TL zelzeleden sonra yatay bir seyir izlese de, Merkez Bankası (TCMB) rezervlerinde son iki haftadaki 7 milyar dolarlık düşüş, zelzelenin “stabil kur politikasını” da hayli zorladığını gösteriyor.
İki hafta evvel Kahramanmaraş merkezli meydana gelen ve 41 binin üzerinde insanın hayatını kaybettiği zelzelenin akabinde iktisat idaresi, döviz talebini azaltmayı amaçlayan tedbirler aldı.
Ancak bankacılar tedbirlere karşın yıkıcı zelzelenin ekonomik sonuçlarıyla kısa vadede döviz siyasetinde baskının süreceğinde hemfikir; uzun vadede ise memleketler arası yardımlar ise bu baskıyı azaltacak en değerli öge olacak.
Kur muhafazalı mevduatta yılın en büyük itfalarından birinin zelzeleyle tıpkı vakte denk gelmesi de dövizdeki dengeyi zorlaştıran ögelerden biri oldu. Sarsıntıyla eşzamanlı 12 milyar dolar KKM itfa edildi.
KKM’nin ağır itfaları da dahil kısa vadeli bu tesirlerin birkaç hafta daha devam etmesi, sarsıntı kaynaklı genel tesirin daha uzun sürmesi genel beklenti.
YENİ ÖNLEMLER GELEBİLİR
Bir bankanın döviz masası yönetici, “TCMB uzun müddettir ihracat başta olmak üzere sağladığı yeni döviz gelirlerini piyasaya yönlendirerek bir istikrar oluşturuyordu. İstikrarda bir istikamete kayma olduğunda bu bahse bir düzenleme getirip yine bir istikrar sağlıyordu” dedi ve ekledi:
“TCMB bu devirde rezervlerini birinci kez kullanmıyor… fakat rezerv yeterliliği düşük olduğu için bu uzun mühlet devam ettirilemez. Bu nedenle döviz talebini düşürücü istikamette adımların devamını bekliyorum.”
TCMB’nin haftalık rezerv kayıpları bankacıların kamu denetimli olarak tanımladıkları mevcut siyaset için şaşırtan bir durum değil. Fakat bu siyasette döviz talebi, ihracat üzere daima döviz geliri sağlayan kanallardan finanse edildiği için de ‘sürekli rezerv kaybı’ da mümkün değil.TCMB dövizde iktisat idaresinin istikrarlı olarak nitelediği dengeyi sağlamak için yalnızca rezervlerine başvurmadığı lakin piyasayı daima organize ettiği ve en büyük oyuncu olduğu bir yapıyı geçen yıldan beri yürütüyor.
Bu yapıda ihracat başta olmak üzere ülkeye giren tüm döviz gelirleri direkt ya da dolaylı olarak stabil kur olarak isimlendirilen sisteme takviye oluyor. Başta güç olmak üzere ithalat üzere ödemeler ise bu sistemin maliyet tarafını oluşturuyor.
Bu süreçte döviz piyasasında da son aylarda keskin hareketler görülmüyor. Hatta TL’nin sarsıntı öncesi son süreçten bu yana dolar karşısındaki kıymet kaybı yüzde 0,2 düzeyinde. TL dolar karşısında tarihi rekor olan 18,88’e epeyce yakın düzeyde süreç görüyor.
KKM’NİN ŞUBAT İTFALARININ YARISI TAMAMLANDI
Toplam büyüklüğü 80 milyar dolar olan kur muhafazalı mevduatın, şubat ayındaki 21 milyar dolarlık itfasının yaklaşık 12 milyar doları geçen hafta tamamlanırken, bu hafta ve önümüzdeki hafta da itfalar devam edecek.
İlk haftada TCMB rezervi 4 milyar dolar azalarak 125,6 milyar dolara geriledi. Reuters’ın hesaplamalarına başvurduğu üç bankacı da geçen hafta yaklaşık 3 milyar dolar rezerv düşüşü hesapladı.
Deprem sonrası iki haftada döviz piyasasında artan döviz talebi ve bu talebin de TCMB haftalık rezerv kayıplarıyla telafi edildiği bilgilerde görülüyor.
ARTAN DÖVİZ TALEBİNE YÖNELİK ÖNLEMLER
TCMB bankalardan türev süreçlerini Borsa İstanbul’a taşımalarını ya da maliyetini vadeli süreçler opsiyon piyasasındaki (VIOP) ortalama olan yüzde 40’a çıkarmalarını ve ayrıyeten döviz ve altın süreçlerinde alım ve satım ortasındaki farkın açılmasını da istedi. Kimi altın ithalatının yasaklanmasının da planlandığı açıklandı. Tüm bu adımların ortak noktası döviz talebinin azaltılması.
Deprem sonrasında bankalar yurt dışı muhabir hesaplara 2,5 milyar dolar aktarırken, benzeri biçimde yüksek güç fiyatları başta olmak üzere ithalat da birebir süratte devam etti.
Bankacılar öncü datalardan ihracatta, zelzelenin birinci günlerinde günlük 200 milyon dolar civarı kayıplar hesapladı. Elektrik tüketimi ülke genelinde birinci gün yüzde 11, birinci hafta yüzde 7 düşüş kaydetti. Kredi kartı harcamaları birinci haftada yüzde 20’ye yakın düşerken sürecin istihdama bütçeye besin başta olmak üzere enflasyona tesirleri ise izlenmeye devam ediyor.
DIŞ YARDIMLARIN DESTEKLEYİCİ ROLÜ
JPMorgan zelzelenin bina ve altyapıya verdiği direkt hasarın 25 milyar dolar olduğuna dikkat çektiği raporunda, milletlerarası yardımların TL üzerindeki baskıyı telafi edebileceğini söyledi.
Şu ana kadar Dünya Bankası 2 milyar dolara yakın finansman sağlayabileceğini açıklarken birçok ülke de takviye açıklamaları gelmeye devam ediyor. (REUTERS)