1980’li yıllarda Nokta mecmuası bir sayısının kapağında ’10 yıl içinde İstanbul’da büyük sarsıntı olacak’ başlığını kullanmıştı. Daha çocuktum fakat çok etkilendim, korktum demek daha hakikat. Bu endişe fobiye dönüştü. 17 Ağustos 1999 saat 03.02’de ‘demek şimdiymiş’ diye uyandım. Hiç bitmeyecek üzere geldi. Avizenin tavana vuruşu, duvarlardan gelen sesler ortasında ‘oluyor işte’ diye düşündüm. Binadan çıktığımda herkes sokaktaydı. Otomobillerde radyolardan haberleri dinliyordu beşerler. ‘Avcılarda binalar yıkıldı’ diyordu radyodaki sunucu. ‘Beklenen İstanbul zelzelesi bu’ diye düşündüm. Sonra bunun bir diğer sarsıntının tesiri olduğunu öğrendik. Adapazarı- Gölcük’tü merkez.
O vakit Doğan radyolar kümesinde çalışıyordum. İş yerinden aradılar, ‘Adapazarı’na gidiyorsun hemen’ dediler. ‘Tamam’ dedim. Yola çıktım ancak ne göreceğimi bilmiyordum. Bir varsayımım vardı elbette. Bölgeye girdiğim anda yıkılmış binalar, yol kenarlarına bırakılan cenazeler, ambulans sesleri, ağlayan beşerler vardı. İşimi yapmaya başladım. Endişemi, paniğimi bastırıp orada yaşananları aktarmaya çalıştım. İnsanların gözlerinde acıyı, öfkeyi, çaresizliği birebir anda gördüm. O durumdaki bir beşere ne diyebilirsiniz ki? Başsağlığı dileyemiyorsunuz aileleri hala enkaz altında, geçmiş olsun diyemezsiniz zira hiçbir şey geçmemiş. Ne sözleriniz ne de hisleriniz bir depremzede ile konuşmaya yetersiz kalıyor.
‘Hiçbir şey eskisi üzere olmayacak’ dendi. Zelzele vergileri toplanmaya başlandı. Kamuoyu bütün zelzele uzmanlarını yakından tanıdı. Onlar daima uyarıyordu, siyasetçiler de halka ‘hiçbir şey eskisi üzere olmayacak’ diyordu. O zelzeleden bir müddet sonra AKP iktidara geldi. Alınan zelzele vergisini kalıcı hale getirdi.’ Özel irtibat vergisi’ oldu ismi. Milyarlarca lira toplandı. Pekala sonra? Sonra Katliam oldu.
‘Çök, kapan, tutun’
100 milyara yakın sarsıntı vergisi toplayan bir hükümetin halkına sunduğu tek çalışma ‘Çök, kapan, tutun’
Birkaç ay sonra, birkaç ay öncesine kadar Prof. Dr. Naci Görür’ün uyardığı bölgede bir gece gökyüzü aydınlandı. Sonra hiç bitmeyen bir sarsıntı….
‘Ayağımın altından yer düştü…’
“Önce hafif sallandı. Çocuklara kolonların altına girin bekleyin dedim. Gitgide hızlandı, bebeği kucağıma aldım. Sonra her şey meskenin içinde havalanmaya başladı. Her şeyi havaya fırlatıyordu. Salonun duvarı yok oldu, dışarıyı gördüm…”
“Binadan çıktığımda gerimden yıkıldığını duydum. Büyük bir gürültüyle. Çığlıklar yükseliyordu her yerden. Ailelerimizin sesi geliyordu. Yardım istiyorlardı lakin bir şey yapamıyorduk. Yangın çıktı binada, kimse gelmedi…”
“Yataktan fırladım. Kolona tutundum. Çok güçlü sallıyordu. Hiç bitmiyordu. Tavandan bir şeyler dökülmeye başladı. Sonra kesimler kopmaya devam etti. Tutunduğum kolon kırıldı ve beni fırlattı. Her şey üzerime yıkıldı. Elimle kazmaya çalıştım. Küçük bir delik açtım. Binanın enkazı yavaş yavaş çökmeye devam ediyordu. Belime kadar dışarı çıktım. İkiye bölüneceğimi düşündüm. Kanım betonlar ortasında kayganlaştırıcı tesir yaptı. Sürünerek çıktım. Her yer yıkılmıştı, her enkazdan çığlıklar geliyordu. Hiçbir şey yapamadım…”
“…Çatırdamalar başladı, ayağımın altından taban düştü, üst kat da üzerime geldi. Bina burulmaya başladı. Burularak çöktü…”
Sonrası bu türlü. Anlatımlar şahsen zelzelesi yaşayan vatandaşlardan. Daha fazlası da var. Elinden kayan çocuklarını kurtaramayanlar, ‘baba yardım et’ diyen çocuğuna yardım edemeyenler. Ailelerinin çığlıklar içinde mevtini izleyen beşerler. Hiçbiri ne çökecek, ne kapanacak vakit bulamadı. Bu zelzele onlar için kameralar karşısında yapılan bir gösteri değildi. Bu zelzele onlar için bir katliamdı.
İlk işleri evrakları yok etmekti
Yıkılan binalar içinde bir iki yıllık yeni binalar da vardı. Zelzele bölgelerine yapılmasına müsaade verilen gökdelenler de. Hepsi de ‘depreme dayanıklı’ sloganı ile milyonlarca beşere satıldı. İnsanlara yaşarken milyonlarca liralık mezarlar sattılar. Bile isteye… En doruktan en alta kadar bütün yöneticilerin müsaadesi ve isteğiyle. Bu yüzden bu sarsıntı bir katliamdı.
Suçlular evvel kanıtları karartırlar. Beşerler enkaz altında yardım isteyen yakınları için ‘VİNÇ’ diye bağırırken iki vinç içinde insan olmayan tek katlı bir binayı yıkmak için yola çıktı hem de sarsıntının birinci günlerinde. O bina Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın Hatay Vilayet Müdürlüğü’ydü.
Binada Hatay ve etrafındaki bütün yapı kontrol raporları, sarsıntıya dayanıklılık sonuçları ve daha birçok doküman vardı. Yok edilmek istenmesinin nedeni ise o evrakların altındaki imzalardı. Islak imzalar, isimlerle birlikte. İktidarın birinci işi o dokümanları korumak olmalıyken onlar yok etmeye çalıştı. Onları müdafaaya çalışan Avukat Ömer Meşe günlerce tek başına nöbet tuttu. Enkazdan tek tek evrak topladı. Kimse gelip almadı. Savcı evrakın fotoğrafı çekilirken ‘parmağım gözüktü lütfen yine çek’ dedi. O kadar korkuyordu ki parmağından tanınacağını düşündü. Sonra da müsaadeye ayrıldı.
Bu yüzden bu bir katliamdı.
Ezilerek, yanarak, donarak öldü insanlar
Deprem sonrası iki gün hatta ilçe ve köylerde üç gün beşerler tek başına kaldı. Yakınları enkazdan çığlık atarken onlar yağmurda, karda enkaz başında çırpındı. Her şeyin tek elden yapılacağı inadı ve bir sürü liyakatsızın ne yapacağını bilememesi… lakin her şeyden evvel “Cumhurbaşkanımızın tensipleriyle…”cümlesini kuracak buyruğun gelmemiş olması o insanların bağıra bağıra ezilerek, yanarak, donarak ölmesine neden oldu.
Evet, bazıları yardım edin diye bağırırken artçılarla çökmeye devam eden enkazlarda ezildi.
Kimileri soğuktan yardım beklerken donarak öldü.
Kimileri sarsıntı sonrası doğalgaz ya da sobaların yol açtığı yangınlarda yanarak can verdi.
Kimileri de o dumanlarda boğuldu.
Yakınlarını teşhis etmeye çalışan depremzedeler her türlü mevti gördü.
Bu yüzden bu bir ‘KATLİAM’ dı.
Anlamak için empati kurun
Ekranda izlediğiniz hiçbir manzara orada yaşananları size yansıtmaya yetmedi inanın. Katliamı, acıyı, çaresizliği tanımlayacak söz bulamadım. Yetmedi sözcükler, gereğince anlatamadım. Daha yazacak çok şey var inanın ancak empati kurmanızı isteyerek bitireceğim. Çok acı gelecek biliyorum fakat bilhassa de beklenen Marmara sarsıntısı bölgesinde yaşayanlar kursun bu empatiyi.
Bir depremzedenin bana sorduğu ve aklımdan hiç çıkmayan soruyu size soruyorum;
“Düşünün ki tıpkı binada oturduğunuz dostlarınız var ya da tıpkı mahallede. Yıllarca akşam yemeklerini birlikte yediniz, tatile birlikte gittiniz, çocuklarınız okul arkadaşı. Bir gece büyük bir zelzele oluyor. Kendinizi dışarı güç atıyorsunuz. Ailenizin ardınızda olduğunu düşünüyorsunuz zira el ele çıkıyordunuz. Fakat binadan çıkınca ardınıza bir dönüyorsunuz ki kimse yok. Bina çöküyor içinden ailenizin çığlıkları geliyor. O eski dostlarınız da dışarda hepinizin çocukları içerde. Ortada yalnızca bir vinç var. Ne yapardınız?”
Birbirleri ile hengame ettiler hem de küreklerle. Hepsi ailesini kurtarmak için çabaladı. Birden fazla başaramadı. Artık birbirlerine bakmıyorlar bile.
Bu yüzden tarihte bir doğal afetten ‘katliam’ diye bahseden birinci ülke Türkiye olacak.