Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera, 21 Mayıs’ta Twitter’da Elon Musk’ınkilere benzer bir tweet attı. “Bizi izlemeye devam edin” yazan mesajın altında Bitcoin’in Latince sloganı “Vires in Numeris” (Sayıların Gücü) yazıyordu.
Touadera bu mesajını Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’i resmi ödeme aracı olarak kabul etmesinden yaklaşık bir ay sonra paylaştı.
Meclisin kararıyla Orta Afrika Cumhuriyeti El Salvador’dan sonra Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul eden ikinci ülke olmuştu.
Zengin mineral kaynakları bulunan Orta Afrika Cumhuriyeti, dünyanın en yoksul ülkelerinden biri.
Yaklaşık 10 yıldır devam eden iç savaş ülkeyi harabeye çevirmiş durumda.
Hükümet isyancılarla savaşta Rus paralı asker şirketi Wagner grubundan destek alıyor.
Bazı yorumcular Bitcoin kararını, eski bir Fransız sömürgesi olan ülkenin Rusya’yla daha yakınlaşmasını simgelediğini söylüyor.
Bitcoin kararından sonra, başkent Bangui’de mağazalar ve kafeler gibi işletmelerde ani bir ekonomik patlama olmadı.
2020’de yayımlanan bir tahmine göre her 10 Afrika Cumhuriyeti vatandaşından dokuzunun internete erişimi yok. Bitcoin kullanmak için internet şart.
BBC News’ten Damian Zane ve Guy Bandolo’nun haberine göre, ülkede elektriğin de sık sık kesildiği de dikkate alınınca bazıları, kripto paraların geleneksel paraların yerini alacağı teorisinin sınanması için Orta Afrika Cumhuriyeti’nin en ideal yer olup olmadığını sorgulamaya başladı.
‘VİZYONER PLAN’
27 Nisan’da açıklanan Bitcoin kararında çok fazla ayrıntı yoktu. Sadece bu adımın ülke için yeni fırsatlar yaratacağından söz ediliyordu.
Cumhurbaşkanı Touadera’nın “Bizi izlemeye devam edin” tweetini ise “Sango Projesi” izledi.
Sango ülkenin resmi dillerinden birinin adı.
Hükümetin duyurusunu yaptığı bu “vizyoner” planın kripto yatırımına inanan herkes için harika bir fırsat olduğu” savunuluyor ve insanlardan bir linke tıklayarak Sango Projesi için oluşturulan siteyi ziyaret etmeleri isteniyordu.
Siteye girenlerin daha fazla bilgi için bir “gizli kod” alması gerekiyor. E-postanızla kayıt yaptıktan sonra aldığınız bu kodla projenin gösterişli sayfasına erişiyorsunuz.
Burada, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin yaratmak istediği “bir ülke meclisi tarafından tanınan ilk yasal Kripto Merkezi’nin tanıtımı yapılıyor.
Sango’nun metaverse’te gerçeklikle desteklenen ilk Kripto Adası olduğu söyleniyor.
Sunumda parlak cümleler kullanılıyor ama dijital finansal hizmetler şirketi Eversend’den kripto uzmanı Stone Atwine siteden tam olarak ne yapılmak istendiğinin anlaşılmadığını belirtiyor.
Sitede insanların Bitcoin’lerini kullanarak madencilik ve diğer sektörlere yatırım yapabileceği, kimseden gelir ve kurumlar vergisi alınmayacağı vurgulanıyor.
Atwine, birçok kripto para meraklısının işlerin yasal olduğu yerler aradığına dikkat çekerek bu girişimin bir potansiyeli olabileceğini söylüyor.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin zengin elmas ve altın madenleri var. Ülke diğer mineraller açısından da zengin ve Bitcoin’le ülkeye yatırımcı çekilebileceği düşünülüyor.
Cumhurbaşkanı Touadera, Sango projesi için “Bürokrasinin aşılaması nedeniyle ekonomi felsefemizi gözden geçirmemiz gerekiyordu” diyor.
Belki bu hedef için söylenecek söz yok.
Ama kripto para ve sıradan Orta Afrika Cumhuriyeti vatandaşları söz konusu olunca şüphesiz daha fazla açıklamaya ve altyapıya ihtiyaç var.
Bangui’de kasava (nişastalı kökleri için yetiştirilen ve un elde edilen bir tropikal sebze) satan edith Yambogaze, “Kripto paranın ne olduğunu bilmiyorum” diyor:
“Akıllı telefonum var. Ama kripto para kullanabilecek kadar hızlı internetim yok. Ayrıca kripto paraya güvenmiyorum çünkü internetten dolandırıcılık yapan insanlar var.”
Bu şüphe, Devlet Başkanı Nayib Bukele’nin Bitcoin’i haratetle savunduğu El Salvador’da da var.
Warwick Üniversitesi’nden kripto uzmanı Ganesh Viswanath-Natraj, “El Salvador’da “Chivo Cüzdanı’nın kullanımında sorunlar yaşandı” diyor.
Chivo Cüzdanı, devletin Bitcoin işlemlerini hızlandırmak için çıkardığı bir uygulama.
Uygulama, geçen yıl çıkarıldığında birçok kişi tarafından indirildi. Ama bu yıl neredeyse hiç kimse uygulamayı indirmedi.
El Salvador’daki bazı insanlar, Bitcoin’e güvenmediklerin söylüyor.
‘İNTERNET GELİYOR’
Fakat, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin kripto para birimine geçmesini destekleyenler sabırlı olunması gerektiğini düşünüyor.
Meclis Ekonomi, Planlama ve Maliye komisyonu üyesi milletvekili Jean Galvanis Ngassiyombo BBC’ye mülakatında henüz ülkesinde gerekli altyapının bulunmadığını kabul etti.
Ngassiyombo bununla birlikte, önümüzdeki yılın sonuna kadar fiber optik ağın kurulacağını ve herkesin internete erişimi olacağını söyledi.
Orta Afrika Cumhuriyeti, 2023’ten itibaren fiber optik altyapısını paylaşmak için komşu ülke Kamerun’la bir anlaşma imzaladı.
Ngassiyombo “Bitcoin yasası bu teknolojik gelişme öngörülerek düzenlenmişti. Bu nedenle, teknoloji hazır hale geldiğinde biz de bunu kullanmak için hazır olacağız” dedi.
Jean Galvanis Ngassiyombo bir kripto para yatırımcısı. Bize günlük fiyat dalgalanmalarını telefonda nasıl takip ettiğini gösterirken gülerek “Bugün kazançlı bir gündü” diyor.
Çtok az insanın banka hesabının olduğu bu ülkede Bitcoin’e geçilmesinin, insanları tasarrufa teşvik edeceği, bunun ayrıca paranın saklanması ve transferini daha güvenli hale getireceği söyleniyor.
Fakat pek çok insanın bu konuda şüpheleri de var.
Dr. Viswanath-Natraj, bazı avantajlarına rağmen gerçekte, yatırımcıların ülkenin mali istikrarı konusundaki kaygılarının faiz oranlarında artışa neden olabileceğine, Bitcoin fiyatlarındaki oynaklığın da mevduatlara sekte vurabileceğine dikkat çekiyor.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin resmi para birimi CFA Frangı. Beş bölge ülkesi tarafından daha kullanılan ve Fransa hükümetinin desteğine sahip bu para biriminim idaresi merkezi Kamerun’da bulunan BEAC’de (Orta Afrika Devletleri Bankası). BEAC Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul etmesinden mutlu değildi.
BEAC Başkanı Abbas Mahamat Tolli, Orta Africa Cumhuriyeti Maliye Bakanı Herve Ndoba’ya gönderdiği sert bir dille kaleme alınmış mektubunda Bitcoin yasasını, CFA Frangı’nın yerini alacak ya da onunla rekabete girecek bir para birimi oluşturma arayışı olarak niteledi.
Tolli, yasanın yürürlükten kaldırılması çağrısında bulunarak, bunun bölgenin mali istikrarına zarar vereceğini savundu.
Bloomberg’e göre IMF de Bitcoin yasasının büyük hukuki sorunlara yol açabileceği, ekonomi politikaları ve şeffaflık konularında da zorluklar yaratabileceği uyarasında bulundu.
‘Sıradan insanların hayatlarını değiştiren yıkıcı güç’ diye nitelenen Bitcoin’i savunanlar için yerleşik ekonomik kurumların bu tutumu şaşırtıcı değil.
Fakat eleştiriler ve bunların geldiği yerler, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin ekonomik amaçların yanında siyasi amaçları olduğuna da işaret ediyor.
Fransa’nın CFA Frangı üzerinde kontrolü var ve bu para birimi Euro’ya sabitlenmiş durumda. Bunun CFA Frangı’nın istikrarını sağladığı söyleniyor. Ancak aynı zamanda bunun yeni-sömürgeci bir kontrol mekanizması olduğunu söyleyenler de var.
Bu görüştekilere göre, bu mekanizma, ekonomik bağımsızlığa engel olurken Fransa’nın, eski sömürgesindeki nüfuzunu da devam ettirmesini sağlıyor.
Jeune Afrique dergisi, hükümetteki bazı bakanların Fransa’dan uzaklaşma çabası içinde olduklarını yazdı.
Economist dergisinin araştırma birimi Economist Intelligence Unit uzmanlarından Nathan Hayes, BBC’ye BEAC’ın tüm korkularına karşın, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin CFA Frangı’dan vazgeçmesinin pek de mümkün olmayacağını zira bunun büyük bir ekonomik çöküntüye yol açacağını söyledi.
Bu aynı zamanda Rusya’ya doğru bir yönelime de işaret edebilir.
2016’da Touadera’nın göreve gelmesinden sonra Orta Afrika Cumhuriyeti, Fransa ile stratejik ortaklığından sapmaya başladı.
Bu kapsamda Wagner Grubu, isyancılarla mücadelesinde orduya deste vermeye başladı.
Wagner’in hizmetleri karşılığında Rusya’ya madencilik ruhsatları verildiği iddiaları var.
Fakat milletvekili Ngassiyombo kripto paraya geçilmesinin Rusya’yla ilgisinin olmadığı görüşünde.
Ngassiyombo “Bizim işlerimizi yapma şeklimiz… bu ülkenin başkanının kendi halkı için kurmak istediği düzenle bağlantılıdır” diyor.
Sango’da parlak sunuma bakılırsa Cumhurbaşkanı, “sonsuz olanakların olduğu dijital bir gelecek yaratma” arzusunda.