Dünyada artan enflasyonla uğraşta izlenen klasik iktisat yolları faiz artırımını gerektirince, yükselen faizler çarkların ortasında çomak soktu. Böylece kırılmasa da aşınan dişliler, global ekonomiyi tehdit etmeye başladı. Türkiye bu süreçte klasik iktisattan epistemolojik kopuş yaşarken, tekrar de yavaşlamadan etkileneceğinin sinyallerini veriyor.
Dünyaya geçmeden evvel Türkiye’ye bakalım. Geçen yıl birinci etapta ismi üzerinde karar varılamayan sonrasında Türkiye İktisat Modeli olarak belirlenen iktisat siyasetlerinde, ana destek (aslında her modelin olmasa olmazı) üretim!
Kısaca model, ‘üreterek kazanmaya’ yarıyor. Biraz daha uzun anlatırsak, ‘üretimi ucuz tutarak sürümden kazanmaya yarıyor’ da diyebiliriz. O yüzden birinci etapta Çin’e benzetilen model, TL’deki kıymet kaybını avantaja çevirmek temeline dayanırken, konjonktürel dalgalanmalara içeride de artan oynaklık eklenince üretimde ucuzluk konseptinin yerini belirsizlik aldı. Faiz indirimleriyle hedeflenen ucuz kredi de belirsizlik pürüzüne takılınca finansman ve yatırım da zora düştü.
İSO Türkiye İhracat İklimi Endeksi iki ay üst üste eşik pahanın altında kaldı.
Türkiye imalat bölümünün ana ihracat pazarlarındaki faaliyet şartlarını ölçen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat Bölümü İhracat İklimi Endeksi dün açıklanan bilgilerde, 50 eşik bedel olurken, ağustosta 48,8’e gerileyen endeks, Eylül’de de değişmedi. Türk imalat sanayi ihracatçılarının talep ikliminde üst üste ikinci ay ölçülü bir bozulmaya işaret etti. Eylül ayında Türk imalat bölümünün en büyük beş ihracat pazarında üretim azaldı.
Denizcilik Genel Müdürlüğü, Eylül yük istatistiklerinde de Türkiye limanlarında elleçlenen toplam yük ölçüsü yıllık yüzde 3 gerilerken, toplam ihracat yükü de yüzde 8 oranında geriledi.
İhracatta değerli göstergelerden olan konteyner nakliyatında ise düşüş çok daha sert yüzde 11 oldu. En büyük kayıp ise yüzde 40’a yakın oranda transit yük tarafında oldu.
İstatistikleri, Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Lideri Aydın Erdemir, Dünya’ya değerlendirirken, dış ticaretin kritik sinyaller verdiğine dikkat çekti. Büyüme ivmesinin birkaç aydır aykırıya döndüğünü vurgulayan Erdemir, ‘Küresel iktisattaki yavaşlamanın ya da resesyonun tesirlerini limanlarda da daha sert hissetmeye başladık” dedi.
UTİKAD: Navlunlar pandemi öncesine döndü ve düşüş devam edecek
Lojistik bölümünün gündemine oturan ‘navlunlarda ani düşüş’ için UTİKAD İdare Şurası Üyesi ve Denizyolu Çalışma Kümesi Lideri Cihan Özkal, “Yüksek enflasyonun yol açtığı potansiyel bir global resesyon yeri navlun fiyatlarını aşağı çekti. Global iktisatta muhtemel resesyonun tesiriyle navlun düzeylerinin yılın geri kalanında düşmeye devam edeceğini öngörüyoruz. Devam eden savaş, artan enflasyon baskısı ve gelişmiş ekonomilerde para siyaseti sıkılaşması nedeniyle global ekonomik büyüme amaçlarında belirsizlik artıyor’ dedi.
“Ülkemizin ağır ticaret rotalarında küresel konteyner endeksine paralel bir düşüş yaşandığını yakından takip ediyoruz.”
UTİKAD İdare Şurası Üyesi Yüksel Kahraman ise, “Global ticarette bitmiş eserlerin yüzde 90’ı konteyner gemileri ile taşınıyor. Hasebiyle konteyner navlunları, küresel iktisat için öncü göstergelerden biri olarak kabul edilebilir. Sirkülasyondaki yükün azalması, navlunların sert bir formda düşmesi ve bunun bir süreklilik arz etmesi global bir daralmanın habercisi olarak nitelendirilebilir. Ülkemizin ağır ticaret rotalarına bakarsak; Uzakdoğu ithalat, Akdeniz ve Ortadoğu ihracat navlunlarında küresel konteyner endeksine paralel bir düşüş yaşandığını da yakından takip ediyoruz’ halinde kıymetlendirdi.
Piyasaların ana gündeminde yer alan toplantılardan olan IMF ve Dünya Bankası’nın Yıllık Toplantıları ABD Washington’da başlarken, liderlerden dünya iktisadına ait kritik değerlendirmeler geldi.
Dünya Bankası Lideri Malpass, gelecek yıl dünya için bir resesyon riskine ve tehlikesine dikkat çekerken, birçok gelişmekte olan ülkenin para ünitelerindeki kıymet kaybının borç düzeyleri için de yükü ağırlaştırdığına vurgu yaparak faiz oranlarındaki artışın da bunu ağırlaştırdığını belirtti.
IMF Lideri Kristalina Georgieva ise resesyon riskine dair, birebir fikirleri iletirken, dünya iktisadında yaklaşık üçte bir oranında 2022 ve 2023’te en az iki çeyrek negatif büyüme görüleceğinin hesaplandığını 2026’ya kadar da 4 trilyon dolara yakın kayıp beklendiğini belirtti. Bilhassa Euro Bölgesi, Çin ve ABD ekonomilerindeki yavaşlamaya dikkat çeken Georgieva, Avrupa’da doğal gaz, Çin’de salgın önlemleri ve konut dalı, ABD’de de güçlü iş gücü piyasasına rağmen artan faiz oranlarına işaret etti.
Fitch Ratings, İngiltere iktisadına dair yayımladığı raporda, ihtarda bulundu.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, İngiltere Merkez Bankası BoE’nin faiz oranlarında süratli artış yapması ve finansal piyasalarda görülen oynaklıkla ülkede derin bir resesyon ihtarında bulundu. Finansal piyasalardaki oynaklık ve süratle artan faizler nedeniyle 2023 yılı büyüme kestirimi düşürülürken, güç krizi ve Euro Bölgesi’nde de daralmanın tesiriyle 2022’nin 4. çeyreğinden itibaren resesyona girileceğini öngördü.
JPMorgan CEO’su Dimon, ABD iktisadının 6-9 ay içinde resesyona girmesini bekliyor.
JPMorgan CEO’su Jamie Dimon, ABD iktisadının ve global iktisadın gelecek yılın ortasına kadar bir resesyona girebileceklerini söyledi.
CNBC’ye konuşan Dimon, süratle yükselen enflasyon, büyük faiz artırımları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Fed’in nakdî sıkılaştırmasının bilinmeyen tesirlerinin potansiyel bir resesyonun göstergeleri ortasında olduğunu vurguladı.
Dimon, ‘Bunlar, ABD ve dünya ekonomini resesyona itecek çok, çok önemli şeyler. Avrupa hali hazırda resesyonda ve ABD’nin şu andan 6-9 ay sonra bir çeşit resesyona girmesi büyük olasılık’ diye konuştu.
S&P 500’ün cari düzeylerinden bir yüzde 20 daha aşağı gelebileceğini de tabir eden Dimon, ‘Bu yüzde 20’lik düşüşün birinci yüzde 20’lik düşüşten çok daha acı verici olması muhtemel’ dedi.
Alman hükümeti 2023 yılında resesyon bekliyor.
Alman hükümetine yakın kaynaklara nazaran, hükümet Ülke iktisadının 2023 yılında daralmasını, GSYH’nın yüzde 0,4 düşmesini bekliyor.
Kaynaklara nazaran Alman hükümetinin 2022 yılı için enflasyon kestirimi yüzde 8,0 ve doğal gaz fiyatına hudut uygulanması ile birlikte 2023 yılında enflasyonun yüzde 7,0’a gerilemesi bekleniyor.