Bir şehir efsanesi mi yoksa gerçek mi?
Lozan Antlaşması 100 yıl süreli yapılmıştır. Antlaşmaya ekli gizli maddelerde Türkiye’nin yer altı madenlerini çıkarması yasaklandığı için biz bunları çıkartamıyoruz.
2023’te Lozan Antlaşması’nın 100. yılı dolacağı için Türkiye’nin madenlerini artık çıkartabileceği iddia edilir.
Gerçekten öyle mi?
Türkiye’de yaşanan doğa katliamları bu şehir efsanesini yalanlıyor.
KAZDAĞLARI
Kazdağları bölgesindeki çalışma 2000’li yılların başında başladı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Enerji Bakanlığı bölgede maden yataklarını araştırarak haritalandırma çalışması yapmıştı.
2002’den sonra Maden Yasası’nda değişiklikler yapılmış ve firmalara maden araması için ruhsatlar verilmişti. 2010’lu yıllara gelindiğinde ise arama ruhsatları işletme ruhsatına dönüşmeye başladı.
2017’den itibaren de işletmeler kurulmaya başlanmış ve bu dönemlerde bölgedeki ağaç katliamları gündeme düşmüştü…
Kaz Dağları’nda altın madeni çıkarmak için çevre katliamı yapan Kanadalı şirketin CEO’su John McCluskey ağaçları Alamos Gold şirketinin değil hükümet birimlerinin kestiğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
“Bunun için parayı önceden ödedik. Anlayışla karşılamanız gerekir ki, ormancılık izinleri kapsamında, bu izinler için 5 milyon dolar ödedik. Bu ücretin büyük unsuru yeniden ağaçlandırma yapmak için.
Altı buçuk yıl içerisinde, bu alanın tüm merkezi yeniden ekilecektir. 10 yıl içerisinde biraz daha fazlası yapılacak ve yeniden bir ormana benzeyecektir.”
Siyanürün altını çıkarmak için gerçekleştirilen kazı sürecinin son aşamasında kullanılacağını söyleyen McCluskey şöyle devam etti:
“Bunu sadece imkânsız kılmıyoruz. Şayet bunu imkânsız hale getirmezsek, orada altın olduğu için sürece siyanür dâhil edinceye kadar başlamamamız gerekir. Eğer siyanürü kaybederseniz, altını da kaybedersiniz.”
Siyanür havuzunda su geçirmeyen bir kaplama ve altında bir başka su geçirmeyen kaplama kullanılacak ve iki katmanın arasında bir siyanür sızıntı tespit sistemi olacak. Eğer sızıntı olursa, diğer katmana ulaşmadan haberimiz olacak.
AKP Sözcüsü Ömer Çelik, bahsi geçen madenin Kaz Dağları’nda olduğu şeklindeki haberlerin yalan olduğu iddia etti ve şu ifadeleri kullandı:
“Arada 40 kilometre mesafe var. Olan yer Kaz Dağları değildir. Burada kesilen ağaçların tamamının yerine tamamı miktarınca fidan başka bir alana dikilmiştir. Söz konusu firmanın sözleşmesi gereği burada yapılacak işlemler bittikten sonra buranın ağaçlandırılması da gerçekleştirilecektir. Söz konusu yer Kaz Dağlarına 40 km uzaklıkta. Bu izinler iktidarlarımız öncesinde 2001 yılında verilmiştir. Bizden önce kaldırılan bir sit izni söz konusudur. Siyanürle arama gibi bir işlem kesinlikle söz konusu değildir.”
MADRA DAĞI
Bir maden arama çalışması da Burhaniye Madra Dağı’nda yapıldı.
Balıkesir’in İvrindi İlçesi ile Bergama’nın Çamavlu Köyü arasında 6 bin 600 hektarlık alan büyüklüğüyle Türkiye’nin en büyük altın madeni TÜMAD Madencilik Şirketi’nin yarattığı tahribat fotoğraflarla ortaya çıktı.
AA’nın haberine göre İvrindi’de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünce verilen izin doğrultusunda 3 yıla yakın süreçte 500 sondaj yapıldı. Bu sondajlarda, 50 bin metrekare alanda değeri 2 milyar dolar olarak hesaplanan altın rezervi tespit edildi.
DİKİLİ
İzmir Dikili’de Koza Altın İşletmeleri A.Ş. tarafından altın ve gümüş arama faaliyetleri yapıldı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı şirketin “Çukuralan Altın Madeni İşletmesi 3. Kapasite Artırımı” başvurusunu inceledikten sonra 192 hektarlık alanının 392 hektara çıkarılacağı belirtildi. Şirketin madencilik faaliyetleri ile 13 yılda 5.82 milyon ton altın ve gümüş çıkarmayı hedeflediği açıklandı.
Bu karara İzmir Büyükşehir Belediyesi Dikili Çukuralan Altın Madeni İşletmesi 3. Kapasite Artırım Projesi ile ilgili olarak verilen ÇED olumlu kararına ilişkin 2019 yılında EGEÇEP Derneği, Bergama Belediye Başkanlığı, Dikili Çevre Platformu, Bergama Çevre Platformu tarafından açılan davaya müdahil oldu. İzmir 6. İdare Mahkemesi’nin kararı ile ÇED olumlu raporunun iptaline karar verildi, karar Danıştay tarafından onanarak kesinleşti.
YAPILAN DİĞER MADEN ARAMA FAALİYETLERİNDEN BAZILARI
Çevre Yüksek Mühendisi Sait Ağdacı raporlarında Türkiye’nin ormanlarının yüzde 60’ının maden araması ve işletilmesi için projelendirildiğine işaret ediyor. Ağdacı’nın verdiği bilgiye göre son 10 yılda verilen maden arama ve işletme ruhsatı sayısı 163 bin 218. Verilen ruhsatlardan 593’ü ise 183 yabancı şirkete ait.
Türkiye’de yapılan diğer maden arama faaliyetlerinden bazıları şöyle:
•Kanadalı Alamos şirketinin Kirazlı, Ağı Dağı ve Çamyurt ile birlikte Kaz Dağları’nda toplam 3500 hektarda arama ruhsatı bulunuyor. Kanadalı Centerra Gold isimli şirket de Zonguldak’ın Alaplı ilçesinde altın aramak için sondaj çalışmalarına başladı.
•Yine Kanadalı olan Eldorado Gold Corporation, Türkiye’deki taşeronu Tüprag Metal Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ aracılığıyla Samsun’un Kavak ve Havza ilçeleri arasında kalan Şahin Dağları’ndaki 1975 hektar alanda 16 Ekim 2024 tarihine dek altın madeni araması yapmak için ruhsat aldı.
•Kütahya’nın Gediz İlçesi’ne bağlı Karaağaç Köyü’nde çıkarılması planlanan altın-gümüş madeni için ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) olumlu kararı ise 8 Mayıs 2018’de verildi. ÇED dosyasına göre proje sahasının tamamı 534 hektardan oluşuyor. Projenin sahibi ise 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın yeğeni Bahattin Özal’ın sahibi olduğu Odaş Enerji’ye bağlı Anadolu Eksport Maden firması.
•Artvin’de Çalık Holding’e bağlı olan Lidya Madencilik ve Kanadalı Sandstorm Gold şirketi tarafından ortak olarak kurulan Artmin Madencilik faal görünüyor. Şirket, Artvin’in Yukarımaden ve Aşağımaden köylerinde planladığı Hod altın, bakır yeraltı maden işletmesi için kapasite artışına gidiyor. Proje ile ilgili olarak ÇED raporu da protestolara rağmen onaylandı. Lidya Madencilik ayrıca Erzincan’daki Çöpler Altın Madeni’nde Kanadalı Alacer Gold şirketiyle arama yapıyor.
•İznik’te Aydınlar köyü mevkiinde bulunan bin 893 hektarlık alanda çinko, kurşun ve bakır ocağı projesi için de ÇED süreci başladı. Projeyi yöneten şirket ise Ergüden Madencilik Hayvancılık İnşaat Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti.
•Bahar Madencilik ile İngiliz Stratex International Madencilik’in birlikte kurduğu Altıntepe Madencilik Şirketi, Ordu’nun Fatsa-Ünye ilçeleri arasında yer alan 196 hektarlık bölgede 5 yıldır altın çıkarıyor. 2013 yılında faaliyete başlayan İngiliz ortaklı şirket, ruhsat sürelerinin bitmesine günler kala süreyi 5 yıl daha uzatmak için harekete geçti.
•Sektörde Cengiz Holding, Eczacıbaşı Holding, Koç Holding ve Koza Altın gibi yerli şirketler de oldukça faal. Cengiz Holding’e ait Eti Bakır, Artvin Murgul ve Kastamonu Küre’de yeraltı madenciliği yapıyor. Cengiz İnşaat’ın Kaz Dağları’nda da ruhsat sürecinin devam ettiği belirtiliyor.
•Koza Altın’ın ise İzmir’in Ovacık ve Çukuralan, Gümüşhane’nin Mastra, Eskişehir’in Kaymaz, Kayseri’nin Himmetdede bölgelerinde altın madeni bulunuyor. Eczacıbaşı’na ait ESAN Madencilik San. Ve Tic. A.Ş.’nin Lapseki’de Bayramdere Barajı’nın yakınında altın madeni açma girişimleri devam ediyor.
•Nurol Holding’e bağlı TÜMAD Madencilik ise Çanakkale’nin Lapseki ilçesinde aktif olan tek altın madenciliği şirketinin sahibi. Maden 2017’de işletmeye alındı. Aynı şirket, Balıkesir’deki İvrindi Altın ve Gümüş Madeni’nin işletmesine de sahip.
•Koç Holding’in iştiraki Demir Export ise Sivas Bakırtepe Altın Sahası, Kayseri Kaş Altın Madeni’nde faaliyet gösteriyor.
•Öte yandan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) 60 kilometrelik uzunluğa sahip Munzur Dağları’nın tamamının ise maden sahası ilan edildiğini bildirdi. Dersim’de halihazırda 145 maden projesi bulunuyor.
CİMER’DEN GELEN YANIT
Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER), 25 Nisan’da bir vatandaşın yönelttiği “Lozan’da madenlerimizi çıkarmaya engel gizli madde var mı?” sorusuna, “Lozan Barış Andlaşması’nda gizli maddeler bulunmamakta olup, maden çıkartmamıza engel teşkil eden herhangi bir madde yer almamaktadır” yanıtını vermişti.