İngiltere Başbakanı Liz Truss’ın istifası, 6 yıldan fazla bir müddet içinde ülkenin (en az) 5 başbakanı olması demek. Kulağa bir dünya rekoru üzere geliyor, değil mi? Aslında pek değil.
Arjantinliler size hemencecik, ülkelerinin 2 hafta içinde 5 farklı cumhurbaşkanı olduğunu hatırlatacaktır.
Aslında, Liz Truss’ın İngiltere’nin tarihinde bir başbakan için en kısa mühlet olan 1,5 aylık misyon mühleti, birtakım dünya başkanlarıyla kıyaslandığında sonsuzluk üzere gelebilir.
Bir geceliğine Almanya Başbakanı
Joseph Goebbels, Naziler iktidardayken (1933-1945) Almanya Propaganda Bakanı olarak hatırlanıyor. Fakat çok az kişi, bir günlüğüne de olsa da onun Almanya Başbakanı olarak vazife yaptığını biliyor.
30 Nisan 1945’te, İkinci Dünya Savaşı’nın Avrupa’daki son günlerinde Adolf Hitler bir yeraltı sığınağında intihar ettiğinde, Nazi başkanının sağ kolu Goebbels Alman Başbakanı olmuştu. Lakin daha sonra hem kendisi hem de eşi, 6 çocuklarını siyanürle zehirledikten sonra intihar etmişti.
Beyaz Saray’da bir ay
William Henry Harrison (1773-1841) hem ABD’nin vazife başında ölen birinci lideri hem de en kısa müddet vazife yapanı olma özelliğini taşıyor.
Eski bir subay olan Harrison, vazifeye başlamasından yalnızca 32 gün sonra zattürreye yakalanmış ve 68 yaşında hayatını kaybetmişti.
Casa Rosada’da döner kapı
Fernando de la Rua’nın istifası, 2001’de Arjantin başkanlarının bir biri arkasına değişmesini tetikledi.
Arjantin, Aralık 2001’de güç durumdaydı. Ağır ekonomik kriz, en az 25 kişinin öldüğü sokak aksiyonlarını beraberinde getirmişti.
Siyasi kaos, Cumhurbaşkanı Fernando de La Rua’nın 20 Aralık’ta istifasıyla sonuçlandı. Daha sonraysa siyasi domino taşları bir biri gerisine düştü. Lider Yardımcılığı makamı daha evvel tekrar istifayla boş kaldığı için De La Rua’nın yerini Senato’daki çoğunluk başkanı Ramon Puerta aldı.
İki gün sonra Kongre, Başkanlık Sarayı Casa Rosada’ya, Adolfo Rodriguez Saa’yı gönderdi. Fakat acil ekonomik tedbirlerine verilen takviye azaldığı için bir hafta sonra Saa da istifa etti.
Eduardo Duhalde 2001’de Arjantin’de iki hafta içinde seçilen beşinci Devlet Lideri olmuştu.
Yasalara nazaran Puerta’nın vazifeye geri dönmesi gerekiyordu lakin Senato çoğunluk liderliğinden istifa etti ve cumhurbaşkanlığını geri çevirdi. Yerine ise Kongre’nin alt kanadının Lideri Eduardo Camano geldi ve dördüncü Cumhurbaşkanı oldu.
Camano üç gün sonra ise vazifesi yeniden Kongre’nin seçtiği bir cumhurbaşkanına, Eduardo Duhalde’ye yerini bıraktı. Duhalde 2003’teki genel seçimlere kadar vazifesi yürüttü.
15 günden kısa mühlet Hindistan’ın lideri
Eski Hindistan Başbakanı Atal Behari Vajpayee, bu vazifede en kısa müddet kalan isim olma rekorunu elinde tutuyor. Vajpayee, 1996’daki parlamento seçimlerinin akabinde koalisyon hükümeti kuramadığı için yalnızca 13 gün başbakan kalabildi.
1998’de iktidarı yine kazandı ve koalisyon hükümeti çözülüp, parlamento feshedilince bu sefer 13 ay misyonda kaldı.
Ancak Vajpayee’nin partisi BJP, seçimde bir sefer daha uygun bir performans sergiledi ve 1999-2004 ortasında üçüncü iktidar periyodunu geçirdi.
Sierra Leone’de ikili rekor
Siaka Stevens, Sierra Leone tarihinde hem en kısa mühlet vazife yapan başbakan hem de en uzun mühlet iktidarda kalan cumhurbaşkanı.
1967’de başa baş geçen seçimde iktidarı kazanmasından sonra, yemin ettiği gün bir askeri darbede devrilip, tutuklandı.
Ancak son kelam Stevens’ın oldu. Askeri cunta sona erdikten bir yıl sonra iktidara geri döndü ve 1971-1985 ortasında cumhurbaşkanlığı misyonunu yürüttü.
Cumhurbaşkanlığı periyodu ise otoriter iktidarı, sayısız insan hakları ihlalleri ve seçim hileleri savlarıyla geçti.
Bir öbür enteresan öykü de Güney Afrika’dan. 24 Eylül 2008’de Bağlantı Bakanı Ivy Matsepe-Casaburri, periyodun Devlet Lideri Thabo Mbeki’nin istifasından sonra ülkenin birinci bayan önderi oldu. Lakin Güney Afrika Parlamentosu yalnızca 15 saat sonra, Mbeki’nin yerine Kgalame Mothlante’yi seçti.
Carlos Luz, 1955’te Brezilya Devlet Başkanlığı makamında üç gün oturabildi.
Arjantin’e ek olarak, Latin Amerika’da çeşitli çok kısa süren devlet başkanlıkları olayları var.
Meksika’da Pedro Lascurain, Şubat 1913’te Devlet Lideri Fransisco Madero’nun devrildiği askeri darbe sırasında, bir saatliğine ülkenin başkanı olmuştu.
Brezilya’da Parlamento Lideri Carlos Luz, 8 Kasım 1995’te Devlet Lideri Cafe Filho’nun ağır bir halde hastalanmasından sonra misyona geldi.
Ülkede o vakit yeni bir devlet Lideri seçilmişti, ancak yeni Lider Juscelino Kubitschek’in misyon müddeti Ocak 1956’da başlayacaktı. Lakin üç gün sonra Luz, Kubitchek’in yemin etmesini önlemek için darbe yapacağını ileri süren Savunma Bakanı’nın talimatıyla vazifesi bıraktı. Daha sonra vazifesi iki aylığına Senato Lider Nereu Ramos yürüttü.
2. Umberto İtalya’nın son hükümdarıydı fakat hükümranlığı yalnızca 34 gün sürdü.
Krallar ve kraliçeler, seçim gayreti vermek zorunda değiller ve çağımızda Cumhuriyetçi ihtilal riski de görece az, lakin bu hükümranlıklarının kısa sürmeyeceği manasına da gelmiyor.
İtalya Hükümdarı 2. Umberto 1946’da babası Vittorio Emmanuelle’in tahttan feragat etmesinden sonra taç giymişti. Büyüyen kraliyet aykırısı havayı dizginleyebilmek için kraliyeti referanduma götürdü.
Sonuç Kral için üzücü oldu, zira İtayanların % 54’ü cumhuriyeti seçti. Umberto’nun hükümranlığıysa 34 gün sürdü.
Nepal Hükümdarı Dipenra Bir Bikram Şah Dev’in tahttaki süresiyse daha kısa ve trajikti. 1 Haziran 2001’de veliaht prens babasını, annesini ve Nepal Kraliyet ailesinin öbür üyelerini öldürdü. Nedeniyse, savlara nazaran yakınlarının Hintli bir aristokratla yapmayı düşündüğü evliliği onaylamamasıydı.
Nepal Hükümdarı Dipendra Bir Bikram Şah Dev 2001’de kendi ailesini öldürdü ve sonra intihar etti.
Dipendra, cinayetlerden sonra kendisini vurarak intihar teşebbüsünde bulundu.
Ancak çabucak ölmedi ve hayatını kaybetmeden evvel üç gün komada kaldı. Dipendra, bu üç gün teknik olarak Nepal hükümdarıydı.
Ancak kraliyet aileleri ortasında en kısa süren hükümranlık büyük olasılıkla Fransa Hükümdarı 19. Louis’e ilişkin. Babası 10. Charles’ın aleyhine yapılan büyük şovların akabinde tahttan çekilmesinden sonra, 19. Louis tahta geçti. Fakat o da yalnızca 20 dakika sonra yeğeni Bordeaux Dükü lehine tahttan feragat etti.