Kültür için Alan takviyesi, Everest Yayınları ve Aras Yayınları iş birliğiyle düzenlenen Diyarbakır Mukayeseli Edebiyat Günleri bu yıl, 21-30 Ekim 2022 tarihlerinde fizikî olarak gerçekleşecek. ‘Hayal Lisanında Hakikat’ davetiyle yola çıkan ve Kürtçe ve Türkçe sunumlarla iki lisanlı olarak ilerleyecek programın bu yılki onur konuğu Îhsan Colemêrgî oldu.
Kürtçe edebiyata dünya edebiyatı içinde alan açan, dünya edebiyatının kıymetli örneklerini Kürtçeye kazandıran Lîs Yayınevi ve Şubat 2020’de Lîs Yayınevi’nin toplumsal ve kültürel bir teşebbüsü olarak kurulan Wêjegeh Amed | Diyarbakır Edebiyat Evi’nin yürütücülüğünde ve Diyarbakır Sanat Merkezi iştirakinde hayata geçen aktiflik, birinci defa 2013 yılında düzenlendi. 2018’de ikincisi düzenlenen Diyarbakır Mukayeseli Edebiyat Günleri, 2020’de çevrimiçi olarak gerçekleşti.
ZÜLFÜ LİVANELİ, AÇILIŞ KONUŞMASI YAPACAK
21 Ekim Cuma akşamı gerçekleşecek açılış aktifliği, konuk edebiyat kurumları ve yayınevleri temsilcilerinin konuşmalarının akabinde, açılış özel konuğu Zülfü Livaneli’nin konuşması ile devam edecek. Akabinde Kürtçe, Türkçe ve Arapça yazan şairlerin yer alacağı şiir gecesi Asuman Susam, Beyar Bavî, Birsen İnal, Ciwan Serwer, Hicran Aslan, Îrfan Amîda, Najat Abdulla Kadhim, Mem Bawer, Meryem Coşkunca, Metin Aydın, Mîna Acer, Vecdi Erbay iştirakiyle gerçekleşecek.
EDEBİYAT, HAKİKAT VE HAKİKAT SONRASI
Karşılaştırmalı Edebiyat Günleri, 22 Ekim Cumartesi günü programında dinleyicileri dört oturuma davet ediyor. Uzun yıllardır Kürtçe hikayelerin Arapçaya çevirisi konusunda emek veren yayıncı ve edebiyatçı Hesen Silêvanî “Kürtçe Hikayenin Arapçada Yankısı” oturumunda Kürtçenin çeviri imkânlarını deneyimleri üzerinden aktaracak.
Programın “Hakikate Davetin İki Düzlemi: Edebiyat ve Toplumsal Bilimler” başlığındaki ikinci oturumunda, Fuat Ercan ve Îrfan Amîda, edebiyat ve toplumsal bilimlerin farklı dilsel yapıları üzerinden gelişen hakikat anlayışlarını tartışmaya açacak. Akabinde Hesen Ildiz ve Mehmet Şarman “Dile Gelen Ben’in Kaybolan Estetiği” oturumunda lisanın tarihi ve felsefi dönüşümüne, ben ve lisan ortasındaki tansiyona odaklanacak.
Günün son oturumunda Murat Gülsoy, sınanabilir olgulara dayalı gerçeklerin yerini sahtesinin aldığı bir devirde müelliflerin karşı karşıya olduğu problemleri “Hakikat Sonrası Devirde Edebiyat” başlığıyla tartışmaya açarken, post modernizme geçiş müellifi olarak Jorge Luis Borges’in edebiyat tecrübesine bakacak.
OKUMAK, DUYMAK, YAZMAK
23 Ekim Pazar gününün birinci oturumu olan “Murdar Meyyit ve Kırmızı Pazartesi: Uzak-Yakın Bir Karşılaştırma”da Bawer Rûken ve Bajar Mîrzeman iki romanın da kurgusal dünyasına yer oluşturan iki cinayet etrafında mevzu edilen benzeri klasik öğeleri çözümlerken, bu öğelerin işlenişindeki kurgu ve üslup farklarını mukayeseli bir halde inceleyecek. Akabinde baskıcı rejimlere karşı yürütülen direniş uğraşlarının hatırlanması için edebiyat/sanata düşen rolün imkânlarının ve açmazlarının tartışılacağı “Direnmenin Estetiği” oturumunda mütercimler Çağlar Tanyeri ve Turgay Kurultay, Peter Weiss’ın belge-romanının rehberliğine başvuracak.
Programın üçüncü günü, şair-yazar Asuman Susam’ın okuma ve yazmanın dünya ile Ben ortasındaki çoklu bağına bakacağı “Çatallanan Yollarda Patikalar Açmak: Okumak, Duymak, Yazmak Üzerine” oturumu ile sona erecek.
FOTOĞRAF, EDEBİYAT, SİNEMA
Program, hafta içi akşam oturumlarında lisan ve edebiyatın yanı sıra fotoğraf, çağdaş sanat ve sinema alanlarından etkinliklere mesken sahipliği yapacak. 24 Ekim Pazartesi günü Bedran Hîkmet ve Mem Wenda, “Memê Alan Varyantlarının Karşılaştırılması” başlığıyla destanın varyantları ortasında bölgesel, toplumsal ve kültürel içerikleri göz önünde bulundurarak mukayeseli bir okuma gerçekleştirecek. 25 Ekim Salı akşamı ise “Taşlar Ülkesi’nde: Hewraman” sunumunda Hüsamettin Bahçe, dört yıla yayılan bir müddet zarfında fotoğrafladığı Hewraman’ı, araştırmacı muharrir Namiq Şefîq Hewramî ile birlikte fotoğraflar eşliğinde anlatacak.
26 Ekim Çarşamba akşamı Jineps Gazetesi’nden Erdoğan Yılmaz, “Çerkes Lisanlarından Adigece” oturumunda Çerkes lisanının Anadolu’daki serüvenine bakarak anadil hakkına yönelik yeni tartışmalara dikkat çekecek.
27 Ekim Perşembe akşamı ise, akademisyen ve sanatçı Şefik Özcan, fikir tarihine referanslarla siyasi büyüğe ve siyasetin sanat ile olan alakasında şiddet üzerinden kurulan temsil rejimine tenkitlerini “Çağdaş Sanat ve Siyaset Münasebetinde Dehşetin Ulu İmgesi” başlığı altında sunarken, konuşmanın akabinde direktör Ali Kemal Çınar’ın son sineması Berîya Şevê, direktörün de katılacağı bir söyleşi aktifliğiyle Mordem Sanat’ta izleyiciyle buluşacak.
MARGOSYAN ANILACAK
28 Ekim Cuma günü programının sabah oturumunda Müge İplikçi, “Hayal Edebilmenin Genç Yanı” başlığıyla gençlik edebiyatına odaklanacak. Akşam programında ise daha evvel 2018’de 2. Diyarbakır Mukayeseli Edebiyat Günleri’nde 80. doğum yılı kutlanan Mıgirdiç Margosyan için Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nde Ohannes Gaffur Ohanyan, Rober Koptaş, Abdullah Aren Çelik, Aksiyon Cet Güleç, Kerem Bakıcı, Nurcan Kaya, Mehmet Mahsum Oral, Muharrem Erbey iştiraki ile bir anma düzenlenecek.
İKİNCİ ŞİİR GECESİ
29 Ekim Cumartesi günü Mezopotamya Vakfı iş birliğiyle gerçekleşecek “Standart Bir Lisan Tahayyül Etmek” oturumunda Samî Tan ve Bahoz Baran, Kürtçenin standardizasyon ufkuna bakacak. Ardından Ekoloji Derneği’nden edebiyatçı ve aktivist Mirad Bîlgîç, ekoloji dışı bir edebiyat mümkün mü sorusu etrafında toplumsal ekolojik perspektifin metinler üzerinden tarihî okumasını yapacak.
Deniz Durukan ve Kalê Badê’nin konuşmacı, Rêbîn Ozmen’in ise moderatör olarak yer alacağı müzik ve yoksulluk teması etrafında şekillenen oturumunda, 2000 sonrası manipüle edilmiş sound’un ve kapitalist piyasanın müziğe nasıl yansıdığı tartışılırken, müzisyenin yaşadığı ekonomik ve estetik yoksulluk ortamı mercek altına alınacak.
“Yeniden Yazmak: Edebiyattan Sinemaya” başlıklı gün sonu oturumunda ise Zeynep Çetin Erus, Övgü Gökçe Yaşa’nın kolaylaştırıcılığında dönemsel tesirlerin ışığında sinemada edebiyat uyarlamalarına örnek sinemalar üzerinden bakacak.
Gün, farklı lisanlarda yazan şairler Ahmet Çakmak, Altay Öktem, Aydın Alp, Deniz Durukan, Fatêxan Taşli Tunç, Harun Tutuş, Mustafa Irgat, Redûr Dîjle, Roza Metîna, Sultan Yaray, Zozan Gulan birlikteliğinde ikinci şiir gecesi ile sonlanacak.
ATÖLYELERE DE YER VERİLECEK
Bu yıl programda bir çevrimiçi oturum da yer alıyor. 23 Ekim Pazar 13.00’dan itibaren Wêjegeh Amed Youtube kanalından izlenebilecek olan “Huseynî ve Sepehri: Toprağa, Suya ve Yabana Bağlılık” başlıklı oturumda Ebas Mûsa, Ehmed Huseynî’nin şiirlerinden bir seçki, İranlı şair Sohrab Sepehri’nin şiirleriyle karşılaştıran bir okuma yapacak.
. Karşılaştırmalı Edebiyat Günleri programı, bu yıl da atölyelere yer verecek. Rûken Çalıştıran‘la “Şahmaran Masal ve Fotoğraf Atölyesi” ile tarihi ve mitsel pahası olan Şahmaran masalı hayal ve hakikat bağlamları ile okunacak, akabinde masal, santur icrası eşliğinde, görsel olarak çocuklarla birlikte kâğıda dökülecek.
Bir öbür atölye ise Altay Öktem’in yürütücülüğünde gerçekleşecek, iştirakçilerin açık davet yoluyla belirleneceği iki gün sürecek olan “Hayalden Hakikate Şiir Atölyesi”. Tarihten günümüze şiirin hayal ve düş dünyasıyla alakasının örneklerine bakan atölyeye iştirak için 24 Ekim Pazartesi gününe kadar müracaat yapılması gerekiyor.
BİBERYAN VE ÇOLEMÊRGÎ’NİN EDEBİYATI
30 Ekim Pazar programın kapanış gününde, “Gerçeğin Artısı: Muharririn Düş Gücü” oturumuyla Yiğit Bener anadilde yazmak, öteki bir lisanda yazmak ve lisanlar ortasında yazmak olarak çevirinin dünyasını edebiyatın ve kurgunun imkânı içinden yorumlayacak. Aras Yayınları iş birliğinde Ekin Kurtdarcan, Elif Refiğ ve Rober Koptaş’ın konuşmacı olarak yer aldığı “Biberyan Romanları Bize Neler Anlatıyor?” oturumu, Zaven Biberyan’ın yapıtlarına farklı istikametlerden bakarak onun roman dünyasındaki politik ve sanatsal zenginliği açmaya odaklanacak.
Kapanış panelinde ise Omer Dilsoz, Şerefxan Cizîrî, Şexo Filîk ve Mehmet Dicle, yazdığı çağdaş kurgusal yapıtları ile Kürt mitolojisi ve tarihi ile bağlarını canlı bir biçimde yansıtan onur konuğu Îhsan Colemêrgî’nin edebiyatına dair bir tartışma yürütecek. 4. Diyarbakır Mukayeseli Edebiyat Günleri programı, İhsan Colemêrgî’nin kapanış konuşmasıyla sona erecek. (KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)