Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Şurası Lideri Prof. Dr. Abdurrahman Haçkalı, şuranın çalışma metotlarını, konseye iletilen sorulara ait dataları ve fetva verme süreçlerini AA muhabirine anlattı.
İslam’ın, toplumsal olarak varoluş süreçlerinin oluşumunda Türk milletinin “hücrelerine kadar” tesirinin bulunduğunu söz eden Haçkalı, bunun, halkın kendilerine ağır biçimde soru sormasında tesirli olduğunu belirtti.
Fetvanın, bireylerin gereksinimine nazaran verilen ferdî bir karşılık olduğunu tabir eden Haçkalı, halktan gelen soruların, fetvaya muhtaçlık duyulan ve fetva konusunda eksiklere ya da tamamlanması gereken konulara işaret ettiğini, bunun da konsey için yol gösterici olduğunu söyledi.
“TÜRKİYE DIŞINDAN DA GELEN SORULARI CEVAPLIYORUZ”
Fetva çizgisinde vilayetlerdeki vaizlerin misyon yaptığını ve uzmanların sorulara karşılık verdiğini bildiren Haçkalı, “2022 yılı içerisinde Alo 190 Fetva Çizgisi üzerinden bizlere yaklaşık 800 bin soru sorulmuş. İnternet üzerinden sorulan yaklaşık 36 bin soruya da yanıt vermişiz.” dedi.
Türkiye’nin yanı sıra Avrupa’da yaşayan Türk vatandaşlarından da çok sayıda soru geldiğini belirten Haçkalı, bunun yanında Güney Afrika’dan Kazakistan’a dünyanın bir çok yerindeki fetva kurumlarından da soru aldıklarını bildirdi.
Fetva hazırlama süreçlerinde bazen tıbbi bazen iktisadi bilgilere, bazen de ilahiyat fakültelerinin deneyimlerine gereksinim duyduklarını, TÜBİTAK, üniversiteler ve öteki resmi kurumlarla da çalıştıklarını aktaran Haçkalı, “Fetva hazırlama sürecinde şayet bu halde ilmi toplantılara muhtaçlığımız varsa, paydaşlarımızla birlikte bu toplantıları yapıyoruz. O ilmi toplantılardan elde ettiğimiz bilgiler üzerine şimdiki problemlere fetva ve yanıtlar üretiyoruz.” diye konuştu.
Haçkalı, bu çalışmaların hem halk hem de sivil toplum kuruluşları ve resmi kurumlar nezdinde konseye duyulan itimat ve takviyenin göstergesi olduğunu kaydetti.
“ÜYELER ÖNEMLİ BİR SEÇME VE ELEME SÜRECİNDEN GEÇİYOR”
Kurulda misyon yapan 16 üyenin “ciddi bir seçme ve eleme sürecinden” geçtiğini söz eden Haçkalı, konsey üyeliği için iki ön seçim yapıldığını, yaklaşık 200 kişilik bir seçme-eleme kümesinin adaylar ortasından 24 kişiyi seçtiğini, bu bireylerden 12’sinin atanmak üzere Cumhurbaşkanı’na teklif edildiğini anlattı.
Diğer 4 üyenin de ilahiyat fakültelerindeki deneyimli hocalardan atanmak üzere teklif edildiğini aktaran Haçkalı, “Diyanet İşleri Başkanlığımızın hizmet alanlarında yıllarca çalışmış, deneyim kazanmış; vakit zaman vilayet müftülerimiz ancak çoğunlukla da heyetimizin içerisinde yıllarını geçirmiş uzmanlarımız ortasından çok deneyimli hocalarımız ve ilahiyat fakültelerimizde de ehliyet ve liyakat sahibi hocalarımız buraya geliyor.” sözlerini kullandı.
Kurulun çalışma yollarına ait bilgi veren Haçkalı, fetvayı, “neden muhtaçlık duyulduğu” noktasından başlayarak hazırlayıp yazdıklarını belirtti. Haçkalı, bu süreçte fetvanın kanıtları, münasebetleri ve dünya genelindeki fetva meclislerinin mevzu hakkındaki görüşlerinin bir ortaya getirilerek karar alındığı bilgisini paylaştı.
Haçkalı, “Kurulumuz, çalışmalarında Kur’an ve sünneti temel alır. Tarihi deneyimimizi, İslami ilimleri, Müslümanların Peygamberimizden bugüne taşıdığı temel ve ortak kabulleri dikkate alır. Verilen fetva ve kararlarda milletimizin birlik ve beraberliğini, kardeşliğimizi son derece dikkate alır. Verdiği kararlarda da rastgele bir dini, sivil, resmi yapılanma ya da rastgele bir otorite, merciye bağlı değildir. Bunlardan etkilenmez, bağımsız olarak çalışır, özerk bir yapıya sahiptir.” biçiminde konuştu.
“FETVALARIMIZ BAĞLAMINDAN KOPARTILARAK ÇARPITILIYOR”
Verdikleri fetvaların vakit zaman içinden birtakım cümlelerin cımbızlanarak çarpıtıldığını söz eden Haçkalı, şöyle devam etti:
“Bu çoğunlukla muhakkak bir vakit evvel, aşikâr bir bağlam ve ortamda verilmiş fetvanın bağlamından koparılarak günümüze taşınması biçiminde oluyor. Bağlamından kopartıldığında da direkt yanlış anlaşılmaya yol açacak şeyler oluyor. İslami literatürün kendine ilişkin bir lisanı ve üslubu var. Oradaki kavramlar ile gündelik lisanda kullandığımız kavramlar birbirine benzese de birebir manası tabir etmiyor. Fetvalarımızla ilgili çarpıtmalarla karşılaştığımızda biz gereken açıklamayı yapıyoruz lakin kurumsal olarak davrandığımızdan rastgele bir sivil toplum kuruluşunu, kişiyi, kümesi, dini cemaati ya da siyasi bir teşekkülü muhatap almıyoruz. Açıklamalarımızı direkt ve her vakit halkımıza yaparız. Halkımızın gereksinimini dikkate alarak açıklamalarımıza yer veririz.”
Kurulun fetva vermek dışında yürüttüğü misyonlara de değinen Haçkalı, sahih dini bilginin topluma ulaştırılması konusunda projeler geliştirdiklerini, din istismarına yönelik çalışmalara da tartı verdiklerini ve takvim hazırlama süreçlerini yürüttüklerini kelamlarına ekledi.