Yazar Pat Barker, çağdaş İngiliz edebiyatının en parlak isimlerinden biri. Kırk yılı aşan müelliflik mesleği boyunca kaleme aldığı birçok yapıtla hem dünyanın dört yanında geniş bir okur kitlesi edindi hem de edebiyat dünyasının en itibarlı ödüllerinden Man Booker ve Guardian mükafatları dâhil sayısız ödül kucakladı. Birçok yapıtı sinema sinemasına uyarlandı, özgün üslubu birçok yeni müellife ilham oldu.
Türkiye’deki okurlar, onun çeviri romanlarıyla yeni yeni tanışıyor denebilir. İthaki Yayınları, müellifin son periyot romanlarından biri olan ‘Kızların Suskunluğu’ isimli romanını birinci sefer 2020 yılında okurla buluşturmuştu. Barker, bu romanda İlyada’yı değişik halde tekrar yazmıştı. Bu defa bir bayan kahramanın, Troya (Truva) tutsağı Briseis’in bakış açısından anlatılan kıssa, bu efsane anlatının bir diğer boyutunu, bu savaşın bayanlar için nasıl acılar ve dramlar getirdiğini anlatarak Troya efsanesinin cehennemi yanını gözler önüne sermişti.
Türkçede şimdi yayımlanmamış olsa da başta beyazperdeye de uyarlanan Regeneration Üçlemesi olmak üzere çabucak her yapıtında savaş, travmalar, hayatta kalma gayreti ve eşitsizliklere feminist bir bakış açısıyla yer veren müellif bu defa ‘Kızların Suskunluğu’nun devam kitabı olan ‘Troyalı Kadınlar’la okur karşısında.
SAVAŞ GANİMETİ KADINLAR
‘Kızların Suskunluğu’nda Troya’nın düşmesinin akabinde, ailesinin tüm erkeklerini gözünün önünde öldüren Akhilleus’a (Aşil) savaş ganimeti olarak verilen, tekraren onun cinsel tacizine uğrayan Briseis’in anlattıklarını okumuştuk. Her ne kadar Yunan kampının aslında bir cinsel taciz kampı olduğu gerçeği ve bayanların orada yaşadıkları fecî şeyler hayli sert bir lisanla önümüze dizilmiş olsa da ‘Kızların Suskunluğu’ genel olarak Troya’nın erkekleriyle ilgili olarak kalmıştı.
Yine Briseis’in ağzından anlattığı bu devam kitabında ise Barker, erkeksi destan geleneğinden kurtuluyor ve İlyada’yı geride bırakan bağımsız bir yeni öykü eşliğinde, savaşın akabinde bayanların yaşadıkları, gayretleri ve pozisyonlarına odaklanıyor.
Troyalı Bayanlar, Pat Barker, Tercüman: Seda Çıngay Mellor, 304 syf., İthaki Yayınları, 2022. Roman, Truva Atı’nın kente girmesiyle başlıyor ve şimdi birinci sayfalarda Troya, Yunanlar tarafından ele geçiriliyor. Kentteki tüm erkekler, hatta oğlan çocukları ve erkek olabilir diye annelerinin karnındaki bebekler bile öldürülüyor. Tüm bayanlar ise savaş ganimeti olarak alınıyor. Şimdi beş ay evvel ölen Akhilleus’un oğlu Pyrrhos, Troya’nın başkanı Priamos’u öldürüp, cesedini ibret olsun diye Yunan kampının girişine kargalara ve kurtlara yem olması için bırakıyor.
İlk romanın bir özeti olabilecek biçimde süratle geçilen bu savaş sahnesinin akabinde, Yunan kampına geliyoruz. Şimdi kısa mühlet evvel savaş ganimeti olan Briseis, Akhilleus’tan gebe kalmış, Akhilleus’un vefatının akabinde ona sadık adamlardan birinin kendisine nikâh kıymasıyla da statü kazanmıştır. Bu sırada Troya’nın ele geçirilmesinin akabinde Yunan askerler konutlarına dönmek için hazırlanmış, gemilerine binmeyi beklerken denizde çıkan fırtına ve giderek berbatlaşan hava şartları onların bu seyahate çıkmasına müsaade vermez. Müddet uzadıkça Yunan askerler Troya’da olan bir şeylerden ötürü rablerin kendilerini cezalandırdığına inanmaya başlar. İlahları kızdıracak ne yapmış olabileceklerini bulmaya çalışırlar. Yeni köleler kampta dehşet içinde beklerken bir gün biri Priamos’un cesedini gömer. Babası kadar kudretli olmak için o cesedin hafızalara kazınması gerektiğini düşünen Pyrrhos, bu hareketi kimin yaptığını araştırırken kamptaki Troyalı erkeklerden ötesini hiç düşünmez. Meğer Yunan kampında yüzlerce öbür Truva atı vardır: Cinsel tacize uğrayan, köle olarak kullanılan ve öteki bir şey yapamayacağı düşünülen yüzlerce Troyalı kadın…
KADINLARIN TOPLUMSAL STATÜLERİ VE KÖLELİK
Barker ‘Troyalı Kadınlar’da okuru destansı bir kıssanın tekrar karanlık bir yanına, Yunan kampındaki bayanların dünyasının derinliklerine götürüyor. Romanda köleleştirmenin yanı sıra bayanların o devirde toplumsal statüleri ve cinsel atak temaları yüklü olarak yerini alıyor. Kendisini, kardeşlerini elleriyle öldürüşüne şahit olduğu Akhilleus’un yatağında bir köle olarak bulan Briseis, serinin birinci romanında yaşadığı acının en ağırı olduğunu düşünürken, ikinci kitaba gelindiğinde gebe kalmasıyla değişen statüsünün akabinde kamptaki öteki köle bayanları gördükçe bu kere kendini şanslı saymaya başlıyor mesela.
Öte yandan müellif Par Barker, hiç sempati uyandırmaya çalışmadan, Troya erkeklerinin üzerindeki toplumsal baskıların kültürdeki erkek şiddetini nasıl beslediğini de incelikli biçimde göstermeyi başarıyor. Örneğin şimdi yaşarken efsaneleşen Akhilleus’un vefatının akabinde, gerisinde bıraktığı on altı yaşındaki başı karışık ergen oğlu Pyrrhos’un tıpkı babası üzere efsaneleşmek zorunda hissetmesi nedeniyle yaptığı zalimlikler bu baskının derinleştirdiği şiddeti gözler önüne seriyor.
Özetle denebilir ki Barker, toplumun bayana yönelik erkek şiddetini nasıl mümkün kıldığını incelediği bir roman kaleme alırken bunu hem faili hem de mağduru göstererek yapıyor.
BARKER, SERT BİR ÖYKÜYÜ SADE BİR LİSANLA PARLATIYOR
Barker, serinin birinci kitabında daha sert, şiddeti sözlerde de gösteren bir lisan kullanmıştı. Bu yeni romanda ise tekrar kaba lakin daha sade ve çağdaş bir lisan ve üslup kullanmayı seçiyor. Anlatılan öykü aslında epeyce kasvetli ve sert olunca, bu sade lisan kullanımı kıssanın romantize edilmesinin de önüne geçerek, anlatıya güç katıyor.
Savaşlar sırasında bayanların yaşadıklarını ve uğraş etmek zorunda kaldıkları şeyleri ustalıkla anlattığı ‘Troyalı Kadınlar’ın son sayfası, okurlarına bir devam kitabı daha gelebileceğinin işaretlerini veriyor.