Dün tarihi bir gündü, Türkiye ikili kura geçti. Artık sokaktaki vatandaşa farklı, ihracatçıya farklı kurdan döviz satılacak. Ancak yazıya bu kritik karardan değil, Ege İhracatçılar Birliği Lideri Jak Eskinazi’nin evvelki gün İzmir’de, Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin katıldığı toplantıda, doların 25 TL’ye yükselmesini istemesinden başlayacağım. Zira dünkü kararın nedeni bu konuşmada saklı.
Eskinazi o konuşmada ihracatta büyük sıkıntılar yaşandığını belirterek şöyle dedi: “Pek çok iktisatçımız, döviz kurunu baskılayarak enflasyonu düşürmenin mümkün olmadığını dillendiriyorlar. Biz ihracatçılar da bu döviz kuruyla rekabetçi olamayacağımızı her fırsatta lisana getirmeye devam ediyoruz. 2022 yılının son çeyreğinde daha evvelden öngördüğümüz üzere ihracatta eksiye düştük. Anlayacağınız mevcut döviz kuru enflasyonla gayrette size bir muvaffakiyet kazandırmazken, bizlerin de rekabetçiliğinin önünde büyük bir set oluşturuyor. Özetle, hepimiz kaybediyoruz.”
Eskinazi’nin dediği şu: Doların baskılanması nedeniyle Türkiye’nin ihracat artışı durdu. Dokumacılık, giysi kesimlerde ihracat artık artmıyor, azalıyor. Sebep? Avrupa’da yaşanan sakinliğin da bunda hissesi var ancak asıl neden, kur enflasyon kadar artmadığı için ihracatçıların maliyetlerini fiyatlarına yansıtmak zorunda kalmaları. Yani artırım yapmaları. Bunun sonucunda dünya pazarlarındaki müşterilerini enflasyon sıkıntısı olmayan ülkelere kaybetmeye başlamaları.
Çare? Türkiye İhracatçılar Meclisi Lideri Mustafa Gültepe daha evvel “Kurun enflasyon kadar artmasını istiyoruz” demişti. Ege İhracatçılar Birliği Lideri ise somut düzey verdi: “TL’nin yüzde 30’dan fazla paha kaybetmesini, doların 25 TL olmasını istiyoruz.”
İhracatçılar şımarıklık mı yapıyor? Kendi çıkarlarını savunmaları neden şımarıklık olsun ki? Türkiye’nin 100 milyar dolarlık dış ticaret açığı olmasaydı ihracatçıların talebini kulak gerisi eder, geçerdik. Lakin Türkiye’nin 100 milyar dolarlık dış ticaret açığı var. Bu açığı kapatmak için ihracatı artırmamız gerekiyor. Yoksa Türkiye iktisadı er geç duvara toslar.
Eskinazi ne diyordu? “Doların baskılanması nedeniyle Türkiye’nin ihracat artışı durdu.” Dolar neden baskılanıyor? “Seçimden evvel aman kıpırdamasın” diye. İktidar partisinin oylarındaki erimenin en büyük nedeni, 2021 yılının sonunda yaşanan devalüasyon nedeniyle enflasyonun patlamasıydı. Tekrar tıpkı şeyin yaşanmasından korkuyorlar. Bunu engellemek için geçen yılın birinci on ayında Merkez Bankası’nın rezervlerinden 100 milyar dolardan fazla satış yaptılar. Satmaya devam ediyorlar. Merkez Bankası’nın Swap (Para takası) hariç rezervleri yine eksi 60 milyar dolara indi. Lakin bu satışlar doları nitekim de dizginledi.TÜİK’e nazaran enflasyon geçen yıl yüzde 64 artarken TL dolar karşısında yüzde 30 paha kaybetti. Sonuç? Türkiye’nin ihracat artışı durdu, ithalat yapmak ise cazip hale geldi. Ve dış ticaret açığı 100 milyar dolara vurdu.
Özetle ihracatçıların “Dolar 25 TL olsun” talebini, “Şımarıklık yapmayın” diye küçümseyip kulak gerisi edecek durumda değiliz. İktidar da bunu görüyor. Fakat seçim öncesinde doların artmaması da lazım. Nasıl çıkılacak bu çift bilinmeyenli denklemden?
İkili kurla. Dünkü karara nazaran yurt dışındaki dövizini getirip Merkez Bankası’na bozduran firmalar yüzde 2 “destek” alacaklar. Yalnızca onlar değil, dövizinin yüzde 40’ını Merkez Bankası’na sattıktan sonra kalan kısmını kur muhafazalı mevduata dönüştüren ihracatçılara da bu kısım için yüzde 2 dayanak verilecek. Türkçesi: Dövizini getiren ve kur muhafazalı mevduata geçen şirketlere piyasa fiyatından farklı düzeyden dolar satılacak.
Özetle dolar seçimden evvel kıpırdamasın diye ikili kura geçildi. Lakin göreceğiz, bu da işe yaramayacak…