara Denizi’nin çeşitli yerlerine ve aktörlerine de yer verdik. Bu sayede oyunun Marmara Denizi’nin gündelik tecrübemizin dışında kalan alanlarına dair hatırlatıcı bir rol oynadığını da söyleyebiliriz. Ama gündeme getirme, farkındalık yaratma ve bellek yahut hafızaya dair müdahale ve vazifeler sanatta öteki yol ve biçimlerle sağlanabiliyor. Bizim birkaç yıldır birlikte sürdürdüğümüz projelerdeki ortak ilgi alanımız bu değil. Örneğin bu projede oyunlaştırma öbür bir şey yapıyor.
Aslı Uludağ: Marmara oyunu dediğimizde bu projenin Marmara Denizi’ni denetimli oyun (laboratuvar) ortamında kolaylaştırılıp modelleyerek Marmara Denizi’nin problemlerine dair farklı tahliller üretmeyi amaçladığı düşünülebilir. Ama oyun aslında oyuncuları masaya yatırıyor. Oyuncuların bu denizle olan ilgileriyle; günümüzde karşılaştığımız sıkıntılara sebep olan tabiat anlayışının kendilerindeki belirtileriyle; yerleşmiş insan/benmerkezci yaklaşım ve karar düzenekleriyle karşı karşıya gelmelerini sağlıyor. Bunu da yalnızca mantık üzerinden yapmıyor. Oyun oyuncularda duygusal tesirler bırakıyor. Biz bunu pek planlamadık aslında. Oyunu kurgulayıp birinci oynadığımızda çok süratli ve sert bir biçimde yenildik. İkimiz de donup kaldık, bir daha oynamadan bir orta vermemiz gerekti. O vakit farkına vardık ne kadar tesirli olduğunun. Bu hem oyunun, yani oyunlaştırmanın bir tesiri fakat tıpkı vakitte oyunun bildiğimiz, içinde/yanında/üzerinde yaşadığımız gerçek bir yeri ele almasından da kaynaklanıyor. Hem burası daha çok yeni, hissedilebilir, gözlemlenebilir, herkesi dehşete düşüren bir kirlilik olayı ile gündeme gelmiş bir yer. Birçok oyunda olduğu üzere farazi ya da tarihi olarak uzak bir yerden bahsetmiyoruz. Boş bir toprakta oynamıyoruz. Marmara oyununu Marmara’da oynuyoruz. Burada hafızaya dokunuyoruz ancak orada kalmıyor. Oyunun tekrarlanabilirliği üzerinden oyuncular karmaşık bir ekosistem ile farklı biçimlerde ilişkilenmeyi deniyorlar. Oyunu kazanmak için birlikte hareket etmek gerekiyor, haritanın o andaki durumunda en güç barınan, en zayıf karakterin gereksinimlerini ön plana almak gerekiyor, sonuç odaklı düz bir rota yerine mekânın tepkiselliği ve değişkenliğine hassas bir halde, ona karşılık vererek ilerlemek gerekiyor… Her farklı karakter kombinasyonu ve harita diziliminde (ki bunun yüzlerce farklı varyasyonu var) oyun ekolojik hareket etme ve karar verme formlarıyla ilgili farklı ögeler ortaya koyuyor. Oyun bunları deneylemeye alan açıyor. Şahıslara ekolojik ilişkilenmeyi, düşünmeyi ve davranmayı öğretiyor.
‘ADALARI VE BOĞAZLARI İLE MARMARA KÜLTÜRLERİ’ AĞI NEDİR?
Marmara Denizi’nin etrafında, farklı yerleşimlerde faaliyetlerini sürdüren yedi sivil toplum kuruluşunun bir ortaya gelerek oluşturduğu Adaları ve Boğazları ile Marmara Kültürleri Ağı, Culture Civic’in Kentler Ortası Ağ Geliştirme hibe programıyla projeye dönüştü. Nisan 2022’de çalışmalarına başlayan Marmara Kültürleri Ağı, Burgazada’da, Marmara Adası Çınarlı Mahallesi’nde ve Çanakkale’de Mavi Masa toplantıları düzenledi. Çevrimiçi Marmara Buluşmaları gerçekleştirdi. Marmara Kültürleri Ağı, Marmara Denizi’nin biyolojik çeşitliliğinin deniz etrafındaki kültürel çeşitliliğin de kaynağı olduğu şuuru ile sivil toplum kuruluşlarını, uzmanları, bilim insanlarını ve sanatkarları bir ortaya getirerek Marmara kültürlerine dikkat çekmeyi amaçlıyor.