Rusya’nın Avrupa’ya doğalgazı kesmesi sonrası yaşanan belirsizlik güç piyasalarını olumsuz etkiledi. Rus güç şirketi Gazprom’un Lideri Miller, doğalgaz fiyatlarına ait kestirimde bulundu. Miller, “Sonbahar ve kış devrinin tepesinde Avrupa’daki doğalgaz fiyatları bin metreküpte 4 bin doları aşabilir” dedi. Fiyatlar şu an 3 bin dolar civarında seyrediyor.
TÜKETİLEN GÜCÜN YÜZDE 27’Sİ DOĞALGAZDAN
Doğalgaz fiyatlarındaki yükselişten Türkiye’nin de olumsuz etkileneceğini belirten belirten Petrol Mühendisi Necdet Pamir, “Bu yıl, 2021 yılına nazaran; gerek spot alımlarda, gerekse ‘yenilenen’ boru sınırı ile alım yapılan kontratlarda spot piyasa fiyatlarının (yüzde 70) yüklü belirlenmesi nedeniyle, yüksek fatura ödeyeceğiz” dedi.
Türkiye, tükettiği birincil gücün yüzde 27’sini doğal gazla karşılarken, bunun yüzde 99,1’ini ithalatla karşılamaktadır. Tükettiğimiz doğal gazın yaklaşık yüzde 76’sı boru çizgileriyle, yüzde 24’ü LNG olarak ithal edildi.
Türkiye’nin doğalgaz alımındaki zaafların faturasının halka kesildiğini belirten Necdet Pamir şöyle konuştu:
“Doğalgaz ithalatı, 3 ülkeden (Rusya, İran, Azerbaycan) 5 boru çizgisi ile gerçekleştirilirken, Cezayir ve Nijerya’dan yapılan LNG ithalatı, uzun erimli mutabakatlar kapsamında, geri kalan LNG ithalatı ise spot piyasadan yapılmıştır. Uzun erimli ithalat muahedeleri, uzun yıllardır petrol eserlerine endeksli fiyat formülleri ile oluşan fiyat ve şartlarla satın alınırken; spot piyasadaki alımlar, milletlerarası piyasalarda alım yapılan tarihlerdeki vadeli piyasa (TTF, Henry Hub) fiyatları üzerinden yapılmaktadır.
Son devirde ise Rusya ile mevcut uzun erimli ve petrol eserlerine endeksli muahedelerde (TürkAkım, Mavi Akım), spot piyasa fiyatlarını da içeren (yüzde 70 spot, yüzde 30 petrol endeksli) ve müddeti daha kısa olan mutabakatlara dönüşüm yapılmıştır. Azerbaycan ile mühleti dolan BTE mutabakatı da kısa periyodik uzatılmıştır. Memleketler arası piyasalarda, aktüel spot piyasa fiyatları, petrol eserlerine endeksli fiyatlara nazaran çok yüksek seyrettiğinden, bu değişiklikler, doğal gaz ithalat faturamıza olumsuz tesir yapmaktadır.“
SPOT PİYASANIN EKMEĞİNİ AVRUPA YEDİ
Spot piyasalardaki doğalgaz fiyatının düşük olduğu devir Avrupa’nın bu işten yararlandığını, Türkiye’nin ise fiyatlar yükselmeye başladığı devir spot piyasasına endeksli mutabakatlar yaptığını söz eden Necdet Pamir, “Rusya ile mevcut mutabakatlar, daha evvelce petrole endeksli iken fiyat formülünde spot piyasa fiyatının tartısı yüzde 70, petrole endeksli oran yüzde 30 olarak yenilenmiştir. Münasebetiyle, 2022 doğalgaz faturamızın, evvelki yıllara kıyasla çok artması beklenen bir sonuçtur. Tüm bu gelişmeler, ülkemizin (toplam) güç ithalat faturasını kabartırken gerek tüketicilerin güç faturalarında ve gerekse gücün girdi olduğu tüm eser fiyatlarında, toplumun belini büken bir ortam yaratmıştır” diye konuştu.
NEDENİ HÜR PİYASA EKONOMİSİ
Elektrik Mühendisi Olgun Sakarya hanelere yansıyan elektrik ve doğalgaz faturalarının daha çok cep yakacağını vurgulayarak, “Türkiye gücünün yüzde 27’sini doğalgazdan karşılıyor. Güç çeşitliliğini arttırmalıyız. Güneş ve rüzgar gücüne tartı vermeliyiz” dedi.
Doğalgaz ve elektrik faturalarına gelen yüksek zamlardaki esas etkenin, bu kesimin hür piyasa iktisadının kar hırsına teslim edilmesi olduğunu söyleyen Olgun Sarıkaya, Türk lirasının döviz cinsinden bu kadar bedel kaybetmesi de gelen artırımların bir başka nedeni olduğunu vurguladı.
Masum Gök