BDDK bir karar açıkladı, pir açıkladı. Günlerdir tüm uzmanlar üzerinde yorum yapıyor içinden çıkamıyor. Bankalar süreç yaparken adeta kitap açık final imtihanına giriyor. Şirketler kredi almak için taklalar atıyor. Kararda anlaşılmayan, netleşemeyen kısımlar için açıklamalar birbirini izliyor. Şirketlerin kredi ve döviz ilgisi resmen etle-tırnak üzere olduğundan kararda nereyi seçecekleri ise hayati bir sorun haline geliyor.
Dolar/TL karar ile bir ölçü gerilerken, yılbaşına nazaran yüzde 25, geçen yıl bugüne nazaran ise yüzde 90’nın üzerinde yükselmiş olduğu gerçeği değişmiyor.
Tüm bunların ışığında ekonomistler, uzmanlar, şirketler durumu nasıl görüyor? Görüntüler, twitler, değerlendirmeler için buyurun başlayalım????
Ekonomistler BDDK kararının içinden bir biçimde çıkmaya çalışırken, kararın “sermaye kısıtlaması” olmadığını fakat o yolda bir adım olduğunu belirttiler.
Cumhuriyet’ten Alican Polat haberine göre, ENAG kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy, karara dair yorumunda para siyasetini yönlendirici bankacılık süreçlerinde özerk bir kurum olan BDDK yerine iktisat idaresinin devreye girmesi gerektiğini belirtti. Ulusoy, açıklamayı yapanların büyük sorumluluk taşıdığını belirterek, kararın tesirleri için de bunun bir sermaye kısıtlaması olduğunu söyleyerek, kararın açıklanmasında piyasaya ulaşımı kapalıyken olmasına dikkat çekerek cürüm olduğunu iletti. Haber yoluyla piyasanın domine edildiğini, kısa ve uzun vadede de yükleri olacağını açıkladı.
Eski Merkez Bankası Lideri Durmuş Yılmaz kararın alınırken Merkez Bankası’nın döviz satmaya devam ettiğini söylerken, uzun soluklu, makro çerçevesi olan adımlar olmadığının altını çizdi.
Yılmaz, kararların arkası gerisine gelmesi konusunda da bunun tesiri olduğunu tesirlerin süreksiz olduğunu açıkladı. ‘BDDK’nın TL’nin pahasını korumak için mi, kredileri düzenlemek için mi?’ adım attığı sorusunu yöneltirken, birinci seçeneğin öne çıktığını söyledi. ‘Şirketlerin süratlice bu kadar yüklü döviz satma talihi yok’ diyen Yılmaz, bunun Merkez satışı tesiri olduğunu belirtti.
Dr. Artunç Kocabalkan da bu karardan etkilenen şirketlerin dövizlerini satmaları halinde toplam 7,5 milyar dolar bulunduğunu hesaplayarak ‘Eylül’e kadar yönetim eder. Sonrası?” diye sordu.
Kerim Rota kararın siyasi olduğunu belirterek, sermayedarlara bugüne kadar sağlanan avantajın geri istenmesi olarak görüldüğünü söyledi. Mecburî olmayanlara bu hafta piyasalarda döviz süreci yapmamaları konusunda ikazda bulunan Rota, oynaklığa dikkat çekti.
Sözcü’den Mehtap Özcan Ertürk haberine göre de, Tufan Cömert, ihracatçı şirketlerin sonu aşan dövizleri yurtdışında tutmayı tercih edebileceklerine değinirken, bu şirketlerin dövizlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye satmak zorunda olduklarını hatırlatarak, TCMB rezervleri açısından kararın olumlu gözükmediğini iletti.
Ekonomist Enver Erkan da, Türk Eurobond’larına döviz fazlasının kayabileceğini aktarırken, KKM’de de Temmuz prestijiyle olacak hukuksal dönüşlerin yine sistemde kalabileceği konusunda görüş belirtti.
Ekonomistler, kararların iktisatta yavaşlamaya da yol açabileceği konusunda ihtarda bulunuyor
Merkez Bankası’nın 2022 yılında verdiği 6 faiz kararının da sabit bırakmaktan yana kullanıldığı göz önüne alındığında, TCMB bilgilerinde görülen ortalama ticari kredi faizlerindeki son iki ayda 700 baz puana yakın yükseliş ile yüzde 20,35’ten yüzde 27,09 oranında yükseliş şirketlerin finansmana ulaşımını değerli hale getiriyor. Maliyetlerin artışı yanında TL kredi kullanımında sonlandırma da şirketlerin finansmana ulaşımında zorlukları artırıyor.
Doç. Dr. Atılım Murat, kısaca kamunun gerçek dalın elindeki fazla ölçüde döviz bulunduğunu düşündüğü için bu türlü bir adım attığını belirtti.
DW Türkçe’den Emre Eser haberine göre, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) İktisat ve Teknoloji Üniversitesi’nden Doç. Dr. Atılım Murat, bu düzenlemeden etkilenecek şirket sayısının bin civarında olduğunu açıklarken, borsada süreç gören yaklaşık 195 şirketin bu karardan etkileneceğini öngörüyor. Uzun vakittir direkt yabancı sermaye girişi olmaması ile döviz girişi de olmadığını belirtti.
Farklı yönelimlerle yeni kısıtlamalar olabileceğini öngören Murat, adımların birçoklarının KKM’yi işaret ya da teşvik ettiğini belirtiyor. KKM’de ise kimi değişiklerin yapılması gerektiğinin altını çizerken, vadelerde düzenleme gerektiğini de tabir etti. TL’nin dolar karşısında kıymet kaybının yavaşlayacağını lakin süreceğini belirten Atılım Murat, güçlü TL’nin ithalatçıya yaradığını lakin kısmen yahut net ihracatçıların da dolarda yükseliş istediğini belirtti.
Ekonomist Arda Tunca karar sonrası şirketlerin olumsuz etkileneceğini belirterek, üretim ve ihracat için ithalat gerekliliğinden yola çıkarak, döviz alımının bir mecburilik olduğunu belirtiyor. Şirketlerin döviz bozdursalar bile bir mühlet sonra ithalat için tekrar alım yapacaklarını farklı biçimde hayatta kalamayacaklarını açıklıyor.
Bu tarz adımların piyasada işleyişi bozduğuna değinen Tunca, şirketlerin hayatta kalmak ve dövize ulaşmak için yan yolları deneyebileceğini söyledi. Bu adımın da sorunu temelden çözmediğini TL’nin güçlenmesi için kâfi olmayacağını vurguladı.
Bol kredide yanlışın görülerek kabul edildiğinin altının çizen Arda Tunca, kredi genişlemesi üzerine yaratılan iktisadın vatandaşlar ve şirketler üzerindeki tesirinin muslukların bu halde kesilmesi ile toplumu etkileyeceğine değindi. Kredi genişlemesindeki yanlışın bu halde ani bir neşter ile ekonomik daralmaya yol açabileceği konusunda da uyardı.
Ekonomist Mahfi Eğilmez ise değerlendirmelerinde TL’nin dolar karşısında güç kaybetmesi mümkünlüğünün sürdüğüne değinerek atılan adımı sermaye kısıtlaması olarak tanımladı.
KKM’nin aslen dolarizasyonu arttırdığını belirten Eğilmez, dövize endeksli mevduat hesaplarının dolarizasyon olarak görülmesi gerektiğini belirtti.
“Bir defa daha altta yatan soruna kalıcı tahlil geliştirilmeyip sorunun yarattığı yan tesirlerle uğraş uğraşına şahit oluyoruz”
BBC Türkçe’deki değerlendirmesinde Prof. Dr. Selva Demiralp’in yorumu ise kısaca şu halde oldu:
Bir sefer daha altta yatan soruna kalıcı tahlil geliştirilmeyip sorunun yarattığı yan tesirlerle gayret uğraşına şahit oluyoruz. TL’nin bedel kazanması için enflasyonu denetim altına almak gerekiyor. Zira bir para ünitesinin öteki para üniteleri cinsinden pahasını o paranın alım gücü belirliyor. Bizde ise ‘enflasyonla büyüme’nin şuurlu bir siyaset tercihi olarak tabir edilmesi, enflasyonun düşürülmeyeceğini, enflasyonla uğraş için gerekli para siyasetinin uygulanmayacağını söylüyor.
Sosyal medyada da husus hala yeniliğini korurken, yorumların sonu gelmiyor ????
Plastik Sanayicileri Federasyonu Genel Sekreteri Murat İnkün kararın iş dünyasına dair tesirleri için ithalat yapmak zorunda olan şirketlerin döviz bulundurmak zorunda olduğunu açıklayarak, ithalatın TÜİK bilgilerinde de görüldüğü üzere yüzde 90’ının hammadde, orta mamul ve sermaye malları olduğunu hatırlattı.
Üretim için gerekli olan ithalatın dövizden para kazanmak değil üretime devam etmek olduğunu belirterek, bunun için döviz durumlarının yüksekliğine dikkat çekti.
Çelik Üreticileri Birliği Genel Sekreteri Veysel Yayan, kararın aşikâr çerçevede anlaşılır olmasına rağmen, piyasaya müdahale ve gereksiz bürokratik süreçlerle yormaması gerektiğini, dövizdeki dalgalanmaların da meçhullüğü artırdığını açıkladı.
Halka açık şirketlerin yorumları ne oldu?
Halka açık olan zincir marketlerden BİM tarafından yapılan açıklama şu formda oldu:
Makro bakış açısı gerektiren sıkıntılar, mikro yollarla çözülemez. Mikro metotlar yalnızca tutarlılık ismine ana stratejinin tamamlayıcısı olabilir. Piyasaların beklentisi öngörülebilirlik ve inançtır.
İthalat ve ihracat tarafında faal olan Ulusoy Un tarafından yapılan açıklamada kullanılan tabirler de ise göz çarpan kısım şu biçimde:
TL krediye erişimin şirketler tarafında sonlandırılması, bir manada kredi genişlemesinin yavaşlaması, döviz talebi ve mal talebini azaltarak enflasyona olumlu katkı sağlayabilir. Lakin eş vakitli olarak yatırım talebini de azaltacaktır. İthalat ihracat nakit akışı için YP tutan bir şirket, iç piyasa için bir yatırım yapmaktan çekinebilirler.
Prof. Dr. Burak Arzova da İhtilal Akyıl ve Dr. Artunç Kocabalkan ile yayında karara ait kredilerde yaşanan aksamaların gerçek dalda kredi döndürülememesinin bankacılık dalına finansal kriz olarak yansıyabileceği konusunda uyardı
BDDK kararları için Cüneyt Akman ise sermaye denetimi olmadığı fakat peşrevi benzetmesi yaparken, bu şekil idari kararların tesirinin gittikçe mühlet olarak kısaldığı konusunda da uyarıyor.