Dut, antosiyaninden varlıklı güzel bir antioksidan kaynağıdır. Antosiyanin anti-inflamatuar tesiri ile ağrıyı azaltıcı ve iyileştiricidir. İçeriğindeki resveratrol ile anti-aging kaynağıdır. Yapılan çalışmalar, resveratrolün kan basıncını düşürdüğünü ve kalp hastalığı riskini azaltabildiğini göstermektedir. Antioksidandan bu kadar güçlü bir meyve tıpkı vakitte hür radikallerle savaşan kansere ve yaşlanmaya karşı hami etkiye de sahiptir. Dut meyvesi çok yüksek oranda C vitamini kaynağıdır. C vitamini bağışıklık sistemini kuvvetlendirmek ve hasarlı dokuları onarmak için çok değerlidir. Özelikle kuru dut demir için günlük pahanın yüzde 30’unu içerir ve bu sayede kansızlık yaşayanlar için şahane bir kaynaktır. Demir içeriği sayesinde, bedenin oksijenden güçlü kan hücrelerini taşımaya yardımcı olarak yorgunlukla da savaşmaktadır. Dut meyvesinin yararları nelerdir? Dut ziyanlı mıdır? Dutun özellikleri nedir?
DUT BİTKİSİNİN TARİHÇESİ
Dut; Asya, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Afrika’da yaygın olarak bulunan düzgün bilinen bir tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır. Çin, Kore ve Japonya’da, dut ağaçları ipek böceklerini (Bombyxmori L.) beslemek için ekilmiştir. Kök kabuğu, yaprakları ve meyveleri de dahil olmak üzere, dut ağacının farklı kısımları klasik Çin’de çeşitli ilaç üretiminde kullanılmıştır. Dutlar, Asya, Afrika ve Amerika’nın sıcak, ılıman ve subtropikal bölgelerine ilişkin özellik taşıyan, büyük yaprak döken ağaçlardır.
DUTUN BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ
Yüzlerce Morus çeşidi vardır. Taksonomide, tipler çoklukla çiçek tomurcukları ve yaprakları rengiyle tanımlanmaktadır. Yani, bir dut bitkisi farklı renkli meyveler sergileyebilir; Tıpkı bitki üzerinde siyah, mor, kırmızı, beyaz vb. renkte taneler bulunabilmektedir.
Ekonomik değeri nedeniyle üç cinste tanımlanmıştır;
* Beyaz dut (Morusalba), Doğu ve Orta Çin’e hastır.
* Kırmızı yahut Amerikan dut (Morusrubra), Doğu Amerika’ya hastır.
* Karadut (Morusnigra), Batı Asya’ya mahsustur.
Her meyvenin uzunluğu 2-5 cm’dir. Birçok tiplerde, dutlar olgunlaşırken mor-kırmızı renge sahip olması ile birlikte, tıpkı dut üzerinde beyaz, kırmızı, mor yahut çoklu alacalı renkler de olabilmektedir.
DUTUN YARARLARI VE ZARARLARI
* Dut meyveleri, antioksidan, anti-enflamatuar ve kemoprotektif özellikleri olan kardiyovasküler hastalıklar ve kanser riskini azaltmayı amaçlayan yararlı tesirlere sahip bilhassa polifenollerin, antosiyaninlerin üstün bir kaynağıdır.
* Antiinflamatuar tesiri ile gribe, soğuk algınlığına karşı hami tesir göstermektedir. Kabızlık (konstipasyon) şikayetlerinde, anemiden korunma hedefli, egzama sorunlarında, cilde pürüzsüz bir görünüm kazandırmak, saç dökülmelerini önlemek, potasyum ve magnezyum üzere mineraller ihtiva etmesi nedeni ile kalp sıhhatini devam ettirebilmek gayeli kullanımı önerilmektedir.
* Çözünür lif, kan şekerini denetim etmeye ve ziyanlı kolesterol düzeylerini azaltmaya yardımcı olurken, çözünmeyen lif sağlıklı bir sindirim sistemi için gereklidir.
* Hem çözünür hem de çözünmez lif için ülkü bir kaynak olan dut, günlük lif muhtaçlığının yüzde 20’sini karşılamaktadır. Yeniden içeriğindeki kalsiyum; kemik ve diş sıhhati için yararlıdır.
* Besin bedeli açısından emsal olmakla birlikte içeriklerindeki faal unsurlar farklılık gösterebilmektedir. Bilhassa beyaz dutun kanda yüksek mikrop oranının düşürülmesine yardımcı olduğu bilinmektedir.
Kırmızı dutun ise yorgunluğa güzel gelen özelliği öne çıkmaktadır.
* Dut meyvesinin glisemik indeksi yüksektir. Yani kan şekerini süratli yükseltici tesiri vardır. Bu nedenle bilhassa şeker hastalarının denetimli tüketmesi gerekmektedir. Yanında kuruyemiş ya da süt eserleri ile birlikte de tüketilmesi yararlıdır.
* Bütün bu faydalarının yanı sıra bilhassa kuru dut, dut pekmezi üzere şeker içeriği yüksek türevlerinin şeker hastaları başta olmak üzere çeşitli şeker kısıtlamasına gidilen hastalarda tüketilmemesi önerilmektedir.
* Ayrıyeten çok ölçüde tüketimi de alerji etkeni olabilmektedir.
* Dut, kan dolanımının düzenlenmesine, bağışıklık sisteminin güçlenmesine, kalp hastalıklarının ve inflamasyonun (iltihaplanma) önlenmesine yardımcıdır.
* Karaciğeri kuvvetlendirir.
* Bağırsak kurtlarını düşürmeye yardımcıdır.
* Dut kişinin kilo almasını sağlar ve iştah açar.
* Mide ve bağırsakların tertipli çalışmasına yardım eder.
* Barındırdığı vitamin ve minerallerin yanında mikrop öldürücü özelliğine sahiptir.
* Ağız, bademcik ve boğaz iltihabı, diş eti hastalıkları ve öksürüğe karşı yararlıdır.
Dut, kolundan koparılıp güzelce yıkandıktan sonra yenilebileceği üzere çeşitli gayelerle da işlenebilen bir meyvedir. Bilhassa tatlı ve ekşi tadı sayesinde şerbetler, reçeller, jöleler, meyveli tartların imali maksadıyla pastacılıkta tercih edilebilmektedir. Ayrıyeten ülkemizde pekmez olarak da çokça tüketilmektedir.
