Türk müziğini flamenko teknikleriyle sentezleyen ve bir devir Çağdaş Folk Üçlüsü kümesinde yer alan müzisyen Doğan Canku, öteki toplumların müzikleriyle hamur edilmemiş bir kulağın sanat niteliğindeki müziği algılayamayacağını söyledi.
60 yıllık müzik hayatını geride bırakan Doğan Canku, Türkiye’nin Çınarları Projesi kapsamında soruları yanıtladı.
Müzikal geçmişiniz hakkında bizi bilgilendirebilir misiniz?
“Çok eskiye dayanıyor. Olağan neredeyse 2,5 yaşlarına. Benim babam amatör müzisyendi. Tıpkı vakitte araştırmacıydı. Derlemeler yapardı, Türkiye’yi dolaşarak. Doğal ondan birinci feyzleri almışım. Kulağım epey dolmuş herhalde, onların konutta yaptıkları meşklerle büyümüşüm. 2,5 yaşında beste bile yapmışım ‘Baba ben beste yaptım, notayı al.’ diyecek kadar. Ancak temel konservatuvara girince başladı. O vakte kadar babamdan birinci nosyonları aldım, mandolin, davul çalıyordum. Boyum yetişmediği için bateriyi o vakit ayakta çalıyordum. Balolarda çalacak kadar geliştirmiştim kendimi. 1958 yılında Ankara Devlet Konservatuvarını kazandım. Çello kısmına girdim. Orada 7 sene çello eğitimi gördüm. Bu ortada piyano da orada öğrendim. Sonra gitara aşık oldum, hayatıma girdi o. İspanyol müziğini aslında dinliyordum. Gitarın kökeni olan müziği. Hayatıma gitar girince konservatuvarı bıraktım.”
“Bir müddet çello ile Türk müziği sanatkarlarına eşlik ettim Yıldırım Gürses üzere, İsmet Nedim üzere.. 1960’lara geldiğimizde de kendi grubumu kurdum Çağdaş Folk Üçlüsü olarak. Dünyada birçok ülkeyi gezdik, 40’ın üzerinde ülkede konser verdik. 1980’lerde Eurovison yarışlarında beraberdik, Çağdaş Folk üçlüsüyle beraberdik. Sonra bitirdik Çağdaş Folk Üçlüsü ile çalışmalarımızı. Ben tek başıma başladım. Herkesin bir mesleği vardı, kimisi hekim, kimisi işte ataşeydi. Benim de müzikte bir yol çizmem lazımdı. Yani ne Flamenko gitaristi olmalıydım, ne popçu olmalıydım, kendime özgün bir şey olmalıydım. Stilimi yarattım bir bakıma, ona ben flamenkovari diyorum. Türk müziğini, halk müziğini flamenko teknikleriyle birleştirip, sentezliyorum. Bestelerim de o biçimde oluştu. O vakitten beri kendi üslubumla konserler yapıyorum.”
İspanyol müziğinde sizi çok etkileyen bir müzisyen var mı?
“Çok var. Gitara başladığım 64’lerde Sabicas vardı. Paco De Lucia’nın, birçok düzgün gitaristin ekolüydü. Ben de onu seçmiştim. mecburdum zira bir tek onun plakları vardı ve onları tanıyorduk. Ekol olarak onu seçmiştim. Paco De Lucia’yı dinledim. Stilinden çok şeyler öğrendim. O kadar çok gitarcı var ki ve hepsi de tanım edemeyeceğim kadar varlıklı, yetenekli, çok güzel, çok üst seviyede flamenkocular. Paco ile karşılaştığımda ona Sultanıyegah’ı çalmıştık. Bana ‘Dünyada birçok Paco’larla karşılaşıyorum. Birinci kere bu türlü bir şeyi dinliyorum. Flamenko değil ancak Flamenko üzere. Şayet Flamenko çalışsaydın eminim ki âlâ çalardın ancak tek olmazdın. Senin biçiminde sen teksin. O yüzden bu türlü devam et’ dedi. Ben de onun teklifine uydum.”
Geriye baktığınızda müzik mesleğiniz hakkında ne düşünüyorsunuz?
“Ben istediğim şeyleri yaptım, yani istediğim menüyü hazırladım. Ancak bu menüyü nitekim yiyip de tadına varan oldu mu, ne kadar oldu onu bilmiyorum. Daha doğrusu az olduğunu düşünüyorum. Yani müziğimizi gerçekten seven, beğenen, takdir eden birçok insan var fakat büyük bir kitle değil bu. Yeni yeni keşfedildiğimi de hissediyorum bilhassa gençler tarafından. Eskiler tanıyor fakat eskiler de Çağdaş Folk Üçlüsü’nde tanıyorlar ya da Gecelerim, Ayrılık üzere müziklerden tanıyorlar. Hakikat müzik seçmesini bilenler ortasında enstrümantal bestelerimden etkilenenler çok.”
“Öyle anılarım var ki… Yanı başımda oturan bir bayanın o anda çalan İnsanoğlu müziğini dinlerken ‘Ben bu şarkıyı çok beğeniyorum, bu adama hayranım’ deyip ya da plakçı dükkanında önümdeki 2 kız ‘Doğan Canku’nun albümünü bulamıyorum niye yok?’ diyor. Gerisinde ben varım, fakat bilmiyor. Beni görüp de tanıyan yok ancak müziklerimi bilen var. Benim için illaki en yeterlisi olacak. Bunu ben evvel kendim için, sonra da dinleyenler için bu türlü istiyorum. Beni dinleyen beşerler en düzgününü dinlesin. Onun için de benim en düzgün çalmam lazım.”
Sizin piyasaya girdiğiniz periyotla şimdiki periyot ortasında hem müzikal hem de fırsat manasındaki farklılıklar nedir?
“Her periyodun kendine nazaran kaliteli müzikleri, kalitesiz müzikleri var. Bizim devrimizde güzeldi, bu periyotta berbat demek yanlış. Tanınan olmak için müzik yapanlar var. Bir de hiç popülerliği düşünmeyen benim üzere müziği müzik için yapmak isteyenler var. Türkiye’de sanatçı kavramı çok yanlış. Sanatçı özgün olmalı, ahlaki bedelleri olmalı, etik olmalı. Sana özgün bir şey olması lazım, onunla anılacaksın. Bir yaratı olması lazım. ‘Ben sanatçıyım’ diyemezsin. Sen bana dersin, sen atfedersin. Artık herkese sanatçı deniliyor. Birisi sanat ismine olumsuz bir şey yaptığı vakit bütün sanatkarlara bir şey söylüyorsun.”
“Ciddi kitaplar okumazsanız, hoş sinemalar izlemezseniz, kültürünüzü arttırmazsanız, Mozart, Aşık Veysel, Münir Nurettin Selçuk, Pavarotti, Maria Callas dinlemezseniz, bunlar seçilmiş beşerler, o vakit gerçek müziği algılayamazsınız. Cazın, popun, Flamenkonun, halk müziğinin en uygununu dinlemeniz lazım. Kültürlerin, öteki toplumların müzikleriyle hamur edilmemiş bir kulak, sanat niteliğindeki müziği algılayamaz, gürültü gelir ona. Türkiye yıllardır bu durumda.”
Son periyot müzikleri hakkında bilhassa Z jenerasyonunun çok tercih ettiği rap müzik hakkında ne düşünüyorsunuz?
“Rap, bütün dünyada ilgi gören bir şekil. Sıkıntıları olan, ezilmiş, hakları yenilmiş insanların bir feryadı. Âlâ yapılırsa çok enteresan. Lakin o da dejenere oldu. Herkes rap yapıyor. Rap yapabilmek için kullandığın lisanı çok güzel bilmen lazım. Çok uygun bir diksiyona sahip olunmalı. Cümleleri o denli bir geçişle, müzikle ahenk halinde konulmalı ki… O denli bir yaz ki kelamları Nazım Hikmet, Aşık Veysel üzere olsun. Ne diyor Aşık Veysel ‘Güzelliğin 10 para etmez bu bendeki aşk olmasa, eğlenecek yer bulaman gönlümdeki köşk olmasa’ duygulanıyorum, her söylediğimde. Bir bayan, bir aşk için söylenebilecek öteki bir şey yok. Bu türlü bir şey yazıp rap yapıldığında o sanat.”
Projeleriniz hakkında bilgi alabilir miyiz?
“Projeler var. Değişikliğe gidip konserlerde birazcık daha görselliğe yer vermek istiyorum. Bunun için dans katabilirim. Ben nasıl flamenkovari yapıyorsam folklor dansçısıyla flamenkocunun bir ortaya gelmesi üzere, bir bayan müzikçi, balerin ve balet koyabilirim. Zira o denli yapıtlarım var. Bu türlü şeylerle renklendirebilirim diye düşünüyorum. Repertuvarımı biraz genişletmeye başlıyorum. Yeni bestelerim var, kelam yazılıyor. Çok tanınan, bilinen, profesyonel birisi yazıyor. Umarım hoş bir şey çıkacak. Bu ortada kümemle toplumsal hayatımızla ilgili, provalarımızdan çekimler yaparak, internetten yayınlamayı düşünüyoruz.” (AA)