Getty ImagesTürk lirasının Mayıs başından bu yana devam eden kıymet kaybı bu hafta sürat kazandı.
Mayıs’ta 14,7 düzeyinde olan dolar/TL kuru bugünün birinci saatlerinde 16,92’ye kadar yükseldi.
Twitter hesaplarından paylaşımda bulunan Türkiye ve dünyadan ekonomistler TL’nin bedel kaybını Türkiye’nin düşük faiz siyasetine ve CDS risk priminin rekor düzeye yükselmesine bağladı.
ABD’li ekonomist Mohamed El-Erian, TL’nin dünkü paha kaybının Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın faizlerin artmayacağı, hatta düşebileceği yorumunun akabinde geldiğini hatırlattı.
Allianz ve Barclays’te yöneticilerinden El-Erian “Ekonomi açısından, yaşananlar iktisadın temel bir yasasının yok sayıldığı bir deneyin devamı” tabirlerini kullandı.
Bloomberg ve Financial Times’ta köşe müellifliği da yapan El-Erian “Türkiye’nin para ünitesi zayıflamaya devam ediyor” dedi.
Türkiye’nin beş yıllık CDS primi (devlet tahvillerinin temerrüde karşı sigorta primi) dün 740 puanla 2008 krizinden beri en yüksek düzeye çıktı.
Bunun akabinde dolar/TL kuru akşam ve gece saatlerinde yükselmeye devam etti.
Ekonomist Atilla Yeşilada bunun dolar/TL için kritik bir gece olduğunu söyledi ve ekledi:
“TCMB bu gece NYC-Asya seansında müdahale etmek zorunda, yoksa Aralık 2021 yine yaşanabilir.”
Türk lirası Aralık 2021’de tarihinin en bedelsiz düzeyine düşmüş, dolar/TL kuru 18,36’ya yükselmişti.
Finansal piyasalar yöneticisi İris Cibre de CDS priminin 14 yılın doruğuna çıktığını belirterek “Dolar borçlanma maliyetimiz yaklaşık yüzde 10,9 yükselmiş durumda, güzel olsun” dedi ve ekledi:
“Dövizde tekrar parabolik hareketlere neden olmasından korkuyorum.”
Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) Baş Ekonomisti Robin Brooks da Türkiye’nin CDS priminin geçmişte Brezilya ve Güney Afrika üzere gelişmekte olan ülkelere paralel hareket ettiğini ama 2018’den bu yana uygulanan iktisat siyasetleri nedeniyle ayrıştığını yazdı.
Brooks “Tekrarlanan kredi teşvikleri, büyük cari açık ve devalüasyon Türkiye’nin risk primini çok daha yüksek bir düzeye taşıdı” dedi.
Brooks bu üç ülkenin 2017’den günümüze CDS primi değişiminin grafiğini de paylaştı:
‘TEKRAR BÜYÜK BİR PAHA KAYBI KAÇINILMAZ’
IIF Baş Ekonomist Vekili Sergei Lanau da “Geçen Kasım’daki [TL’nin] büyük paha kaybına karşın Türkiye’nin dış ticaret açığı büyüdü. Petrol ve altın harici ithalatta bile kayda paha bir düşüş yok” dedi ve ekledi:
“Merkez Bankası rezervlerinin düşük düzeyi ve dışardan gelen paranın az ölçüde olması göz önünde bulundurulunca TL’nin tekrar büyük bir kıymet kaybı yaşaması kaçınılmaz gözüküyor.”
‘SON HIZ RAYDAN ÇIKMA’
ABD’li yatırım fonu yöneticisi Will Slaugher ise “Erdoğan’ın rezervi bitti ve yakında liranın denetimini kaybedecek. Yıl sonuna kadar Türk lirası büyük ihtimalle inanılmaz bedel kaybedecek ve Türkiye’nin temerrüde düşmesi de mümkün” sözlerini kullandı.
Slaughter “Temerrüdü sermaye denetimi ve vatandaşların dövizlerine el koyarak önlemeleri mümkün” dediği paylaşımına şöyle devam etti:
“Fakat ne olursa olsun Türkiye makroekonomik olarak son hız raydan çıkmaya gerçek ilerliyor.
“Erdoğan ve etrafındaki zır bilgisiz dalkavuk zümresi iktidardan düşmediği surece Türkiye için işler güzele gitmeyecek.”
Slaughter’ın paylaşımını alıntılayan gelişmekte olan ülkeler ve para üniteleri uzmanı Paul McNamara ise temerrüt ihtimali görmediğini ancak yorumların geri kalan kısmına katıldığını söyledi.
Slaughter’ın paylaşımını alıntılayan bir başka ekonomist olan Renaissance Capital Baş Ekonomisti Charlie Robertson, “Türkiye için işler güzel gitmiyor. Lakin turist otelleri için umut ışığı olabilir” dedi.
İngiltere’de tüketicilerin kıyafet harcamalarını kıstığını ve bunun Asya’daki Bangladeş, Sri Lanka, Vietnam ve Türkiye üzere dokumacılık ihracatçılarını etkileyebileceğini yazan Robertson Bangladeş takasının da dolar karşısında kıymet kaybettiğini, Nisan başında 86 civarında olan kurun 92,3’e yükseldiğini aktardı.
Merkez Bankası Eski Baş Ekonomisti Hakan Kara ise Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin yaptığı açıklamalar hakkında “Ekonomi idaresi büyüme için enflasyona göz yumulduğunu ima etmiş. Yani bu siyasetlerin enflasyona yol açacağı evvelden biliniyormuş diye anlıyorum” dedi ve ekledi:
“Eğer o denli ise “enflasyon görünümündeki bozulma geçici” denilirken şuurlu biçimde palavra mı söylenmiş?”
DÜNYA BANKASI’NDAN STAGFLASYON UYARISI
Öte yandan Dünya Bankası da dün global iktisadın 1970’lerdekine benzeri bir stagflasyon, yani enflasyonla eş vakitli ekonomik küçülme riskiyle karşı karşıya olduğu ikazında bulundu.
Yıllık büyüme varsayımını yüzde 4,1’den 2,9’a çeken Dünya Bankası, dünyanın büyük kısmında yatırımların düşük düzeyde seyrettiğini ve bunun da önümüzdeki 10 yıldaki ekonomik büyümenin potansiyelinin altında seyretmesine yol açacağını belirtti.
Dünya Bankası Lideri David Malpass, stagflasyonun düşük ve orta gelirli ülkelerde siyasi istikrarsızlığa da yol açabileceğini söyledi.