Tanrı insanları yarattı
Baktı çok mutsuzlar, onlara Domları gönderdi
Konup göçtüler, çalıp söylediler
Bir gönüle düşmek için…
Netflix’in yeni yerli sineması ‘Gönül’, geçtiğimiz hafta izleyicilerle buluştu. Senaristliğini ve direktörlüğünü Soner Caner’in üstlendiği sinema, Domların hayatını odağına alıyor ya da almaya ‘çalışıyor.’ Sineması bir cinse sokacak olursak; kültürel öğeler, çalgılar, müzikler ve konuşmalarıyla masalsı bir dram diyebiliriz.
‘Konu prestijiyle farklı bir sinemayla karşı karşıyayız’ diye düşündükten yalnızca 5 dakika sonra senaryonun ‘töre’ ve ‘namus’ cinayeti temasına bağlanmasıyla ‘yerli dizi’ senaryosunun burada da karşımıza çıktığını fark ediyoruz birinci olarak. Dijital platformlar, televizyonlardaki ‘töre’, ‘namus’, ‘intikam’ temalı yerli dizileri izlemekten sıkılıp dijitale yönelenlere tıpkı içerikleri bir de abonelik fiyatıyla sunuyor artık.
Gelelim sinemanın anlattıklarına… Sinemanın asıl kısmı düğünleri tek tek dolaşıp kardeşleriyle kemane ve zurna çalan Piroz’un, Sümbül’ü görüp ona aşık olmasıyla başlıyor. ‘Aklı pek de yerinde olmayan’ Sümbül, babasının istediği bir erkekle ve ‘kavga kıyamet’ bir düğünle evlendiriliyor. Düğünün sonraki sabahı ise ‘temiz olmadığı’ yahut ‘kız oğlan kız’ çıkmadığı gerekçesiyle ‘baba evi’ne geri götürülüyor. Yerli dizilerden de bildiğimiz/gördüğümüz üzere ‘töre’ bunu buyurur ya, Sümbül’ün öldürülmesi yahut bir erkek tarafından ‘kurtarılması’ gerekiyor. Sinema, daha sonrasında çeşitli ağıt ve dengbejlerle aşkın büyüsü, mevt ve kavuşma temaları ortasında gidip geliyor.
Düğün sahnesindeki konukların kıyafetlerinin ve tıraşlarının sinemaya kıyasla çağdaş kalması, Piroz’un damın tam üstünde durduğu anlarda kimsenin onu görmemesi üzere çiğlikleri görmezden gelirsek dekorların, kıyafetlerin ve imajların ‘doğal’ göründüğünü söyleyebiliriz. Sinemanın oyuncu takımı da epey etkileyici; Erkan Kolçak Köstendil, Hazar Ergüçlü, Bülent Emin Fayda, Ali Seçkiner Alıcı, Selim Bayraktar, Şevval Sam ve dahası… Oyuncuların büyük bir kısmı bütün hünerlerini sergilese de oyuncular ortasında şive birliği sağlanamamış, hepsi farklı bir telden konuşuyor.
. Kimi durumlarda karakterlerin dengeli olmadığı da göze bir epey çarpıyor. Örneğin yazının birinci paragraflarında ’aklı pek de yerinde değil’ dediğimiz Sümbül, sinemanın sonlarına gerçek hal ve hareketleriyle aklı başında bir karaktere dönüşüyor. Keza aşkına kavuşmak için yollara düşen ve kendisine dehşetlikten yapılan aşkı Dilo’nun gerçek olduğuna inanan Mirze karakterinde olduğu üzere…
Mezardan çıkıp kavuşmak ve mezara girip kavuşmak üzere sembollerle kavuşmayı ve aşkın ne kadar büyük olduğunu anlatan “Gönül”, kısa müddeti ve akıcılığı sayesinde epey izlenebilir fakat bir şeylerin de tam olmadığı bir sinema. Bilhassa de Mezopotamya kıssası vaadiyle yola çıkan sinema, dijital platformun ‘sansür’üne takılarak, Kürtlerin hala töre cinayetiyle ilişkilendirildiği, aceleye getirilmiş bir iş olarak çıkıyor izleyici karşısına. Göçebe ömür, çadırlar, kemane, at otomobillerinin kullanımı tamam; Domların kültürlerinden bir öykü oluşturulmak istenmiş lakin Dom kültürüne yakın lisan, şive ve kıssa üzere birçok şeyin eksik olduğu bir kıssa çıkıyor ortaya.
. Domlar, Kürtler, Ermeniler, Rumlar, bu beşerler kendi yaşadıkları yerlerde kendi lisanlarıyla konuşur. Kürtlere ve Kürtçeye bedel veriyoruz demek isteyip de peş peşe bu lisanda birkaç cümle bile kuramıyorsak ortada kat etmemiz gereken bir epey senaryo daha var demektir. Hele de tahminen ilgi çeker diye senaryoyu karikatürize edilmiş karakterlerle şive güldürüsüne bağlıyorsak kültür yağmacılığına artık bir son vermemiz gerektiğini birilerinin üstüne basa basa söylemesi gerekir.
Filmin genel havasıyla Ezel Akay usulünü ve Buyruk Kusturica’nın ‘Çingeneler Zamanı’nı da akla getirdiğini söylemeden geçmeyelim.
Bir toplumun yaşadıklarını ve psikolojisini anlatmaya çalışan “Gönül”, izleyicilere tatminkar bir tecrübe sunmuyor. Türkiye sineması için ‘kısmen’ başarılı, dünya sineması içinse zayıf bir örnek…
“Gönül”, Hazar Ergüçlü’nün sesinden dinlediğimiz Gomidas Vartabed’in ‘Seyran’ müziğini söylediği etkileyici final sahnesiyle hatırlanacak…
Filmin başından beri ağza dolanan müziğin yepyenisi, Koma Amed isimli kümeye ilişkin ‘Hay Nik Na’ isimli yapıtı.