Elektronik ticaret alanında regülasyon şartlarını düzenleyen, bu alanda faaliyet gösteren şirketlere reklam ve ölçü kısıtlaması getiren kanun teklifi TBMM tatile girmeden yasalaşacak.
Düzenlemeyi kıymetlendiren Rekabet ekonomisti Doç. Dr. Ekrem Kalkan, burada fiyata yönelik bir düzenleme bulunmadığını bildirdi. Kalkan, belirli büyüklükteki platformların süreç hacminde azalmaya yol açacak kısıtlamalar bulunan teklifte getirilecek ölçü kısıtlamasının bölümdeki oyuncular ortasındaki eşitsizliği gidermeye yetmeyeceğini belirtti.
E-ticaret piyasasının rekabetçi bir yapısı olduğunu vurgulayan Kalkan, online kanallarda satılan eserlerin klâsik kanallara nazaran daha düşük olduğunu söyledi. Ortadaki farkın vakit içinde açıldığını da kaydeden Kalkan, “Özellikle genel fiyat artışlarının yaşandığı son periyotlarda dahi online nispî fiyatların düştüğü görülmektedir” dedi.
Düzenlemede tüketici refahını etkileyecek kimi tarafların dikkat çektiğini söz eden Kalkan, aşikâr iş hacminin üzerin kalan platformlara yapısal ve davranışsal kısıtlamalar getirildiğini, bunlar içinde her yıl yenilenmesi gereken lisans fiyatı ödeme mecburiliği bulunduğunu bildirdi.
Tüketicilere sunulacak indirim manasına gelebilecek promosyon, ödül, puan, kupon, armağan çeki ve gibisi imkânların ya da menfaatlere de limit getirildiğine dikkat çeken Kalkan, “E-ticaret düzenlemesinde direkt bir fiyat regülasyonu yok, daha çok dolaylı yoldan aşikâr büyüklükteki aracı platformların süreç hacimlerinde azalmaya yol açacak nitelikte dolaylı ölçü kısıtlaması stilinde bir düzenleme görüyoruz.” sözlerini kullandı.
Dünya gazetesinden Hüseyin Gökçe’nin haberine nazaran Rekabet Kurumu’nun e-pazaryerlerine yönelik yayınladığı bir dal incelemesi bulunduğunu hatırlatan Kalkan, “Bu incelemeden; Türkiye e-pazaryeri piyasasındaki satıcı tabanı ile son tüketici tabanı genişliğinin birbirini değerli derecede etkilemediği, pazarın her iki tarafındaki talep bağının varsayıldığı kadar güçlü olmadığı, satıcı tabanı genişliğinin süreç hacmi yaratmadaki tesirinin sanıldığından daha zayıf olduğu sonuçlarına varılabilir.” diye konuştu.
“KISITLAMA EŞİTSİZLİĞİ ORTADAN KALDIRMAZ”
Miktar kısıtlamasının oyuncular ortasındaki pazar hissesi eşitsizliğinin eşitliğe dönüştürmeyeceğini söz eden Kalkan, “Büyük oyuncudan kayan talebin birçok ikinci oyuncuya gelecek, daha küçük oyuncular küçük kalmaya devam edecek diye bir varsayımda bulunabiliriz.” dedi.
Bunun da düzenleme münasebetinde yer alan ‘eşitlikli bir pazar yapısına’ götürmediğini lisana getiren Kalkan, rastgele bir düzenlemeyle oyuncuların pazar hisselerini eşitlemeyi hedeflemenin de sıra dışı bir siyaset önermesi olduğunu söyledi.
Rekabet Kurumu’nun dijital iktisadın her segmentinde yürüttüğü inceleme ve soruşturmalar bulunduğuna dikkat çeken Kalkan, çevrim içi arama, reklam, fiyat karşılaştırma piyasalarındaki soruşturmaları örnek verdi.
Rekabet Kurumu’nun elinde bu kesimde soruşturma yapma, idari para cezası verme ve davranışsal önlemlerle piyasayı düzenleme imkanı varken artık birkaç alanda direkt yapısal önlemler getirildiğinin altını çizen Kalkan, “E-pazaryerlerinin, kendi özel markalı eserlerini (private label) kendi platformlarında satışa sunamamaları, platform üzerindeki satışlar için kurmakta oldukları kargo ağlarını platform dışında kullanamamaları, platformları üzerinde e-para, dijital cüzdan üzere ödeme sistemlerini kullanamamaları üzere kısıtlamalar getirilmesi kelam konusu.” diye konuştu.
“ÖZEL MARKALI ESERLERİN SATIŞ YASAĞI REKABETE AYKIRI”
Kalkan, rekabet heyetlerini uygulamada ihtisas sahibi bir kurumun etkin biçimde çalışırken, böylesine önemli yapısal önlemlerin kanun seviyesinde gündeme getirilmesinin gerekli olmadığına işaret etti. Avrupa Birliği’nde piyasayı düzenleyen platformların kendi eserlerini rakip eserler karşısında kayırmaması olarak özetlenebilecek bir düzenleme bulunduğunu, Türkiye’de ise özel markalı eser satışında yasaklama getirildiğini söz eden Ekrem Kalkan, “Platformlarda özel markalı eserlerin satılmasının yasaklanmasını rekabete ters bir düzenleme olarak görüyoruz” sözlerini kullandı.
“LİSANS FİYATI EN YÜKSEK REKABET CEZASINDAN BİLE FAZLA”
Kanun teklifinde platformlara aracılık ettikleri süreçlerin net pahasının 10 binde 3’ü ile yüzde 25’i ortasında lisans fiyatı getirildiğini anlatan Kalkan, Rekabet Kanunu’nda ise en yüksek rekabet ihlali cezasının yüzde 10 olduğunu lakin bu oranda bir ceza bile verilmediğini hatırlattı. Kalkan, bu düzenlemeyle büyük şirketlerin Rekabet Kurumu’nun en yüksek rekabet ihlali cezasından bile daha yüksek lisans fiyatı ödemek durumunda kalacaklarını kaydetti. Kalkan, öteki bir tabir ile bu firmaların rekabet ihlale yapmışçasına idari para cezası ödemek durumunda kalacaklarını söz etti.
Düşük lisans fiyatı için firmaların iş hacimlerini daraltmak zorunda kalacağını lisana getiren Kalkan, bunun da pazar küçülmesi manasına geleceğini söylerken, bunun pazara yeni oyuncu girişine de caydırıcı tesiri olacağı öngörüsünde bulundu.
Getirilmesi planlanan reklam kısıtlamasının da satış hacmini düşüreceği üzere marka kıymetinin korunmasına yönelik eforları da zorlaştıracağına vurgu yapan Kalkan, “Reklam harcamalarına kısıt konulduğunda kaçınılmaz olarak belirli büyüklükteki e-pazaryerlerinden talep kayması yaşanacağını varsayım etmek güç değil.” dedi.
E-pazar yerlerinin kendi platformları üzerinden yapılan alışverişler dışındaki süreçlere kendi kargo tertipleriyle hizmet veremeyeceklerini anlatan Kalkan, “Bu düzenlemeyi, kargoculuk bölümündeki rekabeti sınırlayan bir düzenleme olarak görmek mümkün.” değerlendirmesini yaptı.