NASA’nın uzaya fırlattığı DART uzay aracının, Dimorphos isimli asteroide tam vaktinde çarptığı o anlar, Antalya Bakırlıtepe’de TUG bünyesinde yer alan AYGÖZ ile izlenip, görüntülendi. TUG’un tarihi olayla ilgili manzaraları ve NASA’nın 23 Kasım 2021’de uzaya fırlattığı uzay aracıyla ilgili bilgiler veren TUG Müdür Vekili Dr. Tuncay Özışık, “Hedefi bilim tarihinde birinci kez ‘Bir asteroide çarpıp, onun yörüngesini sanki değiştirebilir miyiz’ biçiminde, kısa ismi DART olan bir misyonu, misyonu vardı. Bu uzay aracı dün o hedeflenen Didymos isimli asteroide çarptı. Türkiye saatiyle 02.14’te. Tabi bu vazifesi daha evvelden bildiğimiz için, ‘acaba bu çarpışmayı gözleyebilir miyiz’ diye, ufuk civarında müşahede yapabilen ve geniş alan görüntülemeye sahip 12 santim açıklıklı teleskopumuzu 02.00’den itibaren bu bölgeye ayarladık” diye konuştu.
‘ÇARPAN UZAY ARACI BUZDOLABI BÜYÜKLÜĞÜNDE’
Çarpışma anında da ufka çok yakın olduğundan öbür teleskoplar ve gözlemevlerinden gözlenme talihinin neredeyse hiç olmadığını lisana getiren Dr. Tuncay Özışık, saat 02.00’den itibaren saniyede bir imgeler almaya başladıklarını söyledi. Dr. Özışık, “02.14, 02.18 ortasında aldığımız imgeleri incelediğimizde, bu çarpma anını net olarak ortaya çıkardık. Yaklaşık 70 imgeyi görüntü haline getirdik. Dimorphos 170 metre çapında, çarpan uzay aracı da yaklaşık bir buzdolabı yahut küçük araba büyüklüğünde. Bu tabi bilim tarihinde müthiş bir muvaffakiyet. Teknoloji, gök mekaniği, global astronomi ve uzay çalışmalarının geldiği noktayı gösteriyor bize ki, saatte yaklaşık 22 bin kilometre süratle 11 milyon kilometre uzaklıkta küçük 170 metrelik bir cisme, öteki bir cismi çarptırıyorsunuz. Bu tabi büyük bir başarı” dedi.
ÇARPMA ANINDA TOZ MODÜLLERİ OLUŞUYOR
DART’ın, çarpma anına ait 35 imajın süratli bir animasyona dönüştürüldüğü görüntüsünü TÜBİTAK ve TUG’a ilişkin web sitelerinde paylaştıklarını belirten Dr. Özışık, “Çarpma anında olağan parlaklığının bir anda arttığı ve çarpma sonrası kaya ve toz modüllerinin oluşumu, küçük bir bulut formda çok net görülüyor. Merak edenler görüntüyü izleyebilir. Tabi bu misyonun asıl maksadı şu, dünyaya çarpma potansiyeli olan gök taşları var. Bunlar kendi yörüngelerinde dolanıyor. Bunların birbirleriyle yahut gezegenlerle etkileşim sonucu yörüngelerinden çıkıp da Dünya, Ay yahut öteki gezegenlere çarpma ihtimali olabilir. Biz tabi dünyada yaşadığımız için kendimize çarpabilecek aday objeleri bu biçimde daima gözlemliyoruz. Çarpma potansiyeli olan bir asteroid keşfedilirse bunu nasıl önleyebiliriz?” diye konuştu.
ARMAGEDDON SİNEMASINDAKİ GİBİ
Gerçekleşen olayı 1998 üretimi, dünyaya büyük süratle kuvvetli biçimde yaklaşan dev meteorun parçalanıp, dünyanın kurtarılışını husus edinen Armageddon sinemasına benzeten Dr. Özışık, “Armageddon sinemasını herkes biliyor. Bu da misal halde aslında bir deney, testti. Sanki biz küçük bir asteroide yörüngesini değiştirebilir miyiz? Bu da şu anda muvaffakiyetle gerçekleşti” dedi.
‘DART GRUBU 10 GÜN DAHA MÜŞAHEDENİN DEVAMINI İSTEDİ’
Çarpma anına ait imgeler üzerine çok kıymetli bir gelişme yaşandığını açıklayan Dr. Özışık, “Bu yörüngenin hakikaten değişip değişmediğiyle ilgili bundan sonraki müşahedeler kıymetli. DART takımı TUG’un bu müşahedesi yaptığını haber aldı. Bizden 10 gün daha bu müşahedelere devam etmemizi istediler. Biz de müşahede kuralları ve cismin pozisyonu uygun olduğu takdirde bu müşahedesi 8-10 gün daha devam ettirip, yörünge hesaplarından bu cismin yörüngesi değişti mi, ne kadar değişti, NASA’nın DART grubuna bildireceğiz” diye konuştu.
YERKÜREDEN 11 MİLYON KİLOMETRE UZAKTA
TÜBİTAK’tan yapılan açıklamada ise NASA’nın geçen yıl uzaya gönderdiği aracın, asteroitle planlandığı üzere çarpıştırıldığı belirtildi. NASA’nın gelecekte Dünya’ya tehdit oluşturabilecek bir asteroidin yörüngesini değiştirmek ve kuyruklu yıldız tehlikelerine karşı gezegen savunma sistemlerini test etmek emeliyle gerçekleştirdiği vazifenin, yerküreden yaklaşık 11 milyon kilometre uzakta gerçekleştirildiği söz edildi.
‘DART Misyonu’ ismi verilen bu misyonun gezegenin savunma stratejisi için kıymetli bir adım olduğunun düşünüldüğü belirtilen açıklamada, şu bilgilere yer verildi:
“Bu vazife için, Dünya’ya yakın cisimler sınıfında yer alan 780 metre çaplı Didymos asteroidi ve 170 metre çapındaki uydusu Dimorphos seçilmişti. 23 Kasım 2021’de fırlatılan uzay aracı DART (Double Asteroid Redirection Test – İkili Asteroid Taraf Değiştirme Testi) 10 aylık uzay seyahatinin akabinde, Dimorphos isimli gök cismine saatte yaklaşık 22 bin kilometre süratle planlı bir formda çarptı. Dünya için rastgele bir tehdit oluşturmayan bu gök taşı, çarpışma sonrası müşahede için takip edilecek. Çarpışma, Dünya’ya çarpma ihtimali olan gök taşlarına karşı bir savunma provası niteliği taşıyor.”
20 SANİYE POZ MÜDDETİYLE ARDIŞIK İMAJLAR ALINDI
Antalya’da birçok memleketler arası uzay müşahede faaliyetinin yürütüldüğü Saklıkent’te 2 bin 500 metre yükseklikteki Bakırlıtepe’de bulunan TUG’dan da DART uzay aracının Dimorphos asteroidine çarpış anlarının izlendiği açıklandı. TUG bünyesinde yer alan 12 santimetre açıklıklı, ufuk bölgesinde müşahede yapabilen ve geniş alan görüntüleme özelliğine sahip teleskopla 20 saniye poz müddetiyle ardışık manzaralar alındığı kaydedildi. Görüntü haline dönüştürüldüğü de belirtilen manzaralara ait şu açıklamada bulunuldu:
“Görüntülerde Didymos asteroidinin ilerleyişi ve DART aracının Dimorphos uydusuna çarpma anında cismin parlaklaşması ve yüzeyinden çıkan kaya ve toz oluşumlar çarpıcı bir formda görüldü. DART aracı üzerindeki yüksek çözünürlüklü görüntüleyici DRACO (Didymos Reconnaissance and Asteroid Camera for Optical), DART’ın amacındaki ikili sisteme ulaşmasına yardımcı oldu ve çarptığı ana kadar dünyaya saniyede bir fotoğraf yolladı. Bu sayede Dimorphos’un uydusunun boyut ve hal tahlilleri detaylı biçimde yapılabilecek. DART aracılığıyla taşınan ve birkaç gün evvel uzaya bırakılan 14 kilogram yükünde, İtalya üretimi LICIACube isimli nano uydu, DART’ın tesirinin ve çarpma sonucu ortaya çıkan toz bulutunun imajlarını ve Dimorphos’ta oluşturduğu krateri fotoğraflayıp ilerleyen günlerde paylaşacak. DART’ın tesiriyle, Dimorphos’un yörünge değişimini doğrulamak için yer tabanlı teleskoplar Didymos asterodini gözlemleyecek.” (DHA)