Hemen çabucak her periyodun muharrirleri, düşünürleri ellerine kalem aldıklarında çağlarını anlattılar. Pek birçok içinde bulunduğu periyodu ’emsalsiz’ kabul ederken, dünyanın pek çok değişim içinde olduğunu lisana getirdi.
Bu kuşkusuz tahminen de en fazla 21. yüzyıl için geçerli. (Bize göre) 21. yüzyılda teknoloji hayatın tam ortasına otururken internet kitleleri birbirine bağladı. Dünyada herkes birbirine saniyeler içinde ulaşabilirken, ulaşımda da ihtilal niteliğinde gelişmeler yaşanıyor.
DÜNYA DEVLERİ BU MADEN İÇİN YARIŞIYOR
Dünyanın otomotiv devleri yavaş yavaş fosil yakıtları geride bırakıyor. Her marka kendisine nazaran dizel motorları terk edeceği bir takvim açıklarken, bugün dünyanın en güçlü insanı Elon Musk’ın servetinin büyük bir kısmının elektrikli araba şirketi Tesla’nın paylarına dayanması sürpriz değil.
Elektrikli arabalar için en hayati kısımlardan biri batarya. Bu bataryanın lityum-ion olması, güç yoğunluğu ve daha az bakım gerektirmesi açısından çok değerli. Dünyanın varlıklı lityum kaynaklarının bir kısmı Güney Amerika’da bulunuyor.
SUUDİ ARABİSTAN İÇİN PETROL NE İSE ŞİLİ’ DE DE LİTYUM MADENİ O MANAYA GELİYOR
Kimilerine nazaran Suudi Arabistan petrol için ne manaya geliyorsa Şili de lityum için o manaya geliyor. Dünyada bilinen rezervlerin yüzde 55’ini bu ülkede olduğu söz ediliyor. Şili’de devlet lityum çıkarma işini yabancı firmalara ihale ederken, bu firmalar mahallî halkın direnişi ile karşılaşabiliyor. Şili, Bolivya ve Arjantin, dünya lityum pazarında önde gelen üç ülke.
Haber Global’de yer alan habere nazaran, 2021’in başından bu yana lityumun fiyatı yüzde 750 arttı! ABD’li lityum uzmanı Brian Jaskula, “Şu an bütün büyük markalar elektrikli araçlar için sırada bekliyor” demekte. Bolivya yıllar evvel bu madenin stratejik kıymetini öngörerek lityum madenlerini kamulaştırdı. Onu geçen yıllarda Meksika da izledi. Şili Devlet Lideri Gabriel Boric de emsal bir düzenlemeye gitmek istiyor. Eylül’de referanduma gidecek olan ülkede yeni kanunlar geçerse etraf kanunu daha sıkılaşacak. Şili Etraf Bakanı Marcela Hernando, ülkesinin lityum madenini nasıl işleyeceğini bilmediğini lakin kamu şirketine ortak alarak alınacak özel bir firma ile bunu yapabileceklerini aktardı. Şili 30 yıldır yeni bir lityum alanı açmıyor. Bir devir dünyanın en fazla lityum üreten ülkesi iken artık birinci Avustralya’nın yarısı kadar bu değerli madeni çıkarabiliyor.
ASIL SORUN BİLGİ
Kısa bir periyot Bolivya lityum şirketinin başında bulunan Juan Carlos Zuleta, asıl sorunun işin nasıl yapılacağının tam kavranmaması ve teknoloji olduğunu söylüyor. Bolivyalılar tuttukları rezervlerin yüzde 9’undan faydalanabiliyorlar. Zuleta, “Ülke olarak altın bir fırsatı kaçırdığımıza eminim” demekte.
Lityum açısından varlıklı olan Arjantin, biraz da yüksek enflasyonun olduğu ülkeye döviz girişi sağlamak ismine dünyanın dört bir yanından lityum yatırımcılarını kabul ediliyor. Burada Şili ve Bolivya’dan farklı bir yaklaşım olduğunu söylemek mümkün. Avustralyalı Rio Tinto, Çinli Gangfeng, Fransız Eramet bu ülkede faaliyetlerini sürdürüyor. Japon Toyota’nın bir madende payı bulunurken Ford ve BMW, Arjantin’den lityum tedarik ediyor. Arjantin’de 2031 yılına kadar 19 lityum madeni olması bekleniyor.
*Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin tamamı The Wall Street Journal’da Ryan Dube imzasıyla yayımlanan ‘The Place With the Most Lithium Is Blowing the Electric-Car Revolution’ isimli makaleden alınmıştır.
TÜRKİYE İÇİN ALTIN FIRSAT
Geleceğin petrolü yahut altını olarak nitelendirilen lityumun ehemmiyeti gelişen teknolojilerle birlikte daha da artıyor. Türkiye’nin bor madeni açısından varlıklı olması büyük lityum yataklarının var olabileceğine işaret ediyor.
Konuyla ilgili İHA’ya değerlendirmelerde bulunan İstanbul Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Öztürk, Türkiye’nin lityum yatakları açısından büyük rezervlere sahip olabileceğini söyledi.
Lityum ile bor madeni ortasında benzerliğin bulunduğunu söz eden Prof. Dr. Öztürk, dünyanın en büyük bor yataklarının Türkiye’de olmasının büyük lityum yataklarının varlığına işaret etmesinin mümkün olduğunu belirtti.
Öztürk, “Lityum, bulunan yeni metallerden bir tanesi ve en büyük özelliği de güç depolama kapasitesinin olmasıdır. Bu nedenle geçmişte uranyuma ve altına atak edildiği üzere bugün de lityuma büyük bir manada hamle var.
Böyle bir endüstriyel hammaddenin dünyadaki büyük yataklarına baktığımız vakit ve Türkiye’nin jeolojisi ile örtüştürdüğümüz vakit Türkiye’nin jeolojisi lityum potansiyeli açısından dünyanın en büyük coğrafyası olduğunu bize söylüyor.
Bu kanıya nereden varıyoruz. Lityum ile bor madeninin jeokimya olarak çok yeterli bir birlikteliği var. Yani bor neredeyse lityum da orada diyebiliriz. Mesela altınla civa da bu formda davranır. Element birliktelikleri var. Bu bağlamda Türkiye’deki büyük bor yataklarının etrafındaki havzaların büyük lityum içermesi olasıdır” dedi.
TÜRKİYE GELECEĞİN PETROLÜ LİTYUM İÇİN ÇALIŞMALARI HIZLANDIRDI
Türkiye’de bor üretimi sırasında oluşan kil atıklarından lityum karbonat üretilmeye başlandığını hatırlatan Prof. Dr. Öztürk, Batı Anadolu Bölgesi’nin yakın bir vakitte lityum üretim havzalarına dönüşeceğini söyledi. Öztürk, “Türkiye, şu ana kadar bor üretimi sırasında çöpe atılan killerden birinci kere lityum karbonat üretmeyi başardı.
Batı Anadolu’da bizim bildiğimiz Balıkesir, Çanakkale, Bursa ve Eskişehir havzasındaki bor yatakları ve bor havzasının etrafı tıpkı vakitte yakında dünyanın en büyük lityum havzaları olacak. Lityum stratejik bir metal olduğu için güç depolama kapasitesi olan pil üretiminde kullanıyoruz. Hepimiz biliyoruz ki elektrikli araba ile ilgili bir süreç başladı. Elektrikli arabalarda lityum pilleri kullanılacak” diye konuştu.
Türkiye’nin lityum üretimi konusunda çalışmaların yürütüldüğünü belirten Öztürk, “Şili lityum karbonat üretip satıyor lakin lityum pilleri üretmiyor. Bizim de Şili üzere hammadde üretip satan bir ülke değil lityum pilleri üreten ileri bir sanayi ülkesine yanlışsız dönüşmemiz lazım.
Kore, Çin, Japonya ve ABD üzere gereç mühendisliğinde gelişmiş ülkelerdeki şirketlerle paydaşlık kurularak ülkemizdeki lityumu bulacağız. Hali hazırda bor üretiminden yeni yeni üretiyoruz” tabirlerini kullandı.