Şehrin küllerinden doğuşunun 100’üncü yılını kutlamak için farklı yerlerinde aktifliklerin yapıldığı günlerde Uşak’a gittim. Kurtuluş Savaşı’nda Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün “Ordular, birinci maksadınız Akdeniz’dir, ileri!” buyruğunu verdiği kent olarak bilinen Uşak, Ulusal Mücadele’nin çetin çarpışmalarına sahne oldu. İşgalci güçlerin başkomutanının Uşak’ta esir alınmasıyla savaşın adeta seyri değişti. Kahraman Türk ordusu, 1 Eylül 1922’de Uşak’ın işgaline son verdi ve 9 Eylül’de İzmir’i alarak Kurtuluş Savaşı’nı kazandı. İşte bu günleri yâd etmemize vesile olan stantlar, sempozyumlar, cirit oyunları ve yöresel halk oyunları Uşak’a renk katarken biz de kent çeşidimize başladık.
Uşak Arkeoloji Müzesi’ne yaklaşırken heyecanlıyım. Yıllardır ziyaret etmeyi çok istediğim bir yer burası. Bilhassa de Karun Hazineleri için görmeye paha bir yer. Tren istasyonundaki çağdaş binasına taşınan müzenin önünde, bana rehberlik edecek, Uşaklı uzman ruhsal danışman dostum Ahmet Erdoğan’la buluşuyoruz. 40 binden fazla yapıtın sergilendiği üç katlı müzeyi birlikte gezmeye başlıyoruz. 1’inci kat Uşak hudutları içindeki arkeolojik yapıtlara, 2’nci kat sikkeyi bulan Lidyalılar üzerinden paranın tarihine, 3’üncü ve son katsa Karun Hazineleri’ne ayrılmış. Kent etrafındaki tümülüslerde ortaya çıkarılan mezar odaları ve antik heykeller de göz kamaştırıcı ayrıntılara sahip.
Cam Teras, Ulubey
Benzersiz bir hazine
Uşak âşığı bir arkeoloji tutkunu olan Erdoğan, Lidya Hükümdarı Kroisos’a ilişkin olduğu bilinen ve iki sefer çalınarak yurtdışına kaçırıldıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın teşebbüsleriyle tekrar ülkemize getirilen Karun Hazineleri’nin eşsiz bir koleksiyon olduğunu söylüyor. Hakikaten de Lidyalılar, Uşak’ın esaslı tarihinde derin izler bırakmış. Gerek dokumacılık ve mücevher gerekse tümülüs imali konusunda çok başarılı olan Lidyalılar, Uşak’ın batısında hâkimiyet sürmüş. Bugün bu varlıklı mirasın nadide yapıtları, Uşak Arkeoloji Müzesi’nde görülebiliyor.
Kanatlı Denizatı Broşu başta olmak üzere Aslan Başlı Bilezikler ve Kanatlı Güneş Kursu Kolyesi’nin de olduğu 432 modüllük koleksiyon ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Gördüğüm hoşlukların hayranlığıyla müzeden çıkıp özgün Uşak konutlarının olduğu sokaklara yöneliyorum. Kent merkezindeki eski yerleşim bölgelerinde sıralanan bu tarihi meskenler, ekseriyetle iki katlı. Sivil Osmanlı mimarisinin tipik özelliklerini taşıyan yapılar, karakteristik dokusunun bozulmaması için muhafaza altına alınmış. Aybey, Karaağaç, Kurtuluş ve Işık mahallelerinde görsel bir şölen sunan eski Uşak meskenlerini ve konaklarını ziyaret edebilirsiniz. Kent merkezindeki tarihi mescitler de ilgiye paha hoşlukta. Kiliminden helvasına Sıra Uşak seyahatimizin en lezzetli tarafına, yöresel tatları deneyimlemeye geliyor. Uşak helvası, gelin tatlısı yahut gelin helvası (kırmızı helva) üzere kentin ismine tescillenmiş eserler, yörenin sevilen lezzetleri ortasında.
Kentte Uşak tarhanası, Eşme kilimi ve Uşak halısından sonra; haşhaş ezmesi, demir tatlısı, çömlek eti, keşkek, döndürme (ıspanaklı-peynirli bir tıp ince börek) ve mesken baklavasının da korunması, markalaşması için teşebbüsler başlatılmış. Uşak’ta gezerken kentin pastane kültürünü de çok beğendim. Büyük kentlerde bile basitçe bulunamayacak çeşitlilikte fırın mamullerinin vitrinleri süslediği yerler, kenti gezerken tatlı birer mola imkanı sunuyor. Kentin görkemli tabiatındaki birinci durağımız, Uşak-İzmir karayolu üzerinde, kent merkezine yaklaşık 45 kilometre uzaklıktaki Taşyaran Vadisi oluyor. Su, rüzgâr ve tektonik hareketler sonucu oluşan vadiyi kaplayan ve tabandan başlayarak farklı renklere bürünen kayalar, usta bir ressamın renk paletinden çıkmış üzere görünüyor.
Fotoğrafseverlerin son yıllardaki favori adreslerinden biri olan Taşyaran Vadisi’ni gezdiğinizde göreceğiniz kayalıklara, jeolojide ‘gnays’ ismi veriliyor. Siz siz olun, bu doğal zarafeti seyahat listenize alın derim. Bir sonraki durağımız Ulubey ilçesindeki Cam Teras. ABD’nin Arizona Eyaleti’ndeki Büyük (Grand) Kanyon’dan sonra dünyanın en büyük ikinci kanyonu olarak anılan Ulubey Kanyonu üzerindeki bu cam platforma, bilet aldıktan sonra ayaklarınıza galoş giyerek adım atabiliyorsunuz. Kanyon, Ulubey ve Banaz çayları boyunca devam eden derin bir ana yarıkla buna bağlanan onlarca kaya koridorundan oluşuyor. Ayrıyeten Banaz Çayı’nda su sporları, kanyonda kaya tırmanışı ve balonla gezintiler organize ediliyor. Dilerseniz civardaki bungalovlarda konaklayabilir ya da hoş görüntülü, kanyona hâkim doruklarda çadır kampı kurabilirsiniz.
Kanatlı Güneş Kursu Kolyesi’nin de içinde olduğu 432 kesimlik Karun Hazineleri, Uşak Arkeoloji Müzesi’nde görülebilir.
Anadolu’nun Stonehenge’i
Sınırlarında pek çok tümülüs barındıran Uşak’ta Akmonia ve Sebaste üzere antik kentler var. Fakat benim tercihim, uzun vakittir keşfetmeyi istediğim Blaundus oluyor. Ulubey ilçesinin Sülümenli Köyü yakınlarındaki bu gizemli antik kent, İngiltere’deki dünyaca ünlü kültür mirası Stonehenge’in megalitlerini çağrıştıran dev kaya yapılarıyla dikkat çekiyor. Geniş alana yayılan antik yapı kalıntılarının en çarpıcı olanları, birbirine yaslanmış ‘T’ biçimli kaya bloklarından oluşuyor. Blaundus, Büyük İskender’in seferlerinden sonra Makedonya’dan gelenler tarafından kurulmuş.
Tarihte burada yaşayan kentin halkına ‘Makedonyalı Blaunduslular’ isminin verildiği biliniyor. Büyük İskender’den sonra Bergama Krallığı’na bağlanan kentin ehemmiyeti, Roma periyodunda artmış. Helenistik devirde inşa edilen kuzey surları, kemerli giriş kapısı, Demeter sunak alanı, Bizans sarnıcı ve İon usulündeki tapınak kentin önde gelen yapılarından yalnızca birkaçı. Blaundus son yıllarda Anadolu’da keşfettiğim en etkileyici yerlerden biri. Antik kentleri seven tarih meraklılarının burayı kesinlikle ziyaret etmesini öneririm. Seyahatimizin finaline yaklaşırken Uşak’ta gün uzunluğu tanıklık ettiğim onca hoşluğu sindirmek üzere Takmak Göleti’ne uzanıyoruz. Günbatımı görüntüsünün hoşluğuyla nam salan bu sulak alan, sakin kıyılarıyla ziyaretçilerine huzur dağıtıyor. Güneş ağır ağır alçalıp ufku kızılın tonlarına boyarken lokal rehberim Ahmet Erdoğan ve öğretmen eşi Büşra Hanım’a misafirperverlikleri için yürekten teşekkür ediyorum.