T24 Dış Haberler
Emekli Büyükelçi Tunç Üğdül, kendisinin ve tekrar emekli büyükelçi olan eşi Aslıgül Üğdül’ün Dışişleri Bakanlığı’nda geçen 40 yılda yaşadıklarını ‘Diplomasi Cephesi: Hariciyeci Bir Çiftin 40 Yılı’ ismiyle bir kitapta topladı. Profesyonel mesleklerini diplomasi sahnesinde geçiren çiftin anıları, hem Türkiye’nin dünyayla daha yakın bağlar aradığı periyodun perde gerisini hem de Türk dış siyasetinin 21. yüzyıla geçerken yaşadığı değişimi tanıklıklarla anlatıyor.
Tunç Üğdül’ün kaleme aldığı kitabın tanıtım metninde, “Diplomat olmanın ışıltılı istikametleri kadar, sorumlulukları, zorlukları, ayrılıkları ve kavuşmalarının da kıssa edildiği bu kitapta, Türk Dışişleri Bakanlığı’nın aktifliğinin vakit içinde ne halde azaltıldığını ve Türk dış siyasetinin da artan meselelerini izleyebilmek mümkün” tabirleri yer alıyor.
Hürriyet gazetesi, Tunç ve Aslıgül Üğdül’ün hayatını haberleştirirken iki diplomatın yaptığı evliliğin değişik tabiatını anlatmak için “26 yıldır evli 11 yıldır ayrılar” başlığını kullanmıştı. ‘Diplomasi Cephesi: Hariciyeci Bir Çiftin 40 yılı’, iki diplomatın birlikte hayat kurmasının enteresan istikametlerini de birinci ağızdan anlatıyor.
“Türk diplomatı olmak, diğer bir ülkenin diplomatı olmaktan daha zor”
Üğdül, kitabı için kaleme aldığı önsözde bir Türk diplomatı olmanın, öteki bir ülkede birebir mesleği icra etmekten neden daha sıkıntı olduğunu şöyle anlatıyor…
“Dışişleri mesleği dışarıdan bakıldığında, genelde olduğundan daha cazip, kolay ve keyifli görünen bir meslek. Bu algı yalnızca Türkiye’ye has olmayıp öteki ülkelerde de benzeridir. Yabancı ülkelerde yaşamak, farklı kültürlere erişmek, temsilin gerektirdiği makul form kaidelerini yerine getirmek, hariciyecileri dışarıdan bakıldığında kendi toplumlarına nazaran ayrıcalıklı bir pozisyonda, hatta şatafatlı hayatlar yaşıyorlarmış üzere de gösterebiliyor. Lakin diplomatların hayatlarında, kendi ülkelerinde yerleşik sistemde yaşayan ve çalışan insanlara göre bu kitapta örneklerini vereceğimiz, çok daha farklı sınamalar, aşmak zorunda kaldıkları zahmetler bulunmakta.
Özellikle de Türk diplomatı olmak diğer bir ülkenin diplomatı olmaya göre çok daha güç. Bunun çeşitli nedenleri bulunmakta. Türk diplomatlarının günlük mesailerinin geniş bir kısmı, ülkelerinin geçmişten devraldığı, 1915 olayları, Kıbrıs sorunu, terörle gayret üzere bahislere hasrediliyor. Bilindiği üzere Türk hariciyesi 1970’li ve 80’li yıllarda Ermeni terör örgütlerinin atakları sonucunda önemli ölçüde şehit vermiş bir teşkilat. 20 yılı aşan bu karanlık periyodun dünya diplomasi tarihinde bir gibisi bulunmuyor. Farklı çevrelerden kaynaklanabilecek terör aksiyonlarına karşı tetikte olmak bugün de Türk diplomasisi için bir gereklilik. Son devirde Türkiye’nin bölgesinde oluşan çeşitli istikrarsızlık odaklarının ülkemize yansımaları ve bu bağlamda Türkiye’nin yaptığı tasarruflar keza yurt dışı temsilciliklerimizin mesaisini büyük ölçüde ağırlaştırıyor. Bu bakımdan başlığa yansıttığım Diplomasi Cephesi’nin, bilhassa Türk hariciyesinin karşılaşageldiği sıkıntıları yansıtan bir tarif olduğunun belirtilmesi mümkün.”
|
Kitaptan tadımlık bölümler Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve atamaların bakanlıktaki etkisi “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesiyle birlikte, dış siyaset mevzularında Başkanlık seviyesinde yetki sahibi kılınan danışmanların Dışişleri Bakanlığı’nın icraatlarına, dış siyaset bahislerine müdahaleleri, Bakanlığın aktifliğini azaltan ve eşgüdüm problemleri yaratan ek bir öge olarak ortaya çıkmıştır. Dışişleri, daha çok dışarıda alınan kararları uygulayan, görüşme notlarını hazırlayan, yaptığı açıklamalarla icraatlara savunma üreten bir pozisyona indirgenmek istenmiştir. Bir kısmı vazife için ehil oldukları tartışmalı olan, diplomasi mesleği ve bakanlık tecrübesi bulunmayan, dış siyaset bilgileri de hudutlu olan şahısların dışarıdan arka arda büyükelçi atanmaları da, Dışişleri Bakanlığı’nın kurumsal özerkliğini ve saygınlığını olumsuz tarafta etkilemiştir. Aslında, tüm Türk bürokrasisi siyasallaştırılırken, Devletin oturaklı valilerinin pratikte evvel AKP vilayet liderlerine tabi kılındıkları, daha sonra da son derece partizan şahıslar ortasından atandıkları bir devirde, Dışişleri Bakanlığı’nın da bundan kendini kurtarabilmesi esasen son derece güç olacaktı. Keza, Bakanlıkta atamalara ve terfilere bakan servislerin başına da Dışişleri’nin iç ve dış teşkilatı hakkında bilgi ve tecrübesi bulunmayan parti mensubu yahut yandaş bürokratların getirilmesi, sonuçları itibariyle bakanlığın kurumsal kültürüne ziyan veren uygulamalar ortasında sayılabilir.” ‘Çok Türk yanlısı yazıyorsun!’ “(Üğdül’ün BM Nezdindeki New York Daimi Temsilciliği’nde vazife yaptığı 1990’lı yıllardan bir anı) ‘Sonuçta, dört yıl mühletle Kıbrıs davasını takip ve mevzu üzerinde derinleşme bende öylesine bir tutkuya dönüştü ki, muhataplarımı ikna hedefiyle şartlara nazaran değişen değişik formatlar oluşturmuştum. Hoşuma giden bir şeyi de bana veda yemeği düzenleyen İspanyol meslektaşım özel olarak paylaşmıştı; kendi büyükelçisi en son benimle görüştükten sonra rapor yazmasını yasaklamış. Benden sonra Rum ve Yunanlarla görüşmesini ve raporunu ondan sonra yazmasını istemiş. En son benimle görüşünce büyükelçisine nazaran, raporları fazla Türk yanlısı oluyormuş!” Misyonu en çok zorlayan bakan “Tansu Çiller, New York’a Dışişleri Bakanı olarak bir sefer geldi. Lakin, benim hatırladığım yıllar prestijiyle daimi temsilciliği en fazla zorlayan bakan olduğunu belirtmek yanlış olmaz diye düşünüyorum. Genelde bakanlarımız astlarıyla bağlarında de saygılı ve uyumlu, makul talepleri olan ve her şeyden evvel erişilebilir beşerler olmuştur. Çiller’in ise son anda değiştirdiği kararlarının, yeni görüşme talepleri ile birlikte karşı tarafta rahatsızlık uyandırabilecek noktada aldığı iptal kararlarının, randevulara geç kalmasının bizleri çok zorladığını hatırlıyorum. Gecenin bir saatinde kullandığı özel bir marka saç spreyinin bulunması istenmiş, çok sıkıntı da olsa talebini yerine getirebilmiştik. Dışişleri Bakanı ve heyetinin New York’tan ayrılmalarının akabinde delegasyonumuzun mensuplarının neredeyse tamamının iştirakiyle bir restoranda düzenlediğimiz yemek, bir manada toplantıları kazasız belasız atlatmaktan duyulan rahatlamanın kutlanması manasına gelmişti.” Geleneksel Orta Doğu siyasetimizin sonu: Arap Baharı “Bizim açımızdan Arap Baharı, tüm taraflara eşit uzaklıkta konumlanmış klasik Ortadoğu siyasetimizin sonu oldu. Bu coğrafyada tarihi köklere sahip mezhepçi hesaplaşmalar tekrar canlanırken, biz de bunun modülü olduk. Ölçülü muhalefet hareketleri güç kaybederken radikal kümeler da taban kazandı. Rusya, göz önüne alınması gereken bir güç olarak bilhassa Suriye’de konumlandı. Türkiye, tıpkı vakitte hayati çıkarlarını koruyabilmek için sonlarının ötesinde askeri güç kullanan yahut askeri dayanak sağlayan bir ülke oldu. ‘Yaşanan acıların kıssası olan gözyaşları’ “Filibe fuarı bağlamında unutmadığım ve unutamayacağım bir öykümü paylaşacağım. Capcanlı gözümün önündedir. Pavyon binamızın ortasında prefabrik iki ofis odası vardı. Bu odalardan birinde bir Türk masa bayrağı duruyordu. Kalabalık ortasında bir gençle göz göze geldik. Mavi blucin bir ekip giymiş, benden birkaç yaş genç, yirmilerinin ortasında mavi gözlü güzel bir gençti. Hiçbir şey demeden bana bakışlarıyla masadaki Türk bayrağını gösterdi. Onu istediği anlaşılıyordu. Bakışlarımla tamam dedim. Etrafımızdaki insanların çoğunluğunun Bulgar resmi vazifelileri olduğunun şuuruyla son derece dikkatliydik. Odaya girdim kapıyı kapattım. Bayrağı direğinden söküp pantolon cebime koydum, dışarı çıktım. İnsanların neredeyse omuz omuza oldukları kalabalık içinde yavaş yavaş yan yana geldik. Bayrağı cebimden çıkarıp çaktırmadan cebine sokması için eline verecektim. Birinci deneyişimizde heyecandan yapamadık. Uzaklaştık, diğer şeylerle ilgilenir gözüktük. Sonra yavaş yavaş yine yan yana geldik. Bu sefer başardım bayrağı verebilmeyi. Birbirimizin hızına bakmadan fısıldadım ismini bile soramadığım gence; ‘Sizin oralarda nasılsınız’ diye. Hızında hiç kıpırtı olmadan yalnızca mavi gözlerinden ip üzere sessiz yaşlar aktı. Hem o bayrağı edinebildiği için mutluluğun tabiri hem de yaşadıkları acıların öyküsüydü o yaşlar…” |
|
Tunç Üğdül kimdir? Tunç Üğdül, 1980 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni (Mülkiye) bitirdi. Brüksel’de “uluslararası ilişkiler” konusunda yüksek lisans yaptı, bir periyot TRT’de tercüman olarak çalıştı. 1981 yılında girdiği Dışişleri Bakanlığı’nda birinci misyonu İkili Kültürel Alakalar Genel Müdürlüğü’nde Üçüncü Katiplik oldu. Yurtdışı misyonunda evvel Paris Büyükelçiliği’nde üç yıl, Filibe Başkonsolosluğu’nda iki yıl vazife yaptı. Dışişleri Bakanlığı Balkanlar Dairesinde iki yıllık vazifesinin akabinde Brüksel’de Avrupa Birliği Nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği’nde dört yıl başkatip ve müsteşar olarak çalıştı. Yeniden merkezde Balkanlar Dairesi Şube Müdürlüğü misyonunu iki yıl boyunca yürüttü, daha sonra New York’ta Birleşmiş Milletler Nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği’nde dört yıl boyunca Birinci Müsteşar olarak misyon aldı. İzleyen devirde Dışişleri Bakanlığı’nda Balkanlar Dairesi Başkanlığı yaptı, akabinde elçi unvanıyla Memleketler arası Siyasi Kuruluşlar Genel Müdür Yardımcısı olarak vazifesini sürdürdü. 2012-2016 yılları ortasında Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Güvenlik İşleri Genel Müdürü oldu. Bu devir içinde, Türkiye’nin ABD ile birlikte eşbaşkan olduğu Terörizmle Uğraş Global Forumu’nda Türkiye ismine koordinatörlük ve Milletlerarası Holokost Anma İttifakı Türk Heyeti Lideri oldu. 2016’dan 2021’e dek Varşova Büyükelçisi olarak Polonya’da Türkiye’yi temsil eden, Fransızca ve İngilizce bilen Tunç Üğdül, Temmuz 2021’de yaklaşık 40 yıl çalıştığı Dışişleri Bakanlığı’ndan emekli oldu. |
|
Künye Yazar: Tunç Üğdül Kitap: Diplomasi Cephesi: Hariciyeci Bir Çiftin 40 yılı |