AFP Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera bürokrasiyi aşmak için ülkenin ekonomik ideolojisini gözden geçirmek zorunda kaldıklarını söylüyor. Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak kabul etmesi, birçokları için sürpriz oldu. Lakin hükümet, bu adımın ülkenin bağımsız bir ekonomik gelecek inşa etmesini sağlayacağını söylüyor.
Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera, 21 Mayıs’ta Twitter’da Elon Musk’ınkilere misal bir tweet attı. “Bizi izlemeye devam edin” yazan iletinin altında Bitcoin’in Latince sloganı “Vires in Numeris” (Sayıların Gücü) yazıyordu.
Touadera bu bildirisini Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’i resmi ödeme aracı olarak kabul etmesinden yaklaşık bir ay sonra paylaştı.
Meclisin kararıyla Orta Afrika Cumhuriyeti El Salvador’dan sonra Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak kabul eden ikinci ülke olmuştu.
Zengin mineral kaynakları bulunan Orta Afrika Cumhuriyeti, dünyanın en fakir ülkelerinden biri.
Yaklaşık 10 yıldır devam eden iç savaş ülkeyi harabeye çevirmiş durumda.
Hükümet isyancılarla savaşta Rus paralı asker şirketi Wagner kümesinden dayanak alıyor.
Bazı yorumcular Bitcoin kararını, eski bir Fransız sömürgesi olan ülkenin Rusya’yla daha yakınlaşmasını simgelediğini söylüyor.
Bitcoin kararından sonra, başşehir Bangui’de mağazalar ve kafeler üzere işletmelerde ani bir ekonomik patlama olmadı.
2020’de yayımlanan bir iddiaya nazaran her 10 Afrika Cumhuriyeti vatandaşından dokuzunun internete erişimi yok. Bitcoin kullanmak için internet kaide.
Ülkede elektriğin de sık sık kesildiği de dikkate alınınca kimileri, kripto paraların klasik paraların yerini alacağı teorisinin sınanması için Orta Afrika Cumhuriyeti’nin en ülkü yer olup olmadığını sorgulamaya başladı.
‘VİZYONER PLAN’
27 Nisan’da açıklanan Bitcoin kararında çok fazla detay yoktu. Yalnızca bu adımın ülke için yeni fırsatlar yaratacağından kelam ediliyordu.
Cumhurbaşkanı Touadera’nın “Bizi izlemeye devam edin” tweetini ise “Sango Projesi” izledi.
Sango ülkenin resmi lisanlarından birinin ismi.
Siteye girenlerin daha fazla bilgi için bir “gizli kod” alması gerekiyor. E-postanızla kayıt yaptıktan sonra aldığınız bu kodla projenin gösterişli sayfasına erişiyorsunuz.
Burada, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin yaratmak istediği “bir ülke meclisi tarafından tanınan birinci yasal Kripto Merkezi’nin tanıtımı yapılıyor.
Sango.org Sango projesi Sango’nun metaverse’te gerçeklikle desteklenen birinci Kripto Adası olduğu söyleniyor.
Sunumda parlak cümleler kullanılıyor lakin dijital finansal hizmetler şirketi Eversend’den kripto uzmanı Stone Atwine siteden tam olarak ne yapılmak istendiğinin anlaşılmadığını belirtiyor.
Sitede insanların Bitcoin’lerini kullanarak madencilik ve öteki dallara yatırım yapabileceği, kimseden gelir ve kurumlar vergisi alınmayacağı vurgulanıyor.
Atwine, birçok kripto para meraklısının işlerin yasal olduğu yerler aradığına dikkat çekerek bu teşebbüsün bir potansiyeli olabileceğini söylüyor.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin varlıklı elmas ve altın madenleri var. Ülke öbür mineraller açısından da güçlü ve Bitcoin’le ülkeye yatırımcı çekilebileceği düşünülüyor.
Cumhurbaşkanı Touadera, Sango projesi için “Bürokrasinin aşılaması nedeniyle iktisat ideolojimizi gözden geçirmemiz gerekiyordu” diyor.
Getty Images Orta Afrika Cumhuriyeti’nin altın dahil varlıklı maden yatakları var Belki bu gaye için söylenecek kelam yok.
Ama kripto para ve sıradan Orta Afrika Cumhuriyeti vatandaşları kelam konusu olunca elbet daha fazla açıklamaya ve altyapıya gereksinim var.
Bangui’de kasava (nişastalı kökleri için yetiştirilen ve un elde edilen bir tropikal sebze) satan edith Yambogaze, “Kripto paranın ne olduğunu bilmiyorum” diyor:
“Akıllı telefonum var. Fakat kripto para kullanabilecek kadar süratli internetim yok. Ayrıyeten kripto paraya güvenmiyorum zira internetten dolandırıcılık yapan beşerler var.”
Bu kuşku, Devlet Lideri Nayib Bukele’nin Bitcoin’i haratetle savunduğu El Salvador’da da var.
Warwick Üniversitesi’nden kripto uzmanı Ganesh Viswanath-Natraj, “El Salvador’da “Chivo Cüzdanı’nın kullanımında sıkıntılar yaşandı” diyor.
Chivo Cüzdanı, devletin Bitcoin süreçlerini hızlandırmak için çıkardığı bir uygulama.
Uygulama, geçen yıl çıkarıldığında birçok kişi tarafından indirildi. Lakin bu yıl neredeyse hiç kimse uygulamayı indirmedi.
El Salvador’daki kimi beşerler, Bitcoin’e güvenmediklerin söylüyor.
‘İNTERNET GELİYOR’
Fakat, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin kripto para ünitesine geçmesini destekleyenler sabırlı olunması gerektiğini düşünüyor.
Meclis İktisat, Planlama ve Maliye kurulu üyesi milletvekili Jean Galvanis Ngassiyombo BBC’ye mülakatında şimdi ülkesinde gerekli altyapının bulunmadığını kabul etti.
Ngassiyombo bununla birlikte, önümüzdeki yılın sonuna kadar fiber optik ağın kurulacağını ve herkesin internete erişimi olacağını söyledi.
Orta Afrika Cumhuriyeti, 2023’ten itibaren fiber optik altyapısını paylaşmak için komşu ülke Kamerun’la bir mutabakat imzaladı.
Ngassiyombo “Bitcoin yasası bu teknolojik gelişme öngörülerek düzenlenmişti. Bu nedenle, teknoloji hazır hale geldiğinde biz de bunu kullanmak için hazır olacağız” dedi.
Jean Galvanis Ngassiyombo bir kripto para yatırımcısı. Bize günlük fiyat dalgalanmalarını telefonda nasıl takip ettiğini gösterirken gülerek “Bugün çıkarlı bir gündü” diyor.
Çtok az insanın banka hesabının olduğu bu ülkede Bitcoin’e geçilmesinin, insanları tasarrufa teşvik edeceği, bunun ayrıyeten paranın saklanması ve transferini daha inançlı hale getireceği söyleniyor.
Fakat pek çok insanın bu bahiste kuşkuları de var.
Dr. Viswanath-Natraj, kimi avantajlarına karşın gerçekte, yatırımcıların ülkenin mali istikrarı konusundaki telaşlarının faiz oranlarında artışa neden olabileceğine, Bitcoin fiyatlarındaki oynaklığın da mevduatlara sekte vurabileceğine dikkat çekiyor.
Orta Afrika Cumhuriyeti’nin resmi para ünitesi CFA Frangı. Beş bölge ülkesi tarafından daha kullanılan ve Fransa hükümetinin dayanağına sahip bu para biriminim yönetimi merkezi Kamerun’da bulunan BEAC’de (Orta Afrika Devletleri Bankası). BEAC Orta Afrika Cumhuriyeti’nin Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak kabul etmesinden memnun değildi.
BEAC Lideri Abbas Mahamat Tolli, Orta Africa Cumhuriyeti Maliye Bakanı Herve Ndoba’ya gönderdiği sert bir lisanla kaleme alınmış mektubunda Bitcoin yasasını, CFA Frangı’nın yerini alacak ya da onunla rekabete girecek bir para ünitesi oluşturma arayışı olarak niteledi.
Tolli, yasanın yürürlükten kaldırılması davetinde bulunarak, bunun bölgenin mali istikrarına ziyan vereceğini savundu.
Bloomberg’e nazaran IMF de Bitcoin yasasının büyük hukuksal meselelere yol açabileceği, iktisat siyasetleri ve şeffaflık mevzularında da zorluklar yaratabileceği uyarasında bulundu.
‘Sıradan insanların hayatlarını değiştiren yıkıcı güç’ diye nitelenen Bitcoin’i savunanlar için yerleşik ekonomik kurumların bu tavrı şaşırtan değil.
Fakat tenkitler ve bunların geldiği yerler, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin ekonomik maksatların yanında siyasi gayeleri olduğuna da işaret ediyor.
Fransa’nın CFA Frangı üzerinde denetimi var ve bu para ünitesi Euro’ya sabitlenmiş durumda. Bunun CFA Frangı’nın istikrarını sağladığı söyleniyor. Lakin birebir vakitte bunun yeni-sömürgeci bir denetim düzeneği olduğunu söyleyenler de var.
Bu görüştekilere nazaran, bu düzenek, ekonomik bağımsızlığa mahzur olurken Fransa’nın, eski sömürgesindeki nüfuzunu da devam ettirmesini sağlıyor.
Getty Images Rusya önderi Putin ve Orta Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Touadera 2019’da Rusya’daki Afrika doruğunda Jeune Afrique mecmuası, hükümetteki birtakım bakanların Fransa’dan uzaklaşma gayreti içinde olduklarını yazdı.
Economist mecmuasının araştırma ünitesi Economist Intelligence Unit uzmanlarından Nathan Hayes, BBC’ye BEAC’ın tüm endişelerine rağmen, Orta Afrika Cumhuriyeti’nin CFA Frangı’dan vazgeçmesinin pek de mümkün olmayacağını çünkü bunun büyük bir ekonomik çöküntüye yol açacağını söyledi.
Bu birebir vakitte Rusya’ya yanlışsız bir yönelime de işaret edebilir.
2016’da Touadera’nın vazifeye gelmesinden sonra Orta Afrika Cumhuriyeti, Fransa ile stratejik iştirakinden sapmaya başladı.
Bu kapsamda Wagner Kümesi, isyancılarla uğraşında orduya deste vermeye başladı.
Wagner’in hizmetleri karşılığında Rusya’ya madencilik ruhsatları verildiği argümanları var.
Fakat milletvekili Ngassiyombo kripto paraya geçilmesinin Rusya’yla ilgisinin olmadığı görüşünde.
Ngassiyombo “Bizim işlerimizi yapma şeklimiz… bu ülkenin liderinin kendi halkı için kurmak istediği düzenle bağlantılıdır” diyor.
Sango’da parlak sunuma bakılırsa Cumhurbaşkanı, “sonsuz imkanların olduğu dijital bir gelecek yaratma” isteğinde.