Memur emeklisi Sevgi Hanım ayağında mesken terlikleriyle telaşla banka şubesinden içeriye girerken bir yandan da “dolandırıldık” diye bağırıyordu! Yanındaki eşi de ondan farklı değildi. Panik halinde kaygılarına derman olacak birisini arıyorlardı. Hem şube çalışanları hem de müşteriler ne olduğunu anlamaya çalışırken, şubenin güvenlik vazifelisi devreye girdi ve durum anlaşıldı: Sevgi hanım ve eşi telefonla dolandırılmıştı. Her ikisinin bir yıllık toplam emekli maaşı kadar parayı dolandırıcılara kaptırmışlardı!
Benim de yakından tanıdığım Sevgi Hanım ve eşi Nazım Beyefendi kendi hallerinde yaşayan ve emekli maaşları ile geçinen bir çift. Bazen yaptığımız sohbetlerde oburlarının başına gelen dolandırıcılık haberlerini bile birlikte değerlendirdiğimiz olmuştur. Bu hususta farkındalıkları yüksek insanlardır.
Zaten bu yüzden ben de dolandırıcıların tuzağına nasıl düştüklerine bir mana veremedim?
Asıl hayret ettiğim şey ise Nazım Bey’in inancı gereği faiz ve hatta promosyona bile karşı olmasına karşın, dolandırıcıların 500 TL birikmiş promosyonu kullandırma kelamına inanarak onlara teslim olmasıydı! Halbuki ki kendisi, bankanın adap gereği verdiği promosyon bedelinin tek kuruşuna bile dokunmadan o paranın tamamını hayır işlerine harcayan birisi! Burada yaşanan psikolojiyi çok düzgün tahlil etmek gerekiyor. Faize muhakkak karşı olan birisinin, telefonda dolandırıcılar tarafından teklif edilen cüzi bir faiz ölçüsünü elde etmek için elindeki avucundaki parayı kaptırmasının nedenini psikologlar araştırmalı. Bence burada tamahkarlıktan çok, bir otoriteyi karşısına almamak üzere yahut gibisi bir motivasyon olmalı?
Aslında bankaların genelde 444 ile başlayan standart bağlantı numaraları var ve bilhassa bankacılık ile ilgili bahislerde size bu numara üzerinden ulaşırlar. Bunun kimi istisnaları olabilir fakat genelde bu aramalar sizi bir hususta bilgilendirmek içindir. Asla bir bankacılık süreci yapılmaz.
Sevgi Hanım kendi bankasının standart bağlantı numarasını bilmediği için, o gün olağan bir sabit çizgiden gelen aramayı kabul etmiş. Kendilerini bankacı olarak tanıtan dolandırıcılar uzun uzadıya konuşup, bir şeyler de vaat etmeye başlayınca o da telefonunu, bu işlere daha yatkın olduğunu düşündüğü eşine vermiş ve öykü böylelikle başlamış.
Nazım beyefendi yaklaşık 2 saat süren bir görüşme esnasında, eşinin hesabına ve kredi kartlarına dair ne kadar paylaşılmaması gereken bilgi varsa hepsini telefondaki dolandırıcılar ile paylaşmış. Evvel kredi kartının gerisindeki özel bir güvenlik kodu olan CVV’yi istemişler. Kredi kartının limitinin düşük ve dolu olduğu için buradan bir sonuç alamayan dolandırıcılar bu kere Sevgi Hanımın emekli hesabı ile ilgili süreçler yapmışlar. Nazım Beyefendi de Sevgi Hanımın cep telefonuna gelen doğrulama şifrelerini hiç çekinmeden dolandırıcılar ile paylaşmış!
Oysaki gelen SMS iletisinin en üstünde o şifrenin banka vazifelileri dâhil hiç kimseyle paylaşılmaması gerektiğine dair bir ikaz var! Bu türlü bir durumda tüm sorumluluk hesap sahibinin oluyor. Banka doğal olarak hiçbir surette sorumluluk kabul etmiyor!
Önce Sevgi Hanım’ın emekli hesabının Kredili Mevduat Hesabı (esnek hesap) kısmını kullanan dolandırıcılar, hesapta hiç para olmamasına karşın esnek hesap limiti içindeki bir ölçüsü kendi hesaplarına aktararak Sevgi Hanımı bankaya borçlandırmışlar.
Bununla yetinmeyip, Sevgi Hanım ismine online kredi başvurusu yapmış ve çıkan kredinin tamamını kendi hesaplarına EFT olarak göndermişler. Bu süreçleri yaparken daima Nazım Beyefendiden gereken bilgileri almışlar. Karı kocanın anlarda da öbür öteki vaatlerde bulunmuşlar. En sonunda Sevgi Hanım uzun süren telefon görüşmesinden şüphelenip telefonu kapattırmış lakin o saate kadar olanlar olmuş doğal.
Allahtan ki bankanın yapay zekâ sistemleri devreye girerek bu süreci kuşkulu olarak tanımlamış ve para dolandırıcıların eline geçmeden banka tarafından incelenmek üzere bloke edilmiş. Neyse ki kimi bankaların dolandırıcılık denetleme düzenekleri yeterli çalışıyor. Lakin bu olayda para gitmiş olsa bile çiftimiz hiçbir hak argüman edemeyecekti. Zira tüm şifre ve bâtın bilgileri şahsen kendileri dolandırıcılar ile paylaşmıştı.
Burada asıl, mağdurun iradesinin nasıl saf dışı edildiğinin bilimsel olarak incelenmesi gerekir. Zira bankadan gelen SMS’te aslında hesabınızdan şu kadar ölçü gönderebilmek için şifreniz şudur biçiminde bir tabir yazıyor. Orada bankanın “bu şifreyi hiç kimseyle paylaşmayın” ikazını ve hesaptan çıkmak üzere olan büyük para ölçüsünü okumadan, yalnızca şifreye odaklanmanın gerisindeki psikoloji açıkçası bizi dehşete düşürmeli.
Tabii ki bu dolandırıcılık şebekelerinin içinde bankacılık sistemini çok uygun bilen, içerden bilgi alabilen yahut sağlayan, daha evvel bir bankada çalışmış ve hatta tahminen de hala çalışmakta olan şahıslar mevcut olmalıdır? Zira öbür türlü birtakım şahsî bilgilere erişmek o kadar kolay olamaz.
Şüpheli bir süreç yaptığını düşünen herkes çabucak kendi bankasının standart bağlantı numarası ile irtibata geçerek bu durumu bildirmeli ve hem hesaplarına hem de kredi kartlarına bloke koydurmalı. Akabinde da şikâyette bulunmak üzere polisin yahut savcılığın yolunu tutmalı.
Akıllı telefonlar hayatımızı kolaylaştırmakla birlikte, dikkatsizce yapılan süreçler bazen de can yakabiliyor. Bilhassa yeni kuşak irtibat teknolojisi ile elli yaşından sonra tanışmış olan nesil, teknolojinin nimetlerinden faydalanacağım derken, berbat niyetli şahıslar tarafından teknoloji kurbanı da yapılabiliyor.
Dolandırıcılar daha çok üst yaş kümelerini hedefliyor. Bunda birkaç neden var:
1- Ekonomik durumları çok âlâ olmasa bile en azından emekli maaşına sahipler
2- Bankacılık sistemine ve yeni teknolojilere çok hâkim değiller
3- Çoğunlukla emekli oldukları için daha steril bir ortamda yaşıyorlar ve yeni kuşak tehlikelerin farkında değiller
4- Değişik vaatler yahut tam bilakis tehditler ile ikna olmaları daha mümkün
Özellikle akıllı cep telefonları ile 50 -60 yaşından sonra tanışan büyüklerimize son bir tavsiyem, o pak görünen telefonlara çok fazla güvenmemeleri ve hatta mümkünse ellerinden bırakarak daha kolay telefonlara yönelmeleri olabilir. Akıllı telefonda berbat niyetli şahıslarca gönderilen ve bilmeden tıkladığımız bir link yahut “kabul” butonu başımıza umulmadık işler açabilir.
Feramuz Erdin
Feramuz Erdin 1992 -2007 yılları ortasında Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde çeşitli ünitelerde misyon yaptı.
2007-2020 yılları ortasında çok uluslu kurumsal şirketlerde profesyonel güvenlik yöneticiliği misyonlarında bulundu.
Halen kurumsal ve şahsî güvenlik, acil durum ve kriz idaresi danışmanlığı yapmaktadır.